Dấu ấn VinFuture 2025 tại giảng đường đại học Việt Nam

Không chỉ là nơi tiếp nhận tri thức, các buổi tọa đàm năm nay mở ra không gian truyền cảm hứng, nơi khoa học được nhìn nhận như một hành trình khám phá, dấn thân và không ngừng đặt câu hỏi về thế giới.

Khi khoa học hé lộ những bất ngờ

Tại tọa đàm “Đổi mới sáng tạo và chất bán dẫn hữu cơ” diễn ra ở Đại học Bách Khoa Hà Nội, GS. Richard Henry Friend (Đại học Cambridge - Anh; Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture) kể về hành trình nghiên cứu của mình từ những năm tháng còn là sinh viên đến thời điểm công nghệ OLED ra đời và lan tỏa khắp thế giới. Hành trình ấy giúp ông nhận ra khoa học không phải kho kiến thức đóng kín mà luôn ẩn chứa những bất ngờ dành cho những ai dám bước vào nó.

Chủ nhân Giải thưởng Millennium Prize danh giá đưa người nghe trở về năm 1989, thời điểm vệt sáng xanh mờ hiện lên trong thí nghiệm đã mở đường cho sự ra đời của điốt phát quang hữu cơ.

“Đó là một bước tiến lớn. Từ vệt sáng mờ ấy, chúng ta có những màn hình OLED tuyệt vời ngày hôm nay, nhờ nỗ lực của nhiều kỹ sư và doanh nghiệp”, ông chia sẻ.

Trong hơn một giờ đối thoại, GS. Friend dẫn dắt sinh viên khám phá thế giới điện tử hữu cơ – nơi những vật liệu thân thuộc trong đời sống có thể trở thành nền tảng cho thiết bị điện tử, pin mặt trời hay cảm biến. Theo ông, chính khả năng hấp thụ linh hoạt và cấu trúc electron đặc biệt đã giúp vật liệu hữu cơ mở ra một thế hệ công nghệ mới.

Khép lại phần chia sẻ, chủ nhân Giải thưởng Millennium Prize nhấn mạnh điều mà ông xem là xem là cốt lõi của hành trình nghiên cứu, đó là bản chất của khoa học nằm ở khả năng mở ra điều bất ngờ mỗi khi ta bước vào phòng thí nghiệm. Chỉ khi vào phòng thí nghiệm, ta mới phát hiện mình còn rất nhiều thứ phải học”, ông gửi gắm đến sinh viên Việt Nam.

Khoảng cách giữa khoa học và nhận thức công chúng

Ở góc nhìn xã hội, TS. Jayshree Seth (Tập đoàn 3M, Hoa Kỳ) mang tới những dữ liệu đáng suy ngẫm về nhận thức cộng đồng đối với khoa học. Theo khảo sát bà trích dẫn, nhiều người tin rằng cuộc sống của họ “không khác biệt” nếu khoa học không tồn tại – một minh chứng cho việc khoa học đôi khi bị xem là hiển nhiên, vô hình.

Đáng chú ý, có sự chênh lệch lớn giữa giới nam và nữ khi tự tin theo đuổi nghề nghiệp khoa học: 25% nam giới tin vào khả năng này, trong khi chỉ 9% phụ nữ cảm thấy như vậy. Song nghịch lý nằm ở chỗ: Nhiều người trưởng thành tỏ ra thờ ơ với khoa học lại muốn con mình theo đuổi lĩnh vực này.

Theo TS. Seth, điều này đòi hỏi giới khoa học phải bước ra khỏi “tháp ngà”, kết nối nhiều hơn với công chúng và giải thích khoa học mang lại giá trị gì cho đời sống. Bà cho rằng đổi mới sáng tạo không chỉ là những “khoảnh khắc Eureka”, mà là hành trình liên tục thích ứng với sự thay đổi. Ba phẩm chất bà nhấn mạnh cho người trẻ, đó là: Sẵn sàng với “bình thường mới”, dám đặt lại câu hỏi, và hiểu rằng thời gian để tạo ra khác biệt luôn hữu hạn.

Trong khi đó, tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), GS.Ingolf Steffan-Dewenter, ĐH Würzburg, Đức; chuyên gia hàng đầu thế giới về đa dạng sinh học và biến đổi khí hậu, thành viên Hội đồng Sơ khảo VinFuture mang đến buổi tọa đàm xoay quanh tác động của sử dụng đất và biến đổi khí hậu đối với hệ sinh thái, chức năng thụ phấn và kiểm soát sinh vật gây hại. Bài trình bày tạo nên không khí học thuật sâu sắc, giúp sinh viên và giảng viên thấy rõ hơn những mối liên hệ phức tạp giữa khoa học môi trường và các thách thức toàn cầu hiện nay.

Những đột phá y học định hình tương lai

Không khí học thuật và truyền cảm hứng cũng sôi động tại Đại học Y Hà Nội với tọa đàm “Các công nghệ y học đột phá định hình nền y tế tương lai”.

GS. Ana Belén Elgoyhen (Đại học Buenos Aires, Argentina) cảnh báo tình trạng mất thính giác đang gia tăng nhanh, gây tổn thất kinh tế toàn cầu gần 950 tỷ USD mỗi năm. Bà nhấn mạnh vai trò của thụ thể α9–α10 trong cơ chế tự điều chỉnh âm thanh của tai – một phát hiện mở ra hướng phát triển thuốc bảo vệ thính lực ngay từ giai đoạn sớm.

Trong phiên thảo luận, GS. Mary-Claire King (Đại học Washington, Mỹ) – nhà khoa học đã khám phá gen BRCA1 và BRCA2 đã chia sẻ các tiến bộ trong dự phòng và điều trị chính xác ung thư vú, buồng trứng và tuyến tiền liệt. Bà đưa ra bằng chứng cho thấy phẫu thuật dự phòng (như cắt tuyến vú hoặc cắt buồng trứng – vòi trứng) có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh. Ở hướng điều trị, thuốc ức chế PARP – thành quả 20 năm phát triển – giúp giảm tiến triển ung thư và giảm tỷ lệ tử vong tới khoảng 70%.

Những câu chuyện, dữ liệu và phát hiện khoa học từ các diễn giả quốc tế không chỉ mở rộng tri thức cho sinh viên Việt Nam, mà còn minh chứng rằng khoa học hiện diện trong từng chi tiết của đời sống – từ vật liệu phát sáng tạo ra thế hệ công nghệ mới đến các liệu pháp điều trị chính xác cứu sống hàng triệu người.

Tuần lễ VinFuture 2025 vì vậy trở thành không gian để giới trẻ cảm nhận giá trị của khoa học phụng sự con người và nuôi dưỡng khát vọng dấn thân vào hành trình khám phá.

Thu Giang