Doanh nghiệp Việt cần thích ứng trước 'bài kiểm tra' chuỗi cung ứng của châu Âu

Cần tuân thủ tốt khi tham gia 'sân chơi' EU

Ngày 21/10, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Viện FNF (CHLB Đức) tổ chức hội thảo "Xuất khẩu Việt Nam trước yêu cầu thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường châu Âu – Những điều doanh nghiệp cần biết". Sự kiện thu hút đông đảo doanh nghiệp xuất khẩu, hiệp hội ngành hàng và chuyên gia chính sách cùng tham dự.

Phát biểu tại hội thảo, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI nhấn mạnh, trong bối cảnh toàn cầu hóa sâu rộng, chuỗi cung ứng toàn cầu đang trở thành xương sống của thương mại quốc tế. Song cùng với cơ hội, doanh nghiệp phải đối mặt thách thức mới về trách nhiệm xã hội, môi trường và minh bạch thông tin.

Theo ông Tuấn, Liên minh châu Âu (EU) với các quốc gia như Đức, Pháp, Hà Lan... đã và đang thực thi hàng loạt quy định về thẩm định chuỗi cung ứng, nhằm đảm bảo các hoạt động sản xuất, kinh doanh không vi phạm quyền con người hay gây tổn hại môi trường. Hai văn bản pháp lý trọng yếu là Luật Nghĩa vụ Thẩm định Chuỗi Cung ứng của Doanh nghiệp (SCDDA) của Đức và Chỉ thị Thẩm định Tính Bền vững của Doanh nghiệp (CSDDD) của EU – được xem là khung pháp lý toàn diện nhất hiện nay.

Dù không áp dụng trực tiếp với doanh nghiệp Việt Nam, nhưng các quy định này bao trùm toàn bộ chuỗi cung ứng, bao gồm cả nhà cung cấp nước ngoài. Do đó, mọi doanh nghiệp Việt có tham gia chuỗi sản xuất cho thị trường châu Âu đều phải tuân thủ tiêu chuẩn môi trường, lao động và minh bạch dữ liệu nếu không muốn bị loại khỏi "sân chơi" này.

Thách thức cũng là cơ hội để nâng tầm sản xuất

Theo VCCI, Việt Nam hiện là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu ở các lĩnh vực như dệt may, da giày, điện tử, nông sản và thủy sản. EU vẫn luôn là thị trường xuất khẩu lớn và ổn định nhất của Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh thị trường Hoa Kỳ nhiều biến động.

Ông Đậu Anh Tuấn cảnh báo, các quy định mới của EU chắc chắn tạo ra thách thức lớn. Nếu doanh nghiệp Việt không đáp ứng yêu cầu, họ có thể mất đơn hàng, bị loại khỏi chuỗi cung ứng hoặc mất cơ hội mở rộng thị phần.

‎Ông Tuấn nhấn mạnh, nhận thức và chuẩn bị sớm là yếu tố then chốt để duy trì năng lực cạnh tranh khi các quy định chính thức có hiệu lực.

Một khảo sát nhanh do VCCI thực hiện trong tháng 7-8/2025 cho thấy, 59,3% doanh nghiệp xuất khẩu sang EU chưa từng nghe nói về các quy định này và 36,6% chỉ mới nghe sơ qua nhưng chưa hiểu rõ nội dung. Khoảng cách nhận thức này phản ánh nguy cơ doanh nghiệp Việt "đi sau" trong cuộc đua tuân thủ.

Bà Nguyễn Thị Thu Trang, Trưởng nhóm nghiên cứu VCCI, cho biết EU hiện chiếm 15,3% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam giai đoạn 2015–2024, tương đương 51,7 tỷ USD năm 2024. Trong khi căng thẳng thuế quan tại Hoa Kỳ gia tăng, thị trường EU ngày càng trở nên quan trọng. Do đó, các quy định mới về thẩm định chuỗi cung ứng cần được xem là yếu tố sống còn trong chiến lược xuất khẩu dài hạn.

"Dệt may và giày dép là hai lĩnh vực bị giám sát chặt nhất, do đặc thù sử dụng nhiều lao động và có tác động lớn tới môi trường. Các doanh nghiệp trong lĩnh vực này phải đặc biệt quan tâm đến việc tuân thủ, bởi chỉ cần một sai phạm nhỏ ở bất kỳ công đoạn nào cũng có thể khiến toàn bộ chuỗi bị ảnh hưởng," bà Nguyễn Thị Thu Trang nói.

Thay đổi tư duy doanh nghiệp, từ thụ động sang chủ động

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày – Túi xách Việt Nam (LEFASO), cho biết EU là thị trường truyền thống và chiếm tỷ trọng lớn trong xuất khẩu ngành da giày. "Mỗi thương hiệu châu Âu đều có yêu cầu riêng, không chỉ về chất lượng mà cả quy trình sản xuất, lao động, môi trường. Không tuân thủ, doanh nghiệp chắc chắn thất bại," bà nói.

Theo bà Xuân, những năm gần đây, doanh nghiệp trong nước đã chủ động hơn trong việc tự đánh giá, tham gia chứng nhận và kiểm toán độc lập. Tuy nhiên, tỷ lệ này vẫn còn thấp, đặc biệt ở nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ – nơi hạn chế về nguồn lực khiến việc đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế gặp khó khăn.

Theo Hiệp hội Da giày – Túi xách Việt Nam, để thích ứng, doanh nghiệp cần đầu tư đội ngũ chuyên trách về tiêu chuẩn quốc tế, tăng cường đào tạo nhân lực, hợp tác với các tổ chức kiểm định độc lập. Việc chủ động không chỉ giúp giữ đơn hàng mà còn tạo nền tảng để doanh nghiệp Việt thăng hạng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Từ góc nhìn quốc tế, bà Vanessa Steinmetz, Giám đốc Viện FNF Việt Nam, nhận định: Thị trường châu Âu là điểm đến xuất khẩu quan trọng của Việt Nam, nhưng cách tiếp cận đang thay đổi mạnh mẽ. Giúp doanh nghiệp nắm bắt kịp thời quy định mới sẽ định hình chiến lược xuất khẩu trong giai đoạn tới.

"Thẩm định chuỗi cung ứng không chỉ là thách thức, mà còn là cơ hội để doanh nghiệp thể hiện minh bạch, trách nhiệm và quản trị tốt – những yếu tố ngày càng được người tiêu dùng châu Âu đánh giá cao. Doanh nghiệp nào sớm thích ứng sẽ chiếm lợi thế cạnh tranh và tạo được vị thế bền vững trên thị trường quốc tế", bà Vanessa Steinmetz nói.

Anh Minh