Công tác đối ngoại của đất nước trước yêu cầu, nhiệm vụ mới*

Đối với ngành ngoại giao, năm 2021 là một năm có nhiều sự kiện, dấu mốc đặt biệt, thể hiện trên cả 3 cấp độ: Thế giới, Việt Nam và ngành ngoại giao.

Nhân dịp năm mới 2022, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn có bài viết “Ngoại giao Việt Nam vì sự nghiệp bảo vệ và phát triển đất nước dưới ánh sáng Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng”. Báo Điện tử Chính phủ trân trọng giới thiệu với bạn đọc.

Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn.

Tình hình thế giới có nhiều thay đổi nhanh chóng, phức tạp

Trên thế giới, như lời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định tại Hội nghị Đối ngoại toàn quốc (14/12/2021): “Tình hình thế giới và khu vực tiếp tục có nhiều thay đổi rất nhanh chóng, phức tạp khó lường”, “có nhiều thời cơ thuận lợi và khó khăn thách thức đan xen”. Quả thật như vậy. Trong năm 2021, có 4 đặc điểm lớn nổi lên trong tình hình quốc tế.

Điểm thứ nhất là thế giới chuyển từ “ứng phó với khủng hoảng” năm 2020 sang “thích ứng an toàn” với đại dịch COVID-19; trạng thái “bình thường mới” từng bước định hình với việc gỡ bỏ các biện pháp phong toả, giãn cách xã hội, mở cửa trở lại nền kinh tế. Tuy nhiên, chính sách thích ứng của các nước luôn được điều chỉnh cấp độ, tuỳ theo diễn biến dịch bệnh. Nhiều vấn đề khó khăn tiếp tục đặt ra cho nhà nước, doanh nghiệp và xã hội. Điểm thứ hai, kinh tế thế giới tiếp tục trên đà phục hồi, dự báo tăng trường 5,9% năm 2021 và 4,9% năm 2022. Tuy nhiên, quá trình phục hồi chưa vững chắc, không đồng đều và còn tiềm ẩn nhiều rủi ro về vĩ mô và vi mô, trong đó có các đứt gãy, chuyển dịch trong chuỗi cung ứng, sản xuất. Điểm thứ ba, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn gia tăng là nhân tố nổi bật tác động đến quan hệ quốc tế, đặt ra nhiều vấn đề mới cho các quốc gia. Điểm thứ tư, các vấn đề an ninh truyền thống và phi truyền thống như là xung đột, biến đổi khí hậu, di cư…tác động gay gắt hơn đến phát triển và an ninh của các nước. Trước những diến biến mau lẹ trên thế giới, như Tổng Bí thư đã chỉ ra tại Hội nghị đối ngoại toàn quốc, “các nước điều chỉnh chiến lược và phương thức phát triển nhằm thích ứng với tình hình mới”.

Đất nước ta đang có vị thế, tiềm lực, uy tín quốc tế thuận lợi mới và những yêu cầu, mục tiêu phát triển mới

Năm 2021 ghi dấu ấn của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng. Đây là sự kiện chính trị quan trọng, định hướng tầm nhìn chiến lược về bảo vệ và phát triển đất nước đến giữa thế kỷ. Đại hội XIII đã đề ra mục tiêu hướng đến 2025, Việt Nam là nước đang phát triển có công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp; đến năm 2030, Việt Nam trở thành nước đang phát triển có nền công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045, Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Các quyết sách mà Đại hội Đảng đề ra là nguồn động lực to lớn, lan toả trong cả hệ thống chính trị và nhân dân. Sau 35 năm Đổi mới, đất nước đã có thế và lực, uy tín và tiềm năng chưa từng có trong lịch sử. Quy mô và sức cạnh tranh của nền kinh tế được nâng lên, chính trị - xã hội ổn định, quốc phòng, an ninh được giữ vững, quan hệ đối ngoại và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Kết quả đạt được sau 35 năm đổi mới là tiền đề và cơ sở vững chắc để Việt Nam tiếp tục phát triển theo con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.

