Cân nhắc kỹ các yếu tố được xem là tình tiết để xét giảm án

Cần phải có tiêu chí là lập công lớn, phạm nhân mới được xét miễn chấp hành hình phạt

Tiếp tục chương trình nghị sự Kỳ họp thứ 10, sáng 12/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi); dự án Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú.

Về dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi), đại biểu Tô Văn Tám (Đoàn Quảng Ngãi) quan tâm đến vấn đề giảm thời hạn chấp hành án phạt tù tại Điều 36. Tại khoản 2, điểm C, Điều 36 có tình tiết xem xét "phạm nhân đã lập công" khi xếp loại phạm nhân. Kết quả xếp loại phạm nhân sau đó lại được xem là một căn cứ để xét giảm án.

Đại biểu thắc mắc liệu việc đưa thêm tình tiết "phạm nhân đã lập công" vào có gây trùng lặp hay không? Ban soạn thảo cần cân nhắc xem xét vấn đề này.

Về tiêu chí "Lập công lớn" khi xét miễn chấp hành hình phạt. Tại Điều 37, điểm D, khoản 1, khi xem xét miễn chấp hành hình phạt, có đề cập đến tình tiết "người kết án lập công hoặc lập công lớn".

Đại biểu nhận định nếu đã dùng từ "lập công", thì trong đó đã bao gồm cả lập công bình thường và lập công lớn. Nếu coi đây là tình tiết để xét giảm án thì có thể chỉ cần một yếu tố là "lập công".

Tuy nhiên, vì đây là xét miễn chấp hành hình phạt - một mức độ cao hơn, đại biểu cho rằng cần phải có tiêu chí là lập công lớn thì phạm nhân mới được xét miễn chấp hành.

Đại biểu đề nghị ban soạn thảo cân nhắc, nên quyết định tiêu chí là lập công lớn khi xét miễn chấp hành hình phạt.

Về việc không quy định "Khắc phục hậu quả" là tình tiết khi xem xét xếp loại phạm nhân. Luật hiện hành (Điều 35) quy định kết quả khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra là tiêu chí để xét giảm/xếp loại chấp hành phạt tù, nhưng dự thảo lại bỏ quy định này.

Đại biểu Tô Văn Tám bày tỏ sự thống nhất với quyết định không quy định việc khắc phục hậu quả là một tình tiết để xem xét xếp loại phạm nhân bởi việc khắc phục hậu quả đã được xem xét là tình tiết giảm nhẹ khi lượng hình (khi tuyên án). Nếu tình tiết này tiếp tục được đưa vào để xem xét chấm điểm (xếp loại phạm nhân) nữa thì tình tiết này có thể bị xem xét hai lần.

Việc đưa tiêu chí này vào có thể tạo ra tâm lý bất công giữa các phạm nhân. Những người có điều kiện có thể khắc phục sớm để được giảm án hoặc được xem xét xếp loại tốt hơn.

Những người quá nghèo thì không có khả năng khắc phục và sẽ không được hưởng chính sách này. Từ đó, đại biểu cho rằng quyết định không quy định chi tiết này là phù hợp.

Quan điểm khác, đại biểu Nguyễn Thanh Sang - Phó Trưởng Ban Nội chính Thành ủy TPHCM (Đoàn TPHCM) cho rằng nên giữ lại quy định hiện hành là phù hợp. Bởi thứ nhất, việc khắc phục hậu quả đánh giá được ý thức chấp hành bản án do hành vi phạm tội của mình gây ra; thứ hai, đảm bảo quyền lợi của người bị hại trong việc được bồi thường; thứ ba, khuyến khích động viên phạm nhân khắc phục hậu quả.

Việc khắc phục hậu quả đã là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử và nay trong giai đoạn thi hành án càng quan trọng.

