Đẩy mạnh xã hội hóa các hoạt động khí tượng thủy văn

Luật Khí tượng thủy văn (KTTV) năm 2015 ra đời đã cơ bản giải quyết toàn bộ những vấn đề thực tiễn quản lý Nhà nước đặt ra đối với lĩnh vực KTTV. Luật điều chỉnh toàn bộ các hoạt động KTTV, trong đó đáng lưu ý là các quy định chi tiết, cụ thể về những nội dung rất quan trọng, cấu thành nên lĩnh vực KTTV như vấn đề quản lý, khai thác mạng lưới trạm KTTV, dự báo, cảnh báo KTTV, thông tin, dữ liệu KTTV, công tác quản lý Nhà nước về khí tượng thủy văn và quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động khí tượng thủy văn.

Xã hội hóa hoạt động KTTV là một tiến trình tất yếu trong thời gian tới ở Việt Nam

Bên cạnh đó, nhiều nội dung hoàn toàn mới, từ trước tới nay chưa có hành lang pháp lý điều chỉnh hoặc chưa được thể chế hóa ở tầm văn bản luật như phục vụ, dịch vụ khí tượng thủy văn; giám sát biến đổi khí hậu, tác động vào thời tiết; trách nhiệm quan trắc KTTV của các chủ công trình bắt buộc phải quan trắc và cung cấp thông tin, dữ liệu khí tượng thủy văn… cũng đã được điều chỉnh trong Luật này.

Hoàn thiện nền tảng cho ngành Khí tượng thủy văn phát triển

Theo quy định của Luật KTTV, từ năm 2016 đến nay, Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành các văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết Luật bao gồm 2 nghị định, 5 thông tư và khoảng trên 20 thông tư quy định kỹ thuật, định mức kinh tế...

Như vậy, có thể khẳng định, đến nay hành lang pháp lý điều chỉnh toàn diện các hoạt động thuộc lĩnh vực KTTV đã cơ bản được hoàn thiện. Để bảo đảm các quy định của Luật và các văn bản dưới Luật đi vào cuộc sống, thời gian tới, với trách nhiệm cơ quan quản lý Nhà nước lĩnh vực KTTV, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tiếp tục chỉ đạo các cơ quan, đơn vị liên quan tăng cường triển khai các hoạt động đôn đốc, hướng dẫn, kiểm tra các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động KTTV.

Mặc dù vậy, thực tế hiện nay còn tiếp tục đặt ra yêu cầu nâng cao hơn nữa tính hiệu quả của hoạt động KTTV phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng, đặc biệt là công tác phòng chống thiên tai, bảo vệ cộng đồng.

Trong bối cảnh Chính phủ đã quyết định tăng cường năng lực tổ chức bộ máy tham mưu quản lý Nhà nước về KTTV ở tầm vĩ mô thông qua việc thành lập Tổng cục Khí tượng Thủy văn trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường thì yêu cầu hoàn thiện hành lang pháp lý, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật quản lý nhà nước hoạt động KTTV có ý nghĩa cấp thiết.

Theo chỉ đạo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Tổng cục Khí tượng Thủy văn đang tiếp tục khẩn trương rà soát, đề xuất kế hoạch xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, cũng như hệ thống quy chuẩn, quy định kỹ thuật đối với hoạt động KTTV, đặt trọng tâm theo các yêu cầu: Hoàn thiện hệ thống văn bản phục vụ công tác chuyên môn, đồng thời đáp ứng yêu cầu quản lý Nhà nước hoạt động KTTV giai đoạn 2018 - 2023; hướng dẫn chi tiết, cụ thể công tác quản lý Nhà nước hoạt động KTTV tại địa phương các cấp; hệ thống văn bản tạo cơ sở pháp lý cho các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động KTTV từ Trung ương đến địa phương được triển khai thuận lợi các hoạt động phục vụ, dịch vụ KTTV; tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy tổ chức, cá nhân tham gia vào hoạt động KTTV dưới nhiều phương thức xã hội hóa khác nhau, góp phần giúp hoạt động KTTV tham gia có hiệu quả vào phát triển kinh tế xã hội của các ngành, lĩnh vực, đời sống xã hội.

Nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo thiên tai

Chủ động phối hợp, chia sẻ thông tin cảnh báo thiên tai

Nhằm nâng cao nhận thức và sự quan tâm của cộng đồng tới các chính sách, pháp luật về KTTV cũng như công tác dự báo và thông tin KTTV, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã và đang đẩy mạnh công tác triển khai, tuyên truyền với nhiều nội dung thiết thực.

Tập trung rà soát, bổ sung, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, các tiêu chuẩn, quy chuẩn, định mức kinh tế - kỹ thuật lĩnh vực KTTV nhằm tạo hành lang pháp lý để triển khai thực hiện đầy đủ các nội dung quy định của Luật Khí tượng thủy văn năm 2015, nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước về KTTV, phục vụ hiệu quả công tác phòng chống thiên tai và phát triển kinh tế - xã hội.