Công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế của đất nước tiếp tục đạt được nhiều kết quả quan trọng

Đối với ngành ngoại giao, năm 2021 đánh dấu sự kiện nổi bật là Hội nghị đối ngoại toàn quốc lần đầu tiên trong lịch sử được Bộ Chính trị, Ban Bí thư trực tiếp chỉ đạo tổ chức, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trực tiếp chủ trì với sự tham dự của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các ban, bộ, ngành, địa phương cả nước. Ngay sau Hội nghị Đối ngoại toàn quốc là Hội nghị Ngoại giao lần thứ 31 và Hội nghị Ngoại vụ toàn quốc lần thứ 20 nhằm quán triệt, triển khai đường lối đối ngoại mà Đại hội Đảng XIII đề ra và kết luận của Hội nghị Đối ngoại toàn quốc.

Trong bối cảnh tình hình quốc tế, nhất là đại dịch COVID-19 đã và đang ảnh hưởng đến mọi mặt đời sống chính trị, kinh tế - xã hội, đối ngoại, giao lưu quốc tế, ngành ngoại giao đã khắc phục khó khăn để triển khai đồng bộ các nhiệm vụ trọng yếu của đối ngoại, đạt được nhiều kết quả quan trọng nổi bật.

Bộ Ngoại giao đã chủ động, tích cực phối hợp với các bộ, ban, ngành đi đầu triển khai ngoại giao kinh tế, ngoại giao y tế, vaccine; vận động và tranh thủ sự ủng hộ kịp thời của cộng đồng quốc tế và người Việt Nam ở nước ngoài về vaccine, sinh phẩm, trang thiết bị y tế, nguồn lực phục vụ điều trị, phòng chống và thích ứng an toàn với dịch bệnh.

Đồng thời, công tác của ngành ngoại giao trong năm qua đã tiếp tục góp phần quảng bá mạnh mẽ ra thế giới hình ảnh sinh động về một nước Việt Nam độc lập, tự chủ, đổi mới, năng động, sáng tạo, giàu bản sắc và truyền thống, là người bạn thuỷ chung, là đối tác tin cậy. Ngoại giao đã tìm tòi nhiều biện pháp, kết hợp trực tuyến, trực tiếp và nhiều hình thức khác để triển khai hoạt động rộng khắp, trên tất cả các mảng công tác đối ngoại song phương, đa phương, chính trị, biên giới lãnh thổ, kinh tế, văn hoá, bảo hộ công dân, công tác về người Việt Nam ở nước ngoài, thông tin đối ngoại.

Trong năm 2021, quan hệ giữa Việt Nam với các đối tác đã có những phát triển mạnh mẽ theo hướng ngày càng đi vào chiều sâu, hiệu quả, tăng cường tin cậy chính trị, đan xen lợi ích, nhất là với các nước láng giềng, bạn bè truyền thống, đối tác chiến lược, đối tác toàn diện. Trong đa phương, các đồng chí Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội, lãnh đạo các bộ, ban, ngành của ta đã tham gia nhiều hoạt động, sự kiện đa phương nổi bật của khu vực và thế giới, đóng góp tích cực và có trách nhiệm vào công việc chung của cộng đồng quốc tế.

Nổi bật như việc tham gia Hội thảo Lý luận các chính đảng Mác-xít trên thế giới, Hội đồng Bảo an và Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, ASEAN, APEC, Tiểu vùng Me Kong, Diễn đàn Châu Á Bắc Ngao, Hội nghị Tương lai Châu Á, Diễn đàn trực tuyến hợp tác cấp cao vì mục tiêu xanh toàn cầu 2030, Hội nghị COP26, Đại hội đồng Liên Nghị viện các nước ASEAN (AIPA) lần thứ 42, Hội nghị các Chủ tịch Quốc hội trên thế giới…

Có thế nói, công tác đối ngoại của đất nước nói chung và nganh ngoại giao nói riêng đã hoàn thành tốt cả 3 nhiệm vụ cơ bản là giữ vững môi trường hoà bình, ổn định, thu hút các nguồn lực phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế; đồng thời đóng góp rất quan trọng vào phòng, chống dịch.

