Diện mạo 100 năm Văn hóa Sa Huỳnh

Sản phẩm gốm Sa Huỳnh - Ảnh Chinhphu.vn

Hàng trăm hiện vật trưng bày tại đây được lựa chọn từ những di chỉ khai quật mới đây, phản ánh một phần nội dung nền văn hóa Sa Huỳnh, cùng mối quan hệ giao lưu giữa nền văn hóa này với các nền văn hóa khác cùng thời ở Việt Nam, đặc biệt là bộ sưu tập tại di chỉ Bãi Cọi (Nghi Xuân- Hà Tĩnh) do Bảo tàng Lịch sử Việt Nam khai quật cuối năm 2008.

Kể từ phát hiện đầu tiên tại đầm muối Sa Huỳnh (huyện Đức Phổ, Quảng Ngãi) của M.Vinet (1909)- một nhân viên thuế quan người Pháp ở Quảng Ngãi, đến nay, Văn hóa Sa Huỳnh đã có lịch sử phát hiện và nghiên cứu tròn 1 thế kỷ. Ngay tại thời điểm này, những phát hiện mới có liên quan đến nền văn hóa Sa Huỳnh vẫn tiếp tục được công bố. Điều này khẳng định sự phong phú và hấp dẫn của nền văn hóa này.

Đặc trưng nổi trội nhất của Văn hóa Sa Huỳnh sơ kỳ thời đại đồ sắt là mộ táng. Mộ táng được chôn thành từng cụm, thường ở cồn cao ven biển, ven sông. Mộ táng là đặc trưng điển hình về mặt di tích của Văn hóa Sa Huỳnh. Có 3 loại hình mộ táng: mộ chum, mộ nồi chôn úp nhau và mộ đất, trong đó mộ chum chiếm số lượng lớn nhất và đặc trưng nhất.

Các di vật của Văn hóa Sa Huỳnh phần lớn là đồ tùy táng được chôn theo các ngôi mộ trong các di tích Sa Huỳnh, trong đó có đồ gốm, đồ đồng, đồ sắt. Với đồ gốm, có thể thấy cư dân Sa Huỳnh đã sử dụng rất thuần thục các kỹ thuật chế tác trong suốt qui trình sản xuất gốm từ tạo dáng, tạo hoa văn cho đến nung gốm.

Ảnh Chinhphu.vn

Gốm Sa Huỳnh đóng vai trò chủ đạo trong đời sống sinh hoạt với sự đa dạng về kiểu dáng và họa tiết trang trí, là kết tinh của quá trình lao động, tìm tòi của các cư dân bản địa, là sản phẩm tạo hình đầy mỹ quan và sáng tạo. Chính đồ gốm Sa Huỳnh tạo nên bản sắc riêng cho nền văn hóa nổi tiếng này. Đồ trang sức trong Văn hóa Sa Huỳnh khá đa dạng về chất liệu và loại hình với hạt chuỗi, khuyên tai, vòng đeo tay; chất liệu chủ yếu là đá, thủy tinh, số ít là kim loại quí.

Qua đặc trưng về sự phân bố, di tích, di vật, có thể thấy được sự đa dạng trong phương thức khai thác kinh tế của cư dân Văn hóa Sa Huỳnh. Kinh tế nông nghiệp của cư dân Sa Huỳnh khá đa dạng trên nhiều loại địa hình với nhiều hình thức canh tác trên ruộng nước, nương rẫy với các loại lúa, rau củ, hoa màu khác nhau kết hợp với khai thác thủy, hải sản và chăn nuôi. Đặc biệt nghề khai thác lâm, hải sản với những đặc sản nổi tiếng ở miền Trung như trầm hương, ngọc trai... đã tạo được nguồn sản phẩm dồi dào để trao đổi, buôn bán với nước ngoài trên con đường buôn bán lớn trên biển nối Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương trong nhiều thế kỷ trước và sau công nguyên.

Cho đến nay, gần 80 di tích thuộc Văn hóa Sa Huỳnh đã được phát hiện. Hàng chục địa điểm đã được nghiên cứu khai quật. Ít nhất 3 cuộc hội thảo quốc gia về Văn hóa Sa Huỳnh đã được tổ chức vào các năm 1981, 1995 và 1999 tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam và Hội An. Từ ngày 20 - 24/7 tới, tại tỉnh Quảng Ngãi, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch phối hợp với Viện Khoa học xã hội Việt Nam và UBND tỉnh Quảng Ngãi tổ chức Hội thảo quốc tế mang tên “100 năm phát hiện, nghiên cứu văn hóa Sa Huỳnh”.

Mai Hồng