Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024: Xây dựng cộng đồng hướng về người dân

Trước thềm Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024, TS. Vũ Lê Thái Hoàng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Ngoại giao đã có cuộc trao đổi với Báo Điện tử Chính phủ xung quanh ý nghĩa cũng như kỳ vọng về Diễn đàn lần này.

Ông Vũ Lê Thái Hoàng cho biết, hiện nay tình hình thế giới và khu vực đang biến chuyển nhanh chóng, phức tạp, đặt ra nhiều thời cơ, vận hội, đi kèm với những thách thức không nhỏ đối với mỗi quốc gia. Bản thân các quốc gia ASEAN cũng đang đứng trước nhiều lựa chọn khác nhau trong chiến lược phát triển cũng như tầm nhìn về ASEAN, về khu vực và thế giới.

Trải qua gần 6 thập kỷ tồn tại và phát triển, ASEAN đang chuẩn bị bước vào giai đoạn phát triển mới sau khi hoàn thành thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025.

Tình hình mới đặt ra nhiều câu hỏi cho ASEAN hiện tại cũng như tương lai: Làm thế nào để duy trì vai trò trung tâm, thích ứng với sự thay đổi của khu vực và thế giới? Làm sao để cân bằng và hài hòa các mối quan tâm và lợi ích của các thành viên? Làm sao để cân bằng giữa đổi mới và bảo tồn các giá trị cốt lõi của ASEAN?

Trong bối cảnh đó, ý tưởng tổ chức Diễn đàn Tương lai ASEAN (ASEAN Future Forum - AFF) là một phần trong nỗ lực của Việt Nam và các nước ASEAN nhằm tạo diễn đàn để trao đổi và tìm kiếm lời giải cho những câu hỏi trên.

Đây cũng là ý tưởng của Việt Nam với mong muốn đóng góp cùng các nước thành viên, các bạn bè, đối tác của ASEAN và các tầng lớp người dân ASEAN thúc đẩy định hình con đường phát triển tương lai cho ASEAN.

Diễn đàn lần này có 3 đặc điểm chính: Là diễn đàn mở, đa thành phần và hướng tới tương lai; Có sự tham gia tích cực, rộng khắp của các tầng lớp người dân ASEAN thúc đẩy định hình con đường phát triển tương lai cho ASEAN; Là kênh tương tác, trao đổi về những thành tựu cũng như thách thức đối với ASEAN hiện tại cũng như tương lai.

Sáng kiến tổ chức Diễn đàn Tương lai ASEAN được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính công bố tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 43 (Jakarta, Indonesia, tháng 9/2023) và nhận được sự hưởng ứng, ủng hộ của các nước ASEAN và đối tác. Thủ tướng luôn quan tâm, chỉ đạo sát sao và thường xuyên trong suốt quá trình chuẩn bị tổ chức.

Dự kiến, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính sẽ tham dự và có bài phát biểu khai mạc Diễn đàn.

Thông qua Diễn đàn này, Việt Nam muốn đưa ra 3 thông điệp chính: Sự đóng góp chủ động, tích cực của Việt Nam đối với ASEAN; tầm nhìn xa hơn, hướng tới tương lai; tầm nhìn rộng hơn, toàn diện hơn không chỉ giới hạn ở khu vực mà mở rộng trên toàn cầu, có sự tham gia của đông đảo các tầng lớp người dân Việt Nam và ASEAN.

Diễn đàn Tương lai ASEAN sẽ là kênh cung cấp các ý tưởng, sáng kiến cho quá trình xây dựng tầm nhìn ASEAN đến năm 2045 và đóng góp tiếng nói của khu vực tại Hội nghị Thượng đỉnh Tương lai của Liên Hợp Quốc (dự kiến tổ chức vào tháng 9 tới).

Với thành phần tham gia đa dạng và tính chất mở, Việt Nam kỳ vọng Diễn đàn sẽ góp phần thúc đẩy sự tương tác đa chiều, tạo cơ hội để người dân tham gia sâu rộng hơn vào tiến trình của ASEAN; để bạn bè, đối tác hiểu hơn về ASEAN và thúc đẩy hợp tác, gắn kết toàn diện, thực chất hơn với ASEAN.

Đây sẽ là đóng góp cụ thể của Việt Nam trong nỗ lực chung nhằm duy trì, phát huy vai trò trung tâm của ASEAN và xây dựng cộng đồng ASEAN lấy người dân làm trung tâm.

Diễn đàn tương lai ASEAN dự kiến sẽ được tổ chức hàng năm với các chủ đề khác nhau. Chủ đề của Diễn đàn năm nay là "Xây dựng Cộng đồng ASEAN phát triển nhanh, bền vững, lấy người dân làm trung tâm". Chủ đề này phản ánh quan tâm và kỳ vọng của Lãnh đạo cấp cao Việt Nam; hài hòa, gắn kết với định hướng phát triển của ASEAN và của Việt Nam, đặc biệt là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững và xây dựng cộng đồng hướng về người dân và lấy người dân làm trung tâm.

