Cảnh báo số ca viêm màng não mô cầu gia tăng

 Vi khuẩn lây qua đường hô hấp

Theo thống kê của Bộ Y tế, tích lũy từ 14/12/2024 đến nay, Việt Nam đã ghi nhận 95 ca mắc não mô cầu, tăng 74 ca so với cùng kỳ năm 2024 và ghi nhận 3 ca tử vong. Trường hợp tử vong mới nhất là một bệnh nhân nữ (33 tuổi) tại Thanh Hóa. Bệnh nhân sốt cao, đau đầu, được xác định mắc viêm màng não mô cầu và tử vong sau 4 ngày điều trị tích cực trong đầu tháng 12 vừa rồi do bệnh chuyển nặng, suy đa tạng.

Đặc biệt, các chuyên gia y tế cảnh báo, thời tiết trong giai đoạn giao mùa đông - xuân như hiện nay chính là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Vì vậy, nguy cơ lây lan bệnh rất cao.

Theo PGS.TS.BS Phạm Quang Thái, Phó trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, thông tin từ Tổ chức Y tế thế giới cho biết, mỗi năm toàn cầu ghi nhận hơn 1,2 triệu ca mắc bệnh do não mô cầu và khoảng 135.000 ca tử vong.

Não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra. Hiện nay, trên thế giới có 12 nhóm huyết thanh của vi khuẩn Neisseria meningitidis được nhận diện, trong đó 5 nhóm huyết thanh A, B, C, W và Y thường gây các vụ dịch, chiếm hơn 90% ca bệnh này toàn cầu. Đây là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, lây truyền chủ yếu theo đường hô hấp và có khả năng gây thành dịch.

Trong số 5 nhóm huyết thanh trên, nhóm huyết thanh W và C gần đây được nhận định có liên quan tỷ lệ tử vong cao hơn. Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến cáo, không vì vậy mà chúng ta chủ quan với các nhóm khác. Ở Việt Nam, cả 5 nhóm A, B, C, W, Y cũng đều đã và đang lưu hành. 

Đáng chú ý, những năm gần đây, Việt Nam đã ghi nhận sự xuất hiện của nhóm huyết thanh não mô cầu W - nhóm đang có xu hướng gia tăng tại nhiều quốc gia. Điều này cho thấy, bệnh vẫn còn diễn tiến phức tạp, khó lường và cần được giám sát chặt chẽ.

 Bệnh có tỷ lệ tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời

TS.BS Nguyễn An Nghĩa, Phó Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TPHCM) cho biết, vi khuẩn não mô cầu chỉ tồn tại ở người, cư trú tại niêm mạc mũi, hầu họng và lây chủ yếu qua đường hô hấp. Một số nghiên cứu ghi nhận khả năng lây qua đường máu nhưng không phổ biến.

Trong cộng đồng luôn tồn tại nhóm người lành mang vi khuẩn nhưng không có triệu chứng, khiến việc kiểm soát bệnh gặp nhiều khó khăn. Theo đó, khoảng 10-20% dân số có thể mang trùng và trong dịch có thể tăng đến 50%. Tỷ lệ mang trùng cao nhất ở thanh thiếu niên, trung bình 24%.

"Nguy cơ nhiễm bệnh tăng 500-800 lần khi tiếp xúc trực tiếp với ca bệnh", TS.BS Nguyễn An Nghĩa cho biết.

Vị bác sĩ này cũng cho biết, có chưa tới 1% người mang trùng tiến triển thành thể xâm lấn. Tuy nhiên, khi bệnh khởi phát thường diễn biến rất nhanh và nặng. Trong khoảng 4-12 giờ đầu, bệnh nhân sẽ sốt, đau họng, mệt mỏi, giống cảm cúm; 12-15 giờ bắt đầu xuất hiện ban xuất huyết, đau đầu, cứng gáy, buồn nôn, sợ ánh sáng; 15-24 giờ gây lú lẫn, mê sảng, co giật, hôn mê, có thể tử vong.

PGS.TS.BS Phạm Quang Thái bổ sung thêm, bệnh do não mô cầu có thể có các thể lâm sàng như: viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi, viêm khớp, viêm tai giữa, viêm ngoài màng tim... trong đó viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết là thể lâm sàng thường gặp và nguy hiểm nhất.

"Bệnh này có thể xảy ra với bất kỳ ai, ở bất kỳ độ tuổi nào đều có thể mắc bệnh. Tuy nhiên, bệnh thường gặp nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi, thanh thiếu niên (14-20 tuổi), người có cơ địa suy giảm miễn dịch, người cao tuổi. Thời gian ủ bệnh trung bình là 4 ngày, có người có thể dao động từ 2-10 ngày", PGS.TS.BS Phạm Quang Thái cho biết.

Các chuyên gia y tế cũng lưu ý, trong 4-8 giờ đầu tiên sau khi có các triệu chứng đầu tiên, bệnh do não mô cầu thường dễ bị chẩn đoán nhầm với bệnh cúm do các triệu chứng giống nhau. Bệnh có tỷ lệ tử vong cao, tới 50% nếu không được điều trị kịp thời. Ngay cả khi đã được điều trị, có tới 2/10 bệnh nhân sống sót vẫn để lại di chứng nặng nề như chậm phát triển tinh thần, điếc, liệt, đoạn chi và các rối loạn thần kinh khác.

Cách phòng bệnh não mô cầu

Để phòng bệnh viêm não do não mô cầu, ngành y tế khuyến cáo người dân, đặc biệt tại những vùng có dịch lưu hành thực hiện tốt vệ sinh cá nhân như rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, súc miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường.

Đồng thời, ăn uống đủ chất dinh dưỡng, luyện tập, nâng cao thể trạng. Thực hiện tốt vệ sinh, thông khí nơi ở, nơi làm việc. Chủ động tiêm vaccine phòng bệnh tại các cơ sở y tế. 

Theo Tổ chức Y tế thế giới, tiêm chủng vẫn là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa một số loại viêm màng não do vi khuẩn phổ biến, trong đó có viêm màng não do não mô cầu.

Khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, người dân cần đi khám hoặc thông báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất, tuyệt đối không tự ý điều trị.

Hiền Minh