Chuyển đổi số mạnh mẽ hơn trong hoạt động cung cấp thông tin

Đại diện cơ quan soạn thảo hồ sơ chính sách, Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự - hành chính (Bộ Tư pháp) Nguyễn Thị Hạnh cho biết, việc triển khai Luật Tiếp cận thông tin thời gian qua đã nhận được sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và sự vào cuộc của các Bộ, ngành, địa phương. Công khai thông tin được thực hiện thường xuyên, kịp thời; cung cấp thông tin theo yêu cầu dần đi vào nền nếp; điều kiện bảo đảm cho việc cung cấp thông tin ngày càng được chú trọng, góp phần bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của công dân, tăng cường công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước.

Tuy vậy, quá trình thi hành Luật vẫn còn một số vướng mắc như chưa có hướng dẫn về cơ quan chịu trách nhiệm cung cấp thông tin do cấp huyện trước đây tạo lập; cách hiểu về phạm vi thông tin được tiếp cận còn chưa thống nhất; việc ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế. Vì vậy, cần sửa đổi, bổ sung Luật để phù hợp với thực tiễn.

Trên cơ sở đó, các chính sách của Luật Tiếp cận thông tin (sửa đổi) tập trung vào các nội dung về cơ quan, đơn vị có trách nhiệm cung cấp thông tin; phạm vi thông tin thuộc trách nhiệm cung cấp của UBND cấp xã; phạm vi thông tin công dân được tiếp cận, thông tin công dân không được tiếp cận và thông tin công dân được tiếp cận có điều kiện; hình thức, cách thức, trình tự, thủ tục cung cấp thông tin, việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong cung cấp thông tin với 6 chính sách: Mở rộng chủ thể cung cấp thông tin; điều chỉnh phạm vi thông tin UBND cấp xã phải cung cấp; mở rộng phạm vi thông tin phải công khai; làm rõ phạm vi thông tin không được tiếp cận hoặc tiếp cận có điều kiện; đa dạng hóa phương thức cung cấp thông tin và điều chỉnh quy định về chi phí cung cấp thông tin.

Tại phiên họp, đa số thành viên Hội đồng thẩm định thống nhất về sự cần thiết ban hành chính sách. Một số ý kiến đề nghị làm rõ hơn chính sách 5 để tránh lúng túng khi cung cấp thông tin; cụ thể hóa danh mục thông tin được tiếp cận, không được tiếp cận hoặc tiếp cận có điều kiện theo chính sách 4 nhằm bảo đảm minh bạch.

Đối với quy định về hiệu lực thi hành, các đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo giải trình rõ trong Tờ trình và quy định cụ thể ngày có hiệu lực, thay vì nêu "có hiệu lực kể từ ngày ký ban hành", để bảo đảm tuân thủ Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Phát biểu kết luận, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu cho biết, Hội đồng thẩm định nhất trí với 6 chính sách sửa đổi Luật Tiếp cận thông tin, tập trung vào 3 mục tiêu lớn: Thể chế hóa chủ trương của Đảng về trách nhiệm giải trình và bảo đảm quyền tiếp cận thông tin; phù hợp với quá trình sắp xếp bộ máy theo mô hình chính quyền 3 cấp và tháo gỡ những vướng mắc trong 10 năm thi hành Luật.

Thứ trưởng đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ hơn sự cần thiết sửa đổi để đồng bộ với các luật liên quan như Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, Luật Dữ liệu, Luật Lưu trữ, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân… Đồng thời, hồ sơ chính sách cần tiếp tục rà soát chủ trương của Đảng, nhất là Quy định 178 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng trong xây dựng pháp luật; Nghị quyết 126 của Chính phủ về hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm ngăn ngừa lợi ích nhóm…

Các chính sách bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, nhưng cần rà soát kỹ các quy định về công khai thông tin và quyền yêu cầu cung cấp thông tin để tránh chồng chéo với luật hiện hành.

Về chính sách 1, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu đánh giá phương án mở rộng chủ thể cung cấp thông tin là phù hợp, đề nghị làm rõ tiêu chí xác định đơn vị sự nghiệp công lập cung cấp dịch vụ công cơ bản thiết yếu và phạm vi trách nhiệm cung cấp thông tin của các đơn vị này.

Đối với chính sách 2, lựa chọn giải pháp UBND cấp xã không phải cung cấp thông tin do mình tiếp nhận phù hợp với thông lệ quốc tế và năng lực của cấp cơ sở, nhưng cần rà soát để không mâu thuẫn với quy định về phân quyền, phân cấp và tiếp thu ý kiến của Hội đồng thẩm định.

Về chính sách 3, việc mở rộng phạm vi thông tin phải công khai cần được rà soát để không xung đột với quy định về bí mật nhà nước, bí mật kinh doanh, bí mật đầu tư, bảo vệ dữ liệu cá nhân và an ninh mạng.

Về thúc đẩy khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, cơ quan chủ trì đã xây dựng chính sách ứng dụng công nghệ thông tin trong công khai thông tin. Tuy nhiên, nội dung về "cung cấp thông tin theo yêu cầu" vẫn còn mờ nhạt. 

Thứ trưởng gợi mở cần nghiên cứu các giải pháp số hóa sâu hơn như trợ lý ảo, trí tuệ nhân tạo hoặc hệ thống cung cấp thông tin tự động… đồng thời đề nghị đẩy mạnh chuyển đổi số mạnh mẽ hơn trong hoạt động cung cấp thông tin.

Diệu Anh