Trao đổi về một trong những nội dung quan trọng của Diễn đàn là đẩy mạnh cách tiếp cận an ninh toàn diện vì một cộng đồng ASEAN lấy người dân làm trung tâm, ông Vũ Lê Thái Hoàng cho biết, quan niệm của ASEAN về an ninh là quan niệm "an ninh toàn diện", theo đó an ninh bao gồm các khía cạnh an ninh chính trị, an ninh kinh tế, văn hóa-xã hội. Quan niệm này của ASEAN được phản ánh rõ trong nhiều văn kiện cơ bản của ASEAN, trong đó có Hiến chương ASEAN.

Cách tiếp cận an ninh toàn diện của ASEAN xuất phát từ thực tế các thách thức an ninh mà ASEAN và các quốc gia thành viên hiện nay đang phải đối mặt cũng rất toàn diện, bao gồm cả những thách thức an ninh truyền thống lẫn thách thức an ninh phi truyền thống. 

Làm thế nào để ASEAN xây dựng một khuôn khổ an ninh khu vực toàn diện và có khả năng thích ứng nhằm giải quyết hiệu quả các thách thức nhiều mặt từ các mối đe dọa truyền thống và phi truyền thống? Làm thế nào để ASEAN tận dụng hiệu quả những tiến bộ công nghệ, công nghệ AI, công nghệ sinh học và phân tích dữ liệu lớn để phát triển các giải pháp đổi mới sáng tạo nhằm thích ứng với biến đổi khí hậu?...

Do đó, Diễn đàn Tương lai ASEAN mong muốn đóng góp thêm ý tưởng, sáng kiến vào nỗ lực chung của ASEAN; tập trung trao đổi, thảo luận trên nhiều khía cạnh để trả lời các câu hỏi trên.

Một trong những hoạt động đáng chú ý tại Diễn đàn lần này là Đối thoại giữa Tổng Thư ký ASEAN và thanh niên tổ chức vào ngày 22/4 tại Hà Nội với sự tham gia của Tổng Thư ký ASEAN, đại diện Liên Hợp Quốc tại Việt Nam, lãnh đạo Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh và đại diện thanh niên, sinh viên các nước ASEAN.

Đánh giá về ý nghĩa của hoạt động này, ông Vũ Lê Thái Hoàng cho biết, thanh niên luôn được coi là chủ thể quan trọng trong quá trình phát triển của ASEAN, là động lực thúc đẩy hiện thực hóa Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, hướng tới một ASEAN toàn diện, tự cường, năng động và hài hòa với thanh niên.

Trong những năm qua, ASEAN luôn quan tâm, thúc đẩy sự tham gia, đóng góp của thanh niên vào công việc chung của ASEAN, xây dựng Cộng đồng ASEAN và giải quyết các thách thức của ASEAN. 

Các nhà lãnh đạo ASEAN thường xuyên tổ chức các cuộc tiếp xúc với đại diện thanh niên bên lề các Hội nghị Cấp cao ASEAN. ASEAN đã tuyên bố năm 2022 là "Năm Thanh niên ASEAN" nhằm thúc đẩy nâng cao nhận thức về vai trò và đóng góp của thanh niên đối với ASEAN.

Việc tổ chức hoạt động "Đối thoại giữa Tổng Tthư ký ASEAN và thanh niên" là một phần trong nỗ lực chung nhằm khuyến khích sự tham gia sâu rộng hơn của thanh niên vào hoạt động của ASEAN. Hoạt động này cũng phù hợp với mục đích và chủ đề của Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024.

Ông Vũ Lê Thái Hoàng cho rằng với thành phần tham gia đa dạng, chủ đề mở và hình thức tương tác linh hoạt, hoạt động Đối thoại giữa Tổng Thư ký ASEAN với thanh niên sẽ là diễn đàn để đại diện thanh niên các nước ASEAN tham gia thảo luận và chia sẻ quan điểm, đóng góp vào việc định hình tương lai ASEAN. Đồng thời, đây cũng là cơ hội kết nối, chia sẻ tri thức và tăng cường nhận thức về giá trị và bản sắc ASEAN.

Ông Vũ Lê Thái Hoàng kỳ vọng Diễn đàn tương lai ASEAN 2024 sẽ được dư luận khu vực, quốc tế hưởng ứng, quan tâm, để thấy sức sống, giá trị và tương lai tốt đẹp của ASEAN, đưa ASEAN đến gần hơn với người dân, vì lợi ích thiết thực của người dân; tạo không khí trao đổi, tương tác sôi nổi, tích cực về các cơ hội, thách thức của ASEAN, nhất là đề xuất ý tưởng, sáng kiến, giải pháp từ các góc nhìn đa chiều của các Chính phủ, học giả, chuyên gia, doanh nghiệp, thanh niên và các tầng lớp trong xã hội.

Diễn đàn sẽ góp phần nâng cao hiểu biết, quan tâm về ASEAN của người dân Việt Nam, về tầm quan trọng của ASEAN trong chính sách đối ngoại của Việt Nam, là đóng góp cụ thể triển khai chủ trương đẩy mạnh, nâng tầm đối ngoại đa phương của Việt Nam, tích cực, chủ động đóng góp cho ASEAN./.

Tuấn Dũng