Còn rất nhiều quy định vô lý

Các đại biểu phát biểu tại hội thảo. - Ảnh: TTO

Ngày 11/6, Hội thảo thực hiện Nghị quyết 19 của Chính phủ về cải cách thủ tục hành chính trong hoạt động quản lý, kiểm tra đối với hàng hóa xuất nhập khẩu do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) phối hợp với Dự án quản trị nhà nước nhằm tăng trưởng toàn diện của Cơ quan phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID GIG) được tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh.

Bà Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh CIEM cho biết, một trong những nội dung trọng tâm, xuyên suốt của các Nghị quyết 19 là vấn đề thủ tục hải quan, cải cách toàn diện các quy định quản lý và kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu nhằm cải thiện chỉ số Thương mại qua biên giới của Việt Nam. Với quyết tâm của Chính phủ, sự vào cuộc của các Bộ ngành, địa phương và hiệp hội ngành hàng, môi trường kinh doanh, năng lực cạnh tranh quốc gia của Việt Nam đã được cải thiện đáng kể.

Cùng quan điểm, ông Phạm Thanh Bình, Chuyên gia dự án GIG phân tích, qua việc thực hiện các Nghị quyết 19, nhiều vấn đề được giao cho các Bộ, ngành đã có sự chuyển biến tích cực. Điển hình như mục tiêu giảm thời gian thông quan hàng hóa còn 70 giờ đối với hàng xuất khẩu và 90 giờ với hàng nhập khẩu cơ bản đạt được, trừ thời gian thực hiện thủ tục kiểm dịch động vật. Hệ thống Hải quan điện tử đã cơ bản hoàn thành và vận hành hiệu quả, được cộng đồng doanh nghiệp ghi nhận, đánh giá cao. Thủ tục xét miễn thuế đã được bãi bỏ, thủ tục xác nhận hàng hóa qua khu vực giám sát hải quan đã được điện tử hóa.

Tuy nhiên, theo ông Bình, thủ tục Hải quan và quản lý, kiểm tra chuyên ngành vẫn còn nhiều vấn đề cần được cải thiện.. Đa số các cơ quan, đơn vị đều mới áp dụng điện tử một phần, vừa thực hiện thủ tục điện tử, vừa yêu cầu phải nộp hồ sơ giấy.Những vướng mắc về xác định, tham vấn xác định trị giá tính thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu vẫn chưa được giải quyết… “Theo các phản ánh từ doanh nghiệp mà chúng tôi nhận được, những vấn đề kiểm tra chuyên ngành phức tạp nhất tập trung ở Bộ NNPTNT”, ông Bình nói.

Kiểm tra quá rộng

Đánh giá việc cải cách thủ tục quản lý, kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, các doanh nghiệp cho rằng, bên cạnh những thay đổi tích cực như áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro trên nguyên tắc đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp với lĩnh vực an toàn thực phẩm, vẫn còn rất nhiều quy định vô lý cần được điều chỉnh và xóa bỏ.

Ông Vũ Quốc Tuấn, Đại diện Tiểu ban thực phẩm Dinh dưỡng của Hiệp hội doanh nghiệp châu Âu (Eurocham) nêu vấn đề, theo Thông tư số 25/2016/TT-BNNPTNT của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định về kiểm dịch động vật, thì các sản phẩm chế biến từ sữa thuộc diện phải kiểm dịch động vật. Các doanh nghiệp xuất nhập khẩu sản phẩm từ sữa cho rằng, quy định này là quá rộng và không cần thiết đối với các sản phẩm sữa đã qua chế biến, gia nhiệt vì không còn khả năng gây ra dịch bệnh. Do đó, các doanh nghiệp kiến nghị, các cơ quan quản lý chỉ kiểm dịch động vật đối với sản phẩm sữa tươi hoặc sơ chế để rút ngắn thời gian thông quan cho doanh nghiệp và cả cơ quan quản lý.

"Theo thông lệ của Tổ chức Thú y thế giới, chỉ kiểm tra sản phẩm sữa tươi và qua sơ chế. Tuy nhiên, hiện tại sản phẩm sữa đã tiệt trùng, đóng hộp, cũng phải mở hộp ra kiểm dịch động vật. Bánh quy có thành phần sữa cũng phải kiểm dịch", ông Tuấn cho hay.

Một bất cập khác được doanh nghiệp đề cập là thủ tục cấp giấy chứng nhận y tế theo Thông tư số 52/2015/TT-BYT của Bộ Y tế quy định việc kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm đối với thực phẩm nhập khẩu và hồ sơ, thủ tục cấp giấy chứng nhận đối với thực phẩm xuất khẩu thuộc phạm vi quản lý của Bộ Y tế. Theo đó, quy định thời gian cấp giấy chứng nhận y tế đối với thực phẩm xuất khẩu là 2 tuần, tuy nhiên trên thực tế doanh nghiệp phải mất từ 3 - 4 tuần mới xin được giấy chứng nhận này. Thêm vào đó, mỗi giấy chứng nhận y tế chỉ được sử dụng cho từng lô hàng cụ thể, điều này làm mất rất nhiều thời gian và phát sinh hàng tỷ đồng chi phí xét nghiệm cho doanh nghiệp mỗi năm.

