Chuyên gia chia sẻ cách xử lý khi trẻ có biểu hiện nôn và đau bụng

Giám sát phát hiện ca viêm gan chưa rõ nguyên nhân tại BV

TS.BS. Nguyễn Phạm Anh Hoa, Trưởng Khoa Gan mật (Bệnh viện Nhi Trung ương) cho biết, để chủ động giám sát và phát hiện ca bệnh viêm gan cấp tính chưa rõ nguyên nhân, các bác sĩ ở phòng khám đều phải chú ý những trường hợp có triệu chứng nghi ngờ. Khi đó, trẻ sẽ được chỉ định thực hiện các biện pháp để kiểm tra chắc chắn hơn.

Nếu trẻ có những biểu hiện như nôn, đau bụng, tiêu chảy mà men gan tăng cao, hoặc một số dấu hiệu khác không tốt, thì trẻ cần phải được hội chẩn chuyên khoa, đồng thời báo cáo Bộ Y tế, các cơ quan dịch tễ về ca bệnh. Việc báo cáo cần được tiến hành càng sớm càng tốt.

TS. Vũ Quốc Đạt, Bộ môn Truyền nhiễm (Đại học Y Hà Nội) cũng chia sẻ, do hiện nay chưa biết căn nguyên nào gây bệnh viêm gan cấp tính ở trẻ trong thời gian vừa qua, nên chúng ta cần giám sát, đánh giá bệnh nhân theo phương pháp loại trừ. Những trẻ phải nhập viện do có các biểu hiện nghi viêm gan cấp, các bác sĩ sẽ chỉ định cho bệnh nhân làm các xét nghiệm virus thông thường gây viêm gan trước (virus A, B, C, D, E) để loại trừ.

Trường hợp tuyến y tế cơ sở, sau khi làm phương pháp loại trừ, cần chuyển mẫu bệnh phẩm đến các phòng xét nghiệm tham chiếu, hoặc các bệnh viện tuyến Trung ương,  hoặc hệ thống Viện Vệ sinh dịch tễ, Viện Pasteur để xác định căn nguyên.

Khi chưa tìm được căn nguyên gây bệnh viêm gan cấp tính ở trẻ hiện nay, các chuyên gia đều khuyến cáo, trong giai đoạn này, các ca bệnh có tổn thương gan cấp vào viện cần được đặc biệt lưu ý tới tiền sử dịch tễ, các triệu chứng bất thường ở đường tiêu hoá và ngoài đường tiêu hoá…

Sau khi loại trừ tất cả các nguyên nhân thường gặp khác, bệnh nhân sẽ được chỉ định làm thêm các xét nghiệm chuyên sâu để tìm nguyên nhân gây bệnh, bao gồm cả sàng lọc Adeno virus. Việc ghi nhận, báo cáo, điều trị và giám sát các ca bệnh mới cần được tuân thủ đúng quy định về phòng, chống dịch, cũng như các cơ quan liên quan nhằm hạn chế thấp nhất số ca mắc bệnh và tử vong.

Vì sao trẻ bị đau bụng và nôn?

Các chuyên gia y tế cũng khuyến cáo, phụ huynh không nên tự ý cho con đi xét nghiệm men gan "tìm virus" khi thấy trẻ có các dấu hiệu nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy… Vì việc vội vàng tự ý cho trẻ xét nghiệm men gan có thể không phản ánh chính xác tình trạng sức khỏe, đôi khi bỏ sót các bệnh nguy hiểm khác.

Cách tốt nhất khi thấy trẻ các dấu hiệu nghi ngờ, cha mẹ nên đưa trẻ đi thăm khám, sau đó các bác sĩ sẽ có chỉ định cần thiết đối với trẻ.

PGS.TS. Nguyễn Thị Việt Hà, Trưởng Khoa Tiêu hoá (Bệnh viện Nhi Trung ương) chia sẻ, có nhiều nguyên nhân gây đau bụng và nôn ở trẻ em. Tuỳ theo từng nhóm nguyên nhân khác nhau mà tình trạng của trẻ có thể diễn biến cấp tính trong vài ngày hoặc kéo dài nhiều tuần đến nhiều tháng. Đau bụng và nôn cấp tính nhiều khi là các dấu hiệu chỉ điểm của bệnh nguy hiểm cần phải được can thiệp khẩn cấp.

Khi trẻ đau bụng và nôn nhiều hoặc kéo dài, cha mẹ cần cho trẻ đi khám tại các cơ sở nhi khoa, hoặc chuyên khoa tiêu hoá nhi khoa để được các bác sĩ thăm khám, chỉ định xét nghiệm xác định nguyên nhân và điều trị hợp lý, tránh các biến chứng do tình trạng bệnh kéo dài.

Biểu hiện đau bụng ở trẻ em khác nhau theo nguyên nhân gây bệnh và lứa tuổi của trẻ. Trẻ chưa biết nói thường sẽ biểu hiện bằng triệu chứng quấy khóc liên tục với vẻ mặt nhăn nhó, đau đớn. Những trẻ lớn hơn có thể sẽ nói với cha mẹ về tình trạng đau bụng, xác định được vị trí đau và mô tả được tính chất của cơn đau dù không phải lúc nào cũng chính xác. Trẻ thường đau bụng vùng quanh rốn hoặc giữa bụng với cơn đau thoáng qua.

Trẻ cần được đưa đến bệnh viện nếu đau ở vị trí dưới rốn và nghiêng về phía bên phải, đau bụng lan xuống vùng bẹn kèm theo đi tiểu khó, cơn đau kéo dài quá 24 giờ, hay mức độ đau trở nên trầm trọng hơn vì trong tình huống này đau bụng có thể do viêm ruột thừa hay những vấn đề nghiêm trọng khác.

