Đề xuất sửa quy định xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực phí, lệ phí

Bộ Tài chính cho biết, dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính (XPVPHC) trong lĩnh vực phí và lệ phí đề xuất quy định nhằm thay thế Nghị định số 109/2013/NĐ-CP ngày 24/9/2013 của Chính phủ quy định XPVPHC trong lĩnh vực quản lý giá, phí, lệ phí, hóa đơn; đã được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 49/2016/NĐ-CP ngày 27/5/2016 của Chính phủ (Nghị định 109).

Thực tiễn cho thấy, bên cạnh kết quả đạt được, quy định XPVPHC về phí và lệ phí tại Nghị định 109 đã bộc lộ một số hạn chế. Cụ thể:

Quy định XPVPHC chưa bao quát các hành vi vi phạm nhiệm vụ của tổ chức, cá nhân quy định tại Luật Phí và lệ phí có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2017: (i) Hành vi thu phí khi chưa có quy định là tổ chức thu phí, lệ phí (vi phạm Điều 7 Luật Phí và lệ phí); (ii) vi phạm quy định về trách nhiệm của tổ chức thu phí, lệ phí (vi phạm Điều 14 Luật Phí và lệ phí); (iii) tự đặt và thu các loại phí, lệ phí (vi phạm điểm a khoản 1 Điều 16 Luật Phí và lệ phí).

Tại Điều 22 Nghị định 109 quy định xử phạt hành vi vi phạm quy định "đăng ký phí, lệ phí" chưa phù hợp với Điều 11 Luật Phí và lệ phí. Vì Luật này không quy định nghĩa vụ "đăng ký phí, lệ phí".

Quy định về biện pháp khắc phục hậu quả, thẩm quyền lập biên bản và XPVPHC chưa phù hợp. Ví dụ: (i) Biện pháp khắc phục hậu quả tại Nghị định 109 chưa bao gồm biện pháp "buộc thực hiện trách nhiệm theo quy định pháp luật phí và lệ phí", chưa đồng bộ với quy định tại khoản 1 Điều 28 Luật XLVPHC; (ii) Một số thẩm quyền XPVPHC tại Nghị định 109 chưa đồng bộ với Nghị định 189; (iii) Nghị định 109 chưa quy định thẩm quyền lập biên bản của viên chức đang thi hành công vụ để đồng bộ với quy định tại khoản 4 Điều 6 Nghị định số 118/2021/NĐ-CP ngày 23/12/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật XLVPHC. Vì vậy, chưa phát huy đầy đủ hiệu lực, hiệu quả.

Bên cạnh đó, Nghị định 109 quy định XPVPHC trong 03 lĩnh vực: Phí và lệ phí; giá và hóa đơn. Đến nay, XPVPHC trong lĩnh vực giá, hóa đơn đã được tách và quy định riêng tại 02 Nghị định của Chính phủ: Số 87/2024/NĐ-CP ngày 12/7/2024 quy định XPVPHC trong quản lý giá và Số 125/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 quy định XPVPHC về thuế, hóa đơn. Vì vậy, cần ban hành Nghị định thay thế Nghị định 109 để bảo đảm đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Theo Bộ Tài chính, cần thiết ban hành Nghị định quy định XPVPHC trong lĩnh vực phí và lệ phí thay thế Nghị định 109, bảo đảm đồng bộ, thống nhất, toàn diện; góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về phí và lệ phí; phù hợp chủ trương chính sách, pháp lý và thực tiễn.

Bộ Tài chính đã đề xuất dự thảo Nghị định gồm 04 chương, tổng số 17 điều. Trong đó, so với Nghị định 109, có nhiều nội dung được sửa đổi, hoàn thiện, nhiều nội dung bổ sung, lược bỏ. Cụ thể:

Nội dung sửa đổi, hoàn thiện

Thứ nhất, sửa đổi, hoàn thiện phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng:

Phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng của Nghị định 109 là các nội dung liên quan đến XPVPHC trong 03 lĩnh vực giá; phí, lệ phí và hóa đơn.

Tại dự thảo Nghị định chỉ quy định phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng liên quan đến XPVPHC trong lĩnh vực phí và lệ phí. Vì XPVPHC trong lĩnh vực giá và hóa đơn đã được tách riêng quy định tại 02 Nghị định: Số 87/2024/NĐ-CP và số 125/2020/NĐ-CP.

Thứ hai, sửa đổi, hoàn thiện quy định XPVPHC đối với hành vi vi phạm quy định trách nhiệm của tổ chức thu phí, lệ phí:

Tại Nghị định 109 quy định XPVPHC đối với một số hành vi thuộc trách nhiệm của tổ chức thu phí, lệ phí.

