Đề xuất các giải pháp đột phá để Việt Nam đạt mục tiêu tăng trưởng

Đây là nội dung được trao đổi tại Tọa đàm "Định hướng và giải pháp cho tăng trưởng kinh tế cao và bền vững đến năm 2045" do Trường Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức ngày 3/6 tại Hà Nội.

Tăng cường giám sát để có bước đi thực chất, hiệu quả

Theo GS.TS Phạm Hồng Chương, Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải nâng cao năng lực cạnh tranh, tái cơ cấu nền kinh tế và tận dụng tối đa các cơ hội từ hội nhập kinh tế quốc tế để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Đảng và Nhà nước đã đặt mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên vào năm 2025 và mức tăng trưởng "hai con số" trong giai đoạn 2026-2030, hướng tới nhóm nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nhóm nước thu nhập cao vào năm 2045. Việc theo đuổi mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số không chỉ là khát vọng chiến lược, mà còn là thước đo phản ánh tầm nhìn, quyết tâm và năng lực điều hành kinh tế vĩ mô của đất nước.

Tuy nhiên, con đường hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số đặt ra nhiều thách thức về thể chế, nguồn lực, chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, khoa học - công nghệ và năng lực nội tại của DN. Đồng thời, bối cảnh toàn cầu đang có nhiều biến động với các yếu tố như căng thẳng địa chính trị, chính sách các nước lớn thay đổi, vấn đề chuyển đổi số, chuyển dịch chuỗi cung ứng và yêu cầu phát triển xanh - bền vững… cũng đòi hỏi Việt Nam phải có các chiến lược phát triển linh hoạt, hiệu quả và đột phá.

Dẫn số liệu từ Ngân hàng Thế giới (WB), GS.TS Trần Thị Vân Hoa (ĐH Kinh tế quốc dân) cho biết, ngưỡng thu nhập cao hiện tại là 14.006 USD. Giả định lạm phát toàn cầu trung bình 3%/năm, thì ngưỡng thu nhập cao dự kiến cho năm 2045 là 26.835 USD. Với tốc độ tăng trưởng dân số của Việt Nam dự kiến là 0,7% hàng năm, tốc độ tăng trưởng GDP cần thiết là 9,5%/năm

Bà Hoa dự báo 3 kịch bản tăng trưởng, hướng tới mục tiêu Việt Nam vào nhóm thu nhập cao năm 2045.

Kịch bản A và B đặt ra mục tiêu tăng trưởng ở mức khá, thì khả năng bứt phá còn hạn chế. Cả hai phương án này dù dễ thực hiện hơn, song có nguy cơ khiến Việt Nam rơi vào "bẫy thu nhập trung bình", khi GDP/người đến năm 2045 chỉ dừng ở mức 18.000–25.000 USD, chưa đủ để trở thành quốc gia phát triển.

Bà Hoa khuyến nghị kịch bản C, với mục tiêu đầy tham vọng, tăng trưởng GDP đạt 11–12%/năm trong giai đoạn 2025–2035, đưa thu nhập bình quân đầu người lên 28.370 USD vào năm 2045. Theo GS.TS Trần Thị Vân Hoa, đây là kịch bản khả thi nếu Việt Nam dám thực hiện cải cách thể chế quyết liệt, đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng chiến lược, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và chủ động ứng dụng công nghệ cao.

PGS.TS Phạm Thế Anh, Trưởng khoa Kinh tế học- Đại học Kinh tế Quốc dân bày tỏ đồng tình với việc tái cơ cấu chi ngân sách theo hướng tinh gọn bộ máy, đồng thời tìm kiếm nguồn thu bền vững...

Vị chuyên gia này khuyến nghị chính sách tiền tệ bảo đảm chủ động trong điều tiết kinh tế vĩ mô đi đôi với tạo tâm lý ổn định trong giới đầu tư, hạn chế nguồn vốn trong nền kinh tế "chảy" vào các thị trường tài sản thay vì sản xuất – kinh doanh dài hạn.

Về chính sách tài khóa, chuyên gia Phạm Thế Anh cho rằng, cần giảm thuế thu nhập cá nhân và DN để kích thích đầu tư – tiêu dùng, song song với đó là mở rộng cơ sở thu từ thuế tài sản, từ đó bảo đảm ngân sách không bị hụt thu. Bên cạnh đó, thoái vốn khỏi các DN nhà nước và khuyến khích mô hình hợp tác công – tư (PPP) một cách phù hợp cũng là giải pháp được nhấn mạnh để tăng tính hiệu quả sử dụng vốn công.

Một điểm then chốt khác là yêu cầu nâng cao hiệu quả thực thi chính sách, cần có cơ chế giám sát và cập nhật chính sách linh hoạt hơn.