Nôn là một trong những triệu chứng đi kèm thường gặp. Hãy đưa trẻ đến bệnh viện nếu nôn kéo dài trên 24 giờ, hoặc trẻ nôn liên tục, nôn ra tất cả mọi thứ sau khi ăn hoặc uống, dịch nôn có màu xanh hoặc vàng, có sự hiện diện của máu đỏ tươi hoặc máu đông.

Tiêu chảy thường xuất hiện đồng thời hoặc sau nôn, đau bụng. Tình trạng tiêu chảy có thể tồn tại ngay cả khi đau bụng đã hết. Trẻ cần được đưa đến cơ sở y tế nếu trẻ đi ngoài phân lỏng nhiều nước, nhiều lần trong ngày, phân nhày máu hoặc có biểu hiện mất nước.

Khi trẻ có các biểu hiện nặng, trẻ cần được đi khám tại các cơ sở y tế. Các bác sĩ sẽ cần làm một số xét nghiệm như công thức máu, xét nghiệm phân, siêu âm, chụp Xquang bụng để xác định chính xác nguyên nhân. Tùy theo nguyên nhân cụ thể mà hướng xử trí sẽ khác nhau. Trẻ có thể sẽ được dùng thuốc, tiếp tục theo dõi hay nhanh chóng phẫu thuật.

Với những trẻ có tiền sử đã mắc COVID-19 hoặc tiếp xúc với người mắc COVID-19, sống trong vùng dịch, cha mẹ cũng cần lưu ý các biểu hiện đau bụng và nôn. Kết quả từ các nghiên cứu trên thế giới cho thấy, 30-40% trẻ em nhiễm COVID-19 có biểu hiện triệu chứng tiêu hoá như nôn, đau bụng, tiêu chảy. Sau nhiễm COVID-19 từ 4-6 tuần khoảng 10% trẻ có biểu hiện đau bụng, nôn.

Khi có biểu hiện này, trẻ cần được đi khám vì trẻ có thể bị viêm ruột thừa, lồng ruột, viêm tụy cấp, tràn dịch ổ bụng. Hội chứng viêm đa hệ thống ở trẻ em (MIS-C) là tình trạng các cơ quan trong cơ thể khác nhau (trên 2 cơ quan) có thể bị viêm, bao gồm tim, phổi, thận, não, da, mắt hoặc các cơ quan tiêu hóa. Khi trẻ xuất hiện những tình trạng như sốt cao liên tục, phát ban, rối loạn tiêu hóa, nếu nặng hơn có thể gặp các biến chứng tim mạch, sốc… thì cha mẹ cần đưa con tới các cơ sở y tế để biết có mắc hậu COVID-19 hay hội chứng viêm đa hệ thống hay không.

Cách xử trí đau bụng và nôn ở trẻ tại nhà

Theo PGS.TS. Nguyễn Thị Việt Hà, khi trẻ đau bụng, điều đầu tiên cha mẹ nên làm là trấn an, vỗ về và cho trẻ nằm nghỉ. Cần theo dõi sát trẻ nhằm phát hiện ra những dấu hiệu bất thường để đưa trẻ đến bệnh viện kịp thời. Không sử dụng thuốc giảm đau vì có thể làm che lấp những dấu hiệu cần thiết để phát hiện bệnh, gây khó khăn cho việc chẩn đoán.

Cha mẹ cần cho trẻ uống nước đủ để tránh cho trẻ bị mất nước khi nôn hay tiêu chảy nhiều. Không cho trẻ uống một lúc quá nhiều, mà nên cho uống từ từ từng ngụm nhỏ (khoảng 50-100 ml) Oresol sau mỗi lần trẻ bị nôn hoặc tiêu chảy. Nếu trẻ đã được uống Oresol theo nguyên tắc ít một nhưng vẫn bị nôn, tình trạng đi ngoài còn nhiều, cha mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ tới viện để được bù nước, điện giải bằng truyền dịch.

PGS.TS. Nguyễn Thị Việt Hà cũng khuyến cáo, cha mẹ không tự sử dụng thuốc cầm nôn và cầm tiêu chảy cho trẻ. Nôn và tiêu chảy là một hoạt động bảo vệ cơ thể để tống các tác nhân gây bệnh ra khỏi cơ thể. Sử dụng thuốc cầm nôn, cầm tiêu chảy không phù hợp sẽ dẫn đến tình trạng giảm nhu động ruột, giảm hấp thu và kéo dài thời gian lưu lại trong đường tiêu hoá của vi khuẩn, độc tố gây ngộ độc thực phẩm làm trẻ đầy, chướng bụng, và kéo dài thời gian bị bệnh.

Nên cho trẻ ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu hóa trong giai đoạn bệnh và cho ăn trở lại bình thường và ăn nhiều hơn khi trẻ hồi phục. Nếu trẻ không nôn trớ từ 12-24 giờ thì có thể cho bé ăn uống lại bình thường, với những thực phẩm dễ tiêu hóa như ngũ cốc hay sữa chua, nhưng vẫn phải cho uống nhiều nước. 

Nếu trẻ có biểu hiện sốt từ 38,5 độ C trở lên, cha mẹ hãy sử dụng các thuốc hạ sốt thông thường, không tự ý dùng kháng sinh khi không có chỉ định của bác sĩ.

Nôn trớ và tiêu chảy có thể làm gia tăng lây nhiễm trong gia đình. Cha mẹ nên chú ý phòng ngừa lây nhiễm trong gia đình và người xung quanh bằng cách rửa tay với nước và xà phòng sau khi thay quần áo cho trẻ, trước và sau khi chuẩn bị thức ăn, đồng thời cho trẻ bệnh nghỉ học giúp hạn chế lây lan.

Hiền Minh