Tại Điều 14 Luật Phí và lệ phí đã quy định trách nhiệm của tổ chức thu phí, lệ phí2. Để bảo đảm thống nhất, bao quát đầy đủ các hành vi vi phạm quy định trách nhiệm của tổ chức thu phí, lệ phí; tại dự thảo Nghị định đã đề xuất quy định XPVPHC đối với "hành vi vi phạm quy định về trách nhiệm của tổ chức thu phí, lệ phí" thay thế các quy định XPVPHC đối với từng hành vi riêng lẻ liên quan đến trách nhiệm của tổ chức thu phí, lệ phí tại Nghị định 109.

Về mức phạt tiền: Tại Nghị định 109 quy định mức phạt tiền đối với các hành vi vi phạm trách nhiệm của tổ chức thu phí, lệ phí từ 100.000 đồng đến 10.000.000 đồng. Hiện mức phạt tiền tối thiểu 100.000 đồng chưa đảm bảo tính răn đe. Để phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội hiện nay, tại dự thảo Nghị định quy định mức phạt tiền từ 300.000 đồng đến 10.000.000 đồng (bằng mức phạt tại Nghị định 109).

Về biện pháp khắc phục hậu quả: Nhằm mở rộng phạm vi khắc phục hậu quả so với Nghị định 109, buộc đối tượng vi phạm phải thực hiện các nghĩa vụ hành chính khác theo Luật Phí và lệ phí và các văn bản liên quan; nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của tổ chức thu phí, lệ phí; bảo đảm công bằng, nghiêm minh; tại dự thảo Nghị định đã kế thừa biện pháp khắc phục hậu quả tại Nghị định 109 (Buộc nộp vào ngân sách nhà nước toàn bộ số tiền có được do hành vi vi phạm). Đồng thời, bổ sung biện pháp khắc phục hậu quả: Buộc thực hiện trách nhiệm theo quy định của pháp luật phí, lệ phí (Trong đó, bao gồm thu đủ số tiền còn thiếu so với mức thu phí, lệ phí được quy định).

Thứ ba, sửa đổi, hoàn thiện thẩm quyền XPVPHC:

Tại Điều 14 dự thảo Nghị định đã đề xuất sửa đổi, hoàn thiện quy định thẩm quyền XPVPHC của Chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp xã; người có thẩm quyền XPVPHC trong cơ quan thuế; thẩm quyền XPVPHC của Thanh tra để phù hợp với thẩm quyền XPVPHC quy định tại khoản 1 Điều 37a Luật XLVPHC; Điều 5, 7 và 13 Nghị định 189/2025/NĐ-CP (Nghị định 189).

Nội dung bổ sung

Thứ nhất, bổ sung biện pháp khắc phục hậu quả:

Tại điểm c khoản 1 Điều 3, điểm b khoản 2 Điều 7 và khoản 3 Điều 12 dự thảo Nghị định đã đề xuất bổ sung biện pháp khắc phục hậu quả: Buộc thực hiện trách nhiệm theo quy định của pháp luật phí và lệ phí.

Việc bổ sung biện pháp khắc phục hậu quả này phù hợp quy định tại khoản 1 Điều 28 Luật XPVPHC, nhằm mở rộng phạm vi khắc phục hậu quả so với Nghị định 109, buộc đối tượng vi phạm phải thực hiện các nghĩa vụ theo quy định của pháp luật phí và lệ phí.

Thứ hai, bổ sung quy định xác định mức phạt tiền của Cục trưởng Cục thuộc bộ là trưởng đoàn kiểm tra do Thủ trưởng tổ chức thuộc bộ thành lập:

Tại khoản 3 Điều 4 dự thảo Nghị định đã đề xuất bổ sung quy định trường hợp trưởng đoàn kiểm tra do Thủ trưởng tổ chức thuộc bộ thành lập là Cục trưởng Cục thuộc bộ thì mức phạt tiền tối đa đến 50.000.000 đồng đối với cá nhân, đến 100.000.000 đồng đối với tổ chức.

Việc bổ sung này nhằm phân định rõ trường hợp Cục trưởng Cục thuộc bộ là trưởng đoàn kiểm tra do Thủ trưởng tổ chức thuộc bộ thành lập thì việc xác định mức phạt tiền tối đa sẽ thực hiện theo quy định tại khoản 3 Điều 6 Nghị định 189 (mức phạt tiền tối đa là 50.000.000 đồng đối với cá nhân, đến 100.000.000 đồng đối với tổ chức).

Thứ ba, bổ sung quy định thời điểm xác định thời hiệu xử phạt:

Tại khoản 2, 3 và 4 Điều 5 dự thảo Nghị định đã đề xuất bổ sung thời điểm xác định thời hiệu xử phạt bao gồm: Thời điểm chấm dứt hành vi vi phạm, thời điểm phát hiện hành vi vi phạm. Đối với trường hợp XPVPHC đối với cá nhân, tổ chức do cơ quan tiến hành tố tụng chuyển đến thì được kéo dài thêm 01 năm. Thời gian cơ quan tiến hành tố tụng thụ lý, xem xét được tính vào thời hiệu XPVPHC.