Trong các vụ án hình sự lừa đảo, chiếm đoạt tài sản có hàng trăm, thậm chí hàng nghìn bị hại. Nếu không quy định khắc phục hậu quả là tình tiết để xem xét xếp loại chấp hành phạt tù là không công bằng và quyền lợi của người bị hại sẽ không được đảm bảo.

Do đó, đề nghị thực hiện như quy định hiện hành, tức là khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội của mình gây ra được ghi nhận là tiêu chí xếp loại chấp hành phạt tù.

Chỉ cho phép phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể cho người thân thích

Vấn đề tiếp theo là quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể, được lưu trữ trứng, tinh trùng theo Khoản 4 Điều 48 và Điều 53. Đại biểu tán thành, cho đây là quy định nhân văn, nhân đạo. Tuy nhiên, đây là vấn đề nhạy cảm và chủ thể là người đang thi hành án phạt tù. Chúng ta chưa đánh giá đầy đủ tác động về chính trị, xã hội, pháp lý và điều kiện đảm bảo, đặc biệt là khả năng lao động học tập cải tạo sau khi hiến mô.

Vì vậy, đại biểu đề nghị chỉ cho phép phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể con người cho người thân thích của mình (ông bà, cha mẹ, cô bác, anh chị em, cháu). Điều kiện đi kèm phải hết sức chặt chẽ: Tự nguyện, không vì mục đích lợi nhuận, có đủ điều kiện sức khỏe. Điều kiện nữa là phạm nhân phải còn thời gian thi hành án phạt tù được 5 năm trở xuống. Nếu sau thời gian thí điểm mà thấy tích cực mới nhân rộng ra.

Bày tỏ đồng tình với ý kiến của đại biểu Nguyễn Thanh Sang, đại biểu Huỳnh Thanh Phương (đoàn Tây Ninh) cho rằng, đối tượng hiến mô, bộ phận cơ thể người trong trường hợp này hết sức đặc biệt, là phạm nhân, người đang chấp hành án, rất nhạy cảm.

"Nếu chỉ đưa vào luật để đảm bảo đầy đủ quyền con người mà chưa có đánh giá toàn diện, trước mắt là nên cân nhắc, chưa xem xét đưa vào luật. Còn nếu vẫn giữ như dự thảo luật, tôi đề nghị nên đánh giá chặt chẽ thêm các điều kiện khác như đại biểu Nguyễn Thanh Sang vừa đề xuất", đại biểu Huỳnh Thanh Phương phát biểu.

Phát biểu lần 2 tại hội trường, đại biểu Nguyễn Thanh Sang cho biết, trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử, Hội đồng xét xử khi tuyên án đã tính đến việc khắc phục hậu quả nếu bị can, bị cáo khắc phục trong giai đoạn tố tụng đó. Còn ở đây là phạm nhân khắc phục hậu quả trong giai đoạn thi hành án. Đại biểu lấy ví dụ trong vụ án lừa đảo, chiếm đoạt tài sản 10 tỉ đồng thì bị can, bị cáo khắc phục thời điểm đó 7 tỉ đồng. Hội đồng xét xử chỉ căn cứ vào hình phạt trên 7 tỉ đồng khắc phục đó. Với 3 tỉ đồng còn lại, trong giai đoạn thi hành án mà phạm nhân khắc phục thì mới tính xét giảm án. Đại biểu cho rằng trong tiêu chí xét giảm án, việc khắc phục hậu quả chỉ là một trong nhiều tiêu chí (học tập, cải tạo tốt...). 

Vì vậy, nếu ai đáp ứng được một trong các tiêu chí đó thì cần được xem xét giảm án. "Việc khắc phục hậu quả quan trọng nhất là trả lại tiền, tài sản cho bị hại", đại biểu nói và lấy ví dụ vụ án của Tập đoàn Alibaba, vụ Trương Mỹ Lan. Nếu cứng nhắc chỉ quy định khắc phục hậu quả trong giai đoạn điều tra xét xử thì sẽ ít khắc phục được hậu quả, trả lại tài sản cho bị hại.

Hải Liên