Từ những kết quả quan trọng đạt được, có thể rút ra 3 bài học kinh nghiệm. Thứ nhất, kết quả có được là nhờ sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo sâu sát của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, sự điều hành linh hoạt, hiệu quả của Chính phủ, sự chỉ đạo và tham gia trực tiếp các hoạt động đối ngoại của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ và Quốc hội. Thứ hai, sức mạnh tổng hợp trên mặt trận đối ngoại được hình thành từ sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng giữa đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, đối ngoại Nhân dân, giữa ngoại giao với quốc phòng, an ninh, các ngành, các cấp và các cơ quan trong hệ thống chính trị, sự ủng hộ và tích cực hưởng ứng của nhân dân và doanh nghiệp. Thứ ba, trong bối cảnh môi trường quốc tế biến động phức tạp, đối ngoại cần tiếp tục kiên trì về nguyên tắc, kiên định về mục tiêu, đồng thời chủ động, linh hoạt, sáng tạo, thích ứng với tình hình mới.

Công tác đối ngoại đứng trước yêu cầu, nhiệm vụ mới

Trong suốt 76 năm kể từ năm 1945, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị Bộ trưởng Ngoại giao đầu tiên, Ngoại giao Việt Nam qua các thế hệ đã luôn nỗ lực phấn đấu học tập, thực hành tư tưởng và tác phong ngoại giao Hồ Chí Minh. Ngành Ngoại giao luôn tận tâm, tận lực phục vụ các mục tiêu chiến lược trong từng giai đoạn cách mạng của đất nước.

Đại hội Đảng lần thứ XIII đã chỉ rõ nhiệm vụ “tiếp tục phát huy vai trò tiên phong của đối ngoại” trong việc thực hiện 3 mục tiêu: “Tạo lập và giữ vững môi trường, hoà bình, ổn định”, “huy động các nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước” và “nâng cao vị thế và uy tín của đất nước”.

Công tác đối ngoại của đất nước và ngành ngoại giao nói riêng đang được triển khai trong bối cảnh chiến lược mới. Cơ sở cho nhận thức này xuất phát từ nhiệm vụ chiến lược mới, từ tầm vóc và vị thế mới của đất nước và từ những thay đổi của cục diện quốc tế.

Mục tiêu cao nhất của đối ngoại là phải tích cực đóng góp xứng đáng vào việc thực hiện thắng lợi 3 mục tiêu phát triển chiến lược đến 2025, 2030 và 2045 của đất nước. Yêu cầu đặt ra cho công tác đối ngoại và ngành ngoại giao “cao hơn về chất lượng hiệu quả, sâu rộng hơn về lĩnh vực và lực lượng tham gia, đồng bộ chặt chẽ hơn về phối hợp, chủ động tích cực hơn trong triển khai”. Nhiệm vụ của Bộ Ngoại giao tất yếu sẽ gắn chặt và liên thông nhiều hơn nữa với các nhiệm vụ trọng tâm của các bộ, ngành, địa phương. Quá trình phối hợp sẽ cần đáp ứng các tiêu chí mới về nội dung và tính thời điểm, theo tinh thần: chủ động, tích cực, toàn diện, sâu rộng, linh hoạt, hiệu quả, từ sớm, từ xa.

Trên cơ sở đường lối đối ngoại của Đại hội Đảng lần thứ XIII và kết luận của Hội nghị Đối ngoại toàn quốc, nhiệm vụ trọng tâm của ngành ngoại giao trong năm 2022 và những năm tiếp theo sẽ là: Thứ nhất, ngoại giao phải tiếp tục đi tiên phong trong tạo lập, giữ vững môi trường hoà bình, ổn định cho phát triển đất nước, tiếp tục đưa quan hệ giữa nước ta với các đối tác đi vào chiều sâu, hiệu quả, gia tăng tin cậy chính trị, đan xen lợi ích; phát huy tối đa điểm đồng trên nguyên tắc giữ vững độc lập, tự chủ; kiên quyết, kiên trì bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên Hợp Quốc và luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi.