Quy định này phù hợp với khoản 1 Điều 6 Luật XLVPHC, nhằm bảo đảm rõ ràng, tạo thuận lợi trong thực hiện.

Thứ tư, bổ sung quy định xử phạt đối với một số vi phạm hành chính:

Một là, bổ sung quy định XPVPHC đối với hành vi vi phạm quy định về tổ chức thu phí, lệ phí (Điều 6). Đây là hành vi của cơ quan, tổ chức không có chức năng, chưa đủ điều kiện, chưa có quy định là cơ quan, tổ chức thu phí, lệ phí nhưng thực hiện thu phí, lệ phí.

Việc bổ sung này nhằm kiến tạo công cụ pháp lý để thực thi và bảo vệ quy định về tổ chức thu phí, lệ phí tại Điều 7 Luật Phí và lệ phí; bảo đảm đồng bộ, thống nhất; minh bạch, hợp pháp trong thực hiện thu phí, lệ phí.

Mức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả tại dự thảo Nghị định được quy định tương tự như hành vi vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tiền phí, lệ phí tại Điều 27 Nghị định 109.

Hai là, bổ sung quy định XPVPHC đối với hành vi tự đặt và thu các loại phí, lệ phí (Điều 7).

Việc bổ sung quy định này nhằm kiến tạo công cụ pháp lý để thực thi nghiêm minh quy định cấm cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức, cá nhân tự đặt và thu các loại phí, lệ phí tại điểm a khoản 1 Điều 16 Luật Phí và lệ phí. Qua đó, góp phần bảo đảm đồng bộ, thống nhất với pháp luật phí, lệ phí; khắc phục khoảng trống pháp lý; bảo đảm minh bạch, hợp pháp trong thực hiện thu phí, lệ phí.

Mức xử phạt đối với hành vi này được kế thừa theo quy định hiện hành tại Nghị định 109.

Thứ năm, bổ sung trường hợp kê khai sai, kê khai không đầy đủ:

Tại dự thảo Nghị định đã bổ sung trường hợp: Kê khai sai, kê khai không đủ nhưng không dẫn đến thiếu số tiền phí, lệ phí phải nộp và kê khai sai, kê khai không đủ dẫn đến thiếu số tiền phí, lệ phí phải nộp nhưng đã nộp đủ trước khi người có thẩm quyền lập biên bản vi phạm hành chính được áp dụng hình phạt cảnh cáo.

Việc bổ sung quy định này nhằm vừa bảo đảm răn đe hành vi khai sai, khai không đúng tờ khai, vừa khuyến khích người nộp phí, lệ phí chủ động khắc phục thiếu sót trong việc nộp phí, lệ phí.

Thứ sáu, bổ sung thẩm quyền lập biên bản vi phạm hành chính:

Tại điểm b khoản 2 Điều 13 dự thảo Nghị định đã bổ sung quy định: Viên chức đang thi hành công vụ, nhiệm vụ mà phát hiện hành vi vi phạm hành chính về phí, lệ phí trong lĩnh vực do mình quản lý.

Việc bổ sung quy định này phù hợp với thẩm quyền lập biên bản vi phạm hành chính tại khoản 1 Điều 58 Luật XLVPHC, khoản 4 Điều 6 Nghị định số 118/2021/NĐ-CP. Từ đó, nhằm bảo đảm hiệu quả, kịp thời trong XPVPHC.

Thứ bảy, bổ sung quy định một số chức danh có thẩm quyền và phân định thẩm quyền XPVPHC trong lĩnh vực phí, lệ phí:

Tại dự thảo Nghị định đã đề xuất bổ sung thẩm quyền XPVPHC của Cục trưởng Cục QLGSCST; trưởng đoàn kiểm tra do Thủ trưởng tổ chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ thành lập hoặc do Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ thành lập; một số chức danh, thẩm quyền xử phạt của cơ quan Hải quan. Đồng thời, bổ sung nội dung phân định thẩm quyền XPVPHC trong lĩnh vực phí, lệ phí (tại các khoản 3, 4, 5, 6, 11, 12 và 13 Điều 14 dự thảo Nghị định).

Việc bổ sung quy định này phù hợp thẩm quyền XPVPHC tại khoản 1 Điều 37a Luật XLVPHC và Điều 6, 11 Nghị định 189; phù hợp nguyên tắc xác định, phân định thẩm quyền XPVPHC và áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả tại Điều 52 Luật XLVPHC. Qua đó, bảo đảm thống nhất, minh bạch, khả thi; nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả và kịp thời trong XPVPHC.

Mời bạn đọc xem toàn văn dự thảo và góp ý tại đây./.