Công nghệ tưới tiết kiệm nước giải phóng sức lao động cho nông dân

Hiệu quả rõ rệt, nhưng còn nhiều rào cản

Chia sẻ tại Diễn đàn “Nghiên cứu, ứng dụng công nghệ chiến lược trong phát triển tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn phục vụ nông nghiệp thông minh, ứng phó biến đổi khí hậu, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên” ngày 29/12, đại diện Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết nhu cầu nước cho nông nghiệp hiện đang chiếm tỷ trọng lớn, trên 80%

Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi Nguyễn Hoài Nam chỉ ra, thực tiễn triển khai thời gian qua cho thấy, các công nghệ tưới tiên tiến như tưới nhỏ giọt, tưới phun mưa đã mang lại hiệu quả rõ rệt: tiết kiệm 20–40% lượng nước tưới, giảm chi phí lao động, nâng cao năng suất, chất lượng nông sản, đồng thời giảm phát thải và tăng khả năng thích ứng với điều kiện khí hậu bất lợi.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Hoài Nam cũng thẳng thắn nhìn nhận, việc ứng dụng công nghệ tưới tiên tiến trong thực tế vẫn gặp không ít khó khăn. Chi phí đầu tư ban đầu còn cao, giá nông sản thiếu ổn định, khả năng tiếp cận chính sách hỗ trợ, tư vấn kỹ thuật và hạ tầng thủy lợi ở nhiều địa phương còn hạn chế, khiến người dân còn e ngại khi đầu tư.

Trước thực tế đó, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi xác định phương châm xuyên suốt là lấy người dân làm trung tâm, lấy hiệu quả và khả năng làm chủ công nghệ của người sử dụng nước làm thước đo.

Để tháo gỡ các "nút thắt", Cục sẽ tiếp tục phối hợp với các địa phương cụ thể hóa và tổ chức thực hiện hiệu quả Nghị định số 77/2018/NĐ-CP của Chính phủ về hỗ trợ phát triển thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng và tưới tiên tiến, tiết kiệm nước, theo hướng đơn giản hóa thủ tục, minh bạch hóa quy trình, đưa chính sách đến gần hơn với người dân.

Bên cạnh đó, các nguồn lực từ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, nguồn vốn ODA, tín dụng ưu đãi sẽ được lồng ghép để đầu tư hạ tầng tích trữ nước và hệ thống tưới cho các cây trồng cạn chủ lực. Đặc biệt, việc áp dụng các cơ chế tín dụng ưu đãi như giảm lãi suất, kéo dài thời hạn vay được xác định là khoản đầu tư chiến lược cho an ninh nguồn nước và sinh kế bền vững.

Theo TS. Đinh Thanh Mừng, Phó Chánh Văn phòng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, trong bối cảnh mới, Cục đang rà soát, đánh giá toàn diện Nghị định 77 để kiến nghị điều chỉnh theo hướng mở rộng đối tượng thụ hưởng, không chỉ giới hạn trong các tổ chức thủy lợi cơ sở, nhằm giúp chính sách tiếp cận linh hoạt, phù hợp hơn với thực tiễn sản xuất ở nhiều vùng.

Đẩy mạnh nội địa hóa, chuyển đổi số và ứng dụng AI

Tại Diễn đàn, nhiều ý kiến nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp trong việc nghiên cứu, nội địa hóa công nghệ tưới, cung cấp các giải pháp phù hợp với điều kiện canh tác nhỏ lẻ, đa dạng của Việt Nam. Nhà nước khuyến khích phát triển các mô hình hợp tác công – tư (PPP), không chỉ dừng lại ở cung ứng thiết bị mà hướng tới dịch vụ trọn gói, từ thiết kế, lắp đặt, đào tạo kỹ thuật đến bảo trì, vận hành.

Cùng với đó, việc ứng dụng công nghệ số, IoT và trí tuệ nhân tạo (AI) trong tưới tiên tiến được xác định là xu hướng tất yếu. Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi sẽ từng bước xây dựng nền tảng dữ liệu số, tích hợp với cơ sở dữ liệu ngành nông nghiệp, hỗ trợ nông dân ra quyết định "tưới đúng – tưới đủ – tưới hiệu quả", phù hợp với điều kiện từng vùng sinh thái và từng loại cây trồng.

Tại Đắk Lắk, đến nay đã có hơn 84.000 ha cây trồng cạn được áp dụng các hình thức tưới tiên tiến, tiết kiệm nước. Tỉnh đang tiếp tục lồng ghép các nguồn vốn, đẩy mạnh xã hội hóa, thu hút doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia đầu tư, hình thành các chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững gắn với ứng dụng công nghệ tưới hiện đại.

Thực tiễn tại nhiều địa phương cho thấy, khi người dân được tham gia ngay từ khâu lựa chọn công nghệ, thiết kế hệ thống và làm chủ quá trình vận hành, hiệu quả đầu tư được nâng cao, các mô hình nhanh chóng lan tỏa trong cộng đồng.

Đỗ Hương