Thứ hai, đẩy mạnh ngoại giao phục vụ phát triển là nhiệm vụ trung tâm, tạo chuyển biến mới, mạnh mẽ về tư duy, cách làm theo hướng sáng tạo, có trọng tâm, trọng điểm; quyết tâm đi vào những lĩnh vực, hướng đi mới, chuyển biến mạnh mẽ hơn trong hợp tác kinh tế, khoa học, công nghệ, giáo dục, lao động, giao lưu nhân dân, chống biến đổi khí hậu… trong quan hệ với các đối tác, thiết thực phục vụ các định hướng phát triển của đất nước; lồng ghép hiệu quả các nội hàm, mục tiêu phát triển vào các lĩnh vực và nhiệm vụ đối ngoại. Xây dựng và triển khai Chỉ thị mới của Ban Bí thư về Ngoại giao kinh tế phục vụ phát triển đất nước đến năm 2030 theo hướng lấy người dân, doanh nghiệp và địa phương làm trung tâm phục vụ. Tiếp tục đi đầu trong tham mưu chủ trương, chính sách và triển khai đối ngoại phục vụ phòng chống dịch, phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Đẩy mạnh mở rộng thị trường, thu hút đầu tư, công nghệ, kinh nghiệm quản lý…, phục vụ quá trình chuyển đổi, tái cơ cấu nền kinh tế, nâng cao chất lượng tăng trưởng, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.

Thứ ba, tiếp tục đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương phù hợp với thế và lực mới của đất nước, triển khai hiệu quả Chỉ thị 25-CT/TW về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến năm 2030. Đóng góp tích cực vào Cộng đồng ASEAN, nâng cao vai trò và vị thế của ASEAN; tăng cường tham gia trong khuôn khổ Liên Hợp Quốc, Tiểu vùng Me Kong, APEC, ASEM…; chủ động thúc đẩy hợp tác thực chất hiệu quả với các cơ chế đa phương khác như G20, G7, BRICS, WEF, OECD…

Thứ tư, triển khai toàn diện và mạnh mẽ công tác người Việt Nam ở nước ngoài theo tinh thần Nghị quyết 36 và Kết luận 12 của Bộ Chính trị về công tác người Việt Nam ở nước ngoài. Triển khai Chiến lược Ngoại giao văn hoá đến 2030, thúc đẩy công nhận các di sản, danh hiệu, khai thác hiệu quả hơn hợp tác với UNESCO và các đối tác trong lĩnh vực khoa học công nghệ và giáo dục. Triển khai hiệu quả, kịp thời công tác thông tin đối ngoại, tăng cường thông tin trên nền tảng số.

Thứ năm, tăng cường nghiên cứu, dự báo, tham mưu chiến lược về đối ngoại, nhất là các vấn đề tác động trực tiếp, lâu dài đến an ninh, phát triển của đất nước và các vấn đề cấp bách trước mắt như phòng chống dịch, phục hồi kinh tế...

Thứ sáu, đẩy mạnh xây dựng ngành ngoại giao chuyên nghiệp, toàn diện, hiện đại; xây dựng đội ngũ cán bộ ngoại giao có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trí tuệ, năng lực, chuyên môn, phong cách chuyên nghiệp, hiện đại, tư duy đổi mới, sáng tạo, nhạy bén, có tinh thần chủ động tiến công. Đồng thời, tiếp tục nâng cao sự phối hợp đồng bộ, hiệu quả giữa các kênh và cơ quan đối ngoại, phát huy vai trò của Bộ Ngoại giao là cơ quan điều phối các hoạt động đối ngoại của các bộ, ngành, địa phương nhằm bảo đảm nguyên tắc thống nhất quản lý đối ngoại, gia tăng tính bổ trợ, tạo thành sức mạnh tổng hợp về đối ngoại của đất nước./.