Trong đó, việc tuyên truyền, phổ biến việc thực hiện Luật KTTV; công tác nâng cao năng lực, chất lượng dự báo, nhất là cảnh báo sớm; dự báo, cảnh báo kịp thời các hiện tượng thời tiết, thủy văn cực đoan, nguy hiểm phục vụ phòng, chống thiên tai, vận hành an toàn hồ chứa thủy lợi, thủy điện, hồ đập, đê điều là những công tác được đặt lên hàng đầu để đẩy mạnh công tác tuyên truyền, dự báo và thông tin khí tượng thủy văn tới cộng đồng.

Đồng thời, nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo thiên tai và phối hợp, chia sẻ thông tin giữa các cấp, các ngành; tăng cường năng lực, đào tạo, tập huấn, truyền thông cho lực lượng phòng chống thiên tai ở các cấp chính quyền địa phương, cộng đồng dân cư khu vực có nguy cơ cao về lũ quét, sạt lở đất.

Đẩy mạnh hợp tác quốc tế với các nước phát triển để trao đổi và tiếp nhận công nghệ hiện đại trong cảnh báo lũ quét, sạt lở đất. 

Kinh tế hóa, xã hội hóa hoạt động KTTV – tiến trình tất yếu

Mục tiêu quan trọng nhất của tất cả cơ quan KTTV quốc gia và Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) là phục vụ KTTV.

Qua rà soát, hầu hết cơ quan KTTV của các nước đều có tên gọi là Hydrometeorological Service (HMS) of… Ngành KTTV Việt Nam từ khi tham gia WMO đến nay đều giao dịch với tên gọi quốc tế là “Meteorological/Hydrometeorological Service of Vietnam”.

Bên cạnh các hoạt động tuyên truyền phổ biến chính sách, pháp luật; phục vụ KTTV cung cấp thông tin dữ liệu KTTV, thì các hoạt động dịch vụ thu phí, đẩy mạnh khai thác các giá trị thương mại, làm gia tăng giá trị của thông tin, dữ liệu KTTV đã trở thành xu thế và phát triển mạnh trên thế giới.

Dịch vụ KTTV đem lại nhiều kết quả tích cực, vừa có ý nghĩa nâng cao giá trị, vai trò của hoạt động KTTV, vừa có tác dụng tái đầu tư cho hoạt động KTTV phát triển.

Ở rất nhiều nước như New Zealand, Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc… đã phát triển dịch vụ KTTV ở mức cao. Bằng văn bản pháp lý, WMO cũng đã khẳng định về vấn đề dịch vụ KTTV.

Ở Việt Nam, trước đây ngành KTTV vẫn hoạt động phục vụ mang tính phúc lợi xã hội và chủ yếu phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước, chưa có sự tham gia của các tổ chức, cá nhân.

Về cơ bản, các hoạt động KTTV lâu nay coi việc phục vụ phòng chống thiên tai làm trọng tâm, chưa chú trọng nhiều đến các hoạt động dịch vụ, sản phẩm KTTV chưa được khai thác hết tiềm năng và xác định đúng giá trị; chưa tạo ra được các sản phẩm đa dạng để có thể thương mại hoá, việc quảng bá và tiếp thị sản phẩm KTTV chưa được chú trọng…

Do đó, việc đẩy mạnh kinh tế hóa – xã hội hóa hoạt động KTTV có ý nghĩa quan trọng thúc đẩy phát triển ngành KTTV. Số liệu quan trắc KTTV có từ đầu thế kỷ đến nay là những số liệu rất quý giá. Trong những năm gần đây, ước tính mỗi năm ngành KTTV thu được khoảng 20 tỷ đồng từ các hoạt động dịch vụ KTTV chuyên dùng.

Tuy nhiên, phần lớn các hoạt động dịch vụ KTTV hiện nay chủ yếu mang tính lao động thủ công, tính ứng dụng thông tin KTTV chưa nhiều nên hiệu quả chưa cao, mất nhiều chi phí cho việc thuê lao động, giá trị gia tăng không nhiều.

Luật Khí tượng thủy văn năm 2015 ra đời đã tạo ra hành lang pháp lý cho việc xã hội hóa công tác KTTV. Hiện tại, bước đầu đã có một số tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước quan tâm, đăng ký giấy phép để thực hiện hoạt động dự báo, cảnh báo KTTV trên lãnh thổ Việt Nam, tìm hiểu đầu tư vào hệ thống quan trắc KTTV, cung cấp thông tin, dữ liệu KTTV… Do vậy, xã hội hóa hoạt động KTTV là một tiến trình tất yếu trong thời gian tới ở Việt Nam.

Trung Thủy