"Chúng ta có nhiều chủ trương đúng, nhưng thiếu cơ chế phản hồi chính sách kịp thời từ thực tiễn DN, người dân," ông Phạm Thế Anh góp ý.

Quan tâm nhiều hơn tới DN nhỏ, tư nhân và đổi mới công nghệ

PGS.TS Vũ Sỹ Cường thẳng thắn cho rằng: Thực trạng chính sách hiện nay, với nhận định rằng các ưu đãi thuế cho DN nhỏ và vừa vẫn còn chưa sát với thực tế.

"Chúng ta kỳ vọng giảm thuế thu nhập DN nhỏ và vừa xuống, nhưng thực chất phần lớn DN vẫn đang chịu thuế suất như cũ, vẫn còn khoảng cách giữa kỳ vọng chính sách và thực thi" ông Cường nói.

Đặc biệt, PGS TS Cường cảnh báo về rủi ro của hệ thống bảo hiểm xã hội trong bối cảnh dân số già hóa nhanh chóng.

Trong lĩnh vực khoa học công nghệ – một động lực quan trọng của tăng trưởng bền vững, PGS TS Vũ Sỹ Cường chỉ rõ thực trạng là nhiều chính sách hỗ trợ đã được ban hành, nhưng việc triển khai còn gặp nhiều rào cản, từ thủ tục đến năng lực thực thi. Ông đề xuất cần phân bổ ngân sách phù hợp hơn cho nghiên cứu và phát triển (R&D), đồng thời khuyến khích khu vực tư nhân cùng tham gia để hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. 

Phát biểu kết luận tọa đàm, PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn, Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương đã đề cập đến mối quan hệ giữa vai trò nhà nước và phát triển kinh tế tư nhân. Theo ông Nguyễn Hồng Sơn đồng tình với tư duy điều hành cần chuyển từ "quản lý" sang "kiến tạo" để khuyến khích khu vực tư nhân phát triển.

"Tăng trưởng kinh tế chỉ đạt được khi các giải pháp được thực thi thực chất. Cần chuyển từ tư duy chính sách trên lý thuyết sang hành động có giám sát và kiểm tra nghiêm túc," ông Sơn nói.

Ông Nguyễn Hồng Sơn cho rằng Việt Nam nên nghiên cứu kỹ lưỡng các mô hình quản trị tiên tiến từ các quốc gia phát triển để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Trong đó, cần đặc biệt quan tâm đến các mô hình đo lường rủi ro tài chính, chính sách đối phó với khủng hoảng, và đặc biệt là sự phối hợp chính sách giữa các bộ, ngành để không "vênh nhau" trong quá trình điều hành.

"Vai trò phối hợp giữa các bên – nhà nước, DN, học viện và tổ chức xã hội – được khẳng định là yếu tố quyết định để đảm bảo các giải pháp được triển khai hiệu quả, liên tục và đồng bộ. Thực tế, thời gian qua, Đảng và Chính phủ đã có các Nghị quyết, chỉ đạo liên quan đến chính sách tài khóa, tiền tệ cũng như nhấn mạnh yêu cầu hiệu quả chính sách nhằm thúc đẩy tăng trưởng bền vững", đại diện Ban Chính sách, chiến lược Trung ương nói. 

Đáng chú ý, Chính phủ đã có Nghị quyết số 138/NQ-CP của Chính phủ ban hành Kế hoạch hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 154/NQ-CP ngày 31/5/2025, trong đó nhấn mạnh việc điều hành linh hoạt, phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa và tiền tệ nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng. Đồng thời, yêu cầu hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và DN .

Để triển khai thực chất các ưu đãi cho DN nhỏ và khoa học công nghệ, Chính phủ đã đề xuất bố trí đủ 3% tổng chi ngân sách Nhà nước năm 2025 cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, nhằm đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Đây là bước đi quan trọng để hỗ trợ DN nhỏ và vừa, cũng như thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ...

Đáng chú ý, nhấn mạnh vai trò kiến tạo, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Chỉ thị số 14/CT-TTg ngày 28/5/2025 về xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước năm 2026, yêu cầu các bộ, cơ quan trung ương và địa phương không ngừng đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, coi người dân, DN là trung tâm, chủ thể của mọi chính sách, phát huy ý chí tự lực, tự cường và khát vọng vươn lên .

Để tăng cường giám sát và phản hồi chính sách từ thực tiễn, Chính phủ đã yêu cầu các bộ, cơ quan trung ương và địa phương tổ chức đánh giá và ước thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 trên tất cả các ngành, lĩnh vực được phân công phụ trách, quản lý. Trong đó, tập trung làm rõ công tác rà soát, bổ sung, hoàn thiện thể chế gắn với nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, quy định kinh doanh, tháo gỡ các điểm nghẽn, tạo thuận lợi cho người dân và DN...

Anh Minh