Các doanh nghiệp đề xuất, Bộ Y tế có sự điều chỉnh theo hướng đơn giản hóa thủ tục. Cụ thể, đối với các lô hàng hóa của cùng một nhà máy, cùng một chủng loại chỉ phải kiểm nghiệm để cấp chứng nhận một lần. Giấy chứng nhận y tế cũng có thể được cấp cho nhiều lô hàng khác nhau theo yêu cầu của nước nhập khẩu dựa trên một phiếu kiểm nghiệm chung. Có như vậy mới giúp doanh nghiệp tiết kiệm được thời gian, chi phí kiểm nghiệm không cần thiết và đẩy nhanh quy trình xuất khẩu hàng hóa.

Doanh nghiệp 'chết mà không biết kêu ai'

Vị chuyên gia của EuroCham cũng đề xuất Bộ Khoa học và Công nghệ bổ sung quy định vào Thông tư 12 năm 2017 cho phép doanh nghiệp không đồng tình với kết luận của việc kiểm tra chất lượng hàng hóa có cơ hội phản biện trước khi lực lượng quản lý thị trường tiến hành niêm phong, nhằm tránh gây ra thiệt hại đáng tiếc.

Dẫn chứng cho điều này, ông Tuấn nêu trường hợp sản phẩm xúc xích của Công ty Vietfood, khi chưa có kết quả xét nghiệm, cơ quan quản lý thị trường Hà Nội đã cho niêm phong lô hàng của doanh nghiệp, thông tin rầm rộ trên báo doanh nghiệp sai phạm. Tuy nhiên, kết quả kiểm tra sau đó của các cơ quan chức năng là doanh nghiệp không sai phạm.

Tương tự, với trường hợp sữa dê Danlait, ngay sau khi có thông tin trên mạng xã hội rằng, theo kết quả xét nghiệm của Viện Pasteur, tỷ lệ đạm trong sữa này chỉ 3% trong khi công bố trên nhãn 13% thì quản lý thị trường đã đến và niêm phong hàng hóa. Nhưng kiểm nghiệm mấy hôm sau đó lại cho kết quả đúng là lượng đạm trong sữa dê Danlait hơn 13% như nhãn công bố và Viện Pasteur cũng có văn bản thừa nhận đã dùng sai phương pháp kiểm nghiệm.

"Cả hai trường hợp trên đều để lại hậu quả quá nặng nề cho doanh nghiệp. Chỉ có cơ quan quản lý có quyền nói và quyết luôn, không cho doanh nghiệp có cơ hội nói lại hoặc chứng minh lại. Bởi thực tế, công tác xét nghiệm của chúng ta trong thời gian qua bộc lộ quá nhiều sai sót. Kiểm mà không cho doanh nghiệp kiểm lại và tiến hành niêm phong hàng hóa, thu hồi, thông tin rộng rãi ra thị trường ngay khi có kết quả xét nghiệm lần 1 sẽ đẩy doanh nghiệp vào con đường phá sản, chết mà không biết kêu ai và tất nhiên không ai đền bù cho thiệt hại của doanh nghiệp”, ông Tuấn bức xúc.

Các chuyên gia cho rằng, để đảm bảo việc triển khai thực hiện Nghị quyết 19 trong những năm tiếp theo đạt được hiệu quả cải thiện môi trường kinh doanh, đẩy mạnh hoạt động xuất nhập khẩu, cần tạo sự chuyển đổi mãnh mẽ về cách thức quản lý nhà nước từ tiền kiểm sang hậu kiểm gắn liền với nguyên tắc quản lý rủi ro, đánh giá đúng mức độ tuân thủ pháp luật của các doanh nghiệp, tổ chức.

Theo đó, phải xóa bỏ căn bản tình trạng một mặt hàng chịu sự quản lý, kiểm tra chuyên ngành của nhiều cơ quan. Đồng thời phải đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, giám sát hàng hóa; nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống một cửa quốc gia, đảm bảo kết nối thông tin thống nhất giữa các cơ quan quản lý, đơn vị kiểm tra chuyên ngành và các đơn vị liên quan. Thêm vào đó, cần thống nhất cách hiểu và thực hiện các quy định về thủ tục hải quan, kiểm tra chuyên ngành giữa các cấp, các địa phương và từng cá nhân thực thi, đảm bảo công bằng và thuận lợi nhất cho doanh nghiệp phát triển.

Thành Đạt