Dệt may, da giày trước thách thức thuế quan và chi phí cạnh tranh mới

Ông Trương Văn Cẩn, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, 8 tháng, ngành dệt may xuất khẩu ước đạt 30,8 tỷ USD, tăng 7% so với năm 2024. Kim ngạch nhập khẩu đạt 6,8 tỷ USD, tăng 3,2%; xuất siêu 14 tỷ USD.

Theo ông Cẩn, một trong những thách thức lớn hiện nay đối với ngành dệt may đến từ thuế đối ứng của Hoa Kỳ. Thực tế cho thấy, ngay khi Hoa Kỳ công bố mức thuế này, nhiều doanh nghiệp và nhãn hàng đã phối hợp để đẩy mạnh xuất khẩu nhanh và nhiều nhất có thể sang thị trường này, kết quả là kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ trong 6 tháng đầu năm tăng 17%.

Với mức thuế hiện tại khoảng 20% đối với hàng hóa Việt Nam và thuế chuyển tải có thể lên tới 40%, doanh nghiệp chắc chắn sẽ gặp nhiều khó khăn. Chi phí gia tăng sẽ làm giảm lợi nhuận, ảnh hưởng đến nguồn lực dành cho cải thiện đời sống người lao động, cũng như hạn chế khả năng đầu tư cho số hóa và xanh hóa sản xuất.

Tuy nhiên, ông Cẩn nhìn nhận, có những lý do để không phải quá lo lắng. Thứ nhất, ngành dệt may của Hoa Kỳ khó có khả năng quay trở lại sản xuất trong nước. Thứ hai, so với nhiều đối thủ cạnh tranh trực tiếp, mức thuế áp cho Việt Nam không phải là bất lợi nhất. Cụ thể, Trung Quốc đang chịu mức 30%, Ấn Độ 50%, trong khi Việt Nam là 20%, tương đương Bangladesh, Campuchia, Pakistan (khoảng 19-20%). Như vậy, nguy cơ chuyển đơn hàng từ Việt Nam sang nước khác là không lớn; khó khăn chủ yếu nằm ở việc chi phí tăng cao và nhu cầu tiêu dùng của người dân Hoa Kỳ có thể giảm sút khi giá hàng hóa tăng.

Tại hội nghị, ông Cẩn đề xuất cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Hiện nay, xuất khẩu dệt may của Việt Nam vào nhiều khu vực còn thấp so với tiềm năng. EU mới chỉ chiếm 2,65% kim ngạch nhập khẩu dệt may của khối; Anh 4,45%; Nga 3,1%; CPTPP 9,6%; ASEAN 4,9%. Những thị trường này còn dư địa rất lớn để tăng tỷ trọng xuất khẩu.

Cùng với đó, đa dạng hóa thị trường nhập khẩu nguyên phụ liệu. Hiện Việt Nam nhập từ khoảng 30 quốc gia nhưng tỉ trọng từ Trung Quốc vẫn quá lớn. Đài Loan chiếm 7,6%, Hoa Kỳ 7,3%, Hàn Quốc 7,1%. Vì vậy, rất cần các Thương vụ hỗ trợ tìm kiếm thêm nguồn cung mới để giảm phụ thuộc.

Cũng theo ông Cẩn, cần phát triển sản xuất nguyên phụ liệu trong nước. Sợi đã sản xuất khá nhiều nhưng vải cho may xuất khẩu vẫn thiếu nghiêm trọng. Đây là vấn đề căn cơ, vì vậy ông đề nghị Bộ Công Thương cùng các địa phương chỉ đạo, xúc tiến đầu tư trong lĩnh vực này, đồng thời thông qua các thương vụ giới thiệu nhà đầu tư uy tín, có tiềm lực vốn và công nghệ vào Việt Nam.

Da giày đối mặt áp lực chi phí và cạnh tranh mới

Bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam cho biết, 8 tháng đầu năm 2025, ngành da giày đạt mức tăng trưởng khá ấn tượng, khoảng 10%. Thị trường Hoa Kỳ vẫn là động lực chính với tăng trưởng 12%.

Theo bà Xuân, thách thức lớn nhất hiện nay là giá xuất khẩu. Trong khi chi phí sản xuất trong nước tăng cao, giá xuất khẩu lại bị ép giảm. Doanh nghiệp Việt không thể cạnh tranh với chi phí của Trung Quốc bởi hạ tầng và chuỗi cung ứng nguyên phụ liệu trong nước còn hạn chế. Điều này khiến nhiều đơn hàng không thể tiếp nhận.

Vấn đề công nghệ cũng là một rào cản: Có những sản phẩm khách hàng muốn chuyển giao nhưng doanh nghiệp Việt chưa làm chủ được công nghệ, buộc phải tiếp tục sản xuất tại Trung Quốc. Ngoài ra, Indonesia đang tích cực đàm phán FTA với EU và nếu thành công vào cuối 2026 hoặc đầu 2027, đây sẽ là thách thức lớn đối với ngành da giày Việt Nam.

Từ thực tiễn đó, bà Xuân kiến nghị về chính sách xuất nhập khẩu, mặc dù luật đã thông thoáng hơn, song một số nghị định chưa được sửa đổi, gây vướng mắc lớn cho doanh nghiệp sản xuất xuất khẩu chủ động về nguyên phụ liệu. Các doanh nghiệp phản ánh không thể hoàn thuế, buộc phải chuyển hướng sang nhập khẩu thay vì mua bán nguyên phụ liệu trong nước.

Ngoài ra, liên quan đến việc hình thành trung tâm nguyên phụ liệu cho dệt may, da giày và gỗ, bà Xuân cho biết hiện các hiệp hội đã thống nhất xây dựng đề án nhưng gặp nhiều khó khăn về thủ tục và kinh nghiệm triển khai. Đây là mô hình mới, không chỉ là kho vận mà còn tích hợp chợ, trung tâm nghiên cứu phát triển, dịch vụ thử nghiệm và đánh giá chất lượng.

"Đất đai đã có, nhưng thiếu tư vấn quốc tế và kinh nghiệm thực tiễn. Chúng tôi kiến nghị Bộ Công Thương và các thương vụ, đặc biệt là tại Trung Quốc, hỗ trợ chia sẻ kinh nghiệm", bà Xuân đề nghị.

Đối với ý kiến của hai hiệp hội, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, từ tháng 10/2025, Chính phủ giao Bộ tổ chức thường niên 4 phiên hội chợ công nghiệp - thương mại quy mô quốc gia và quốc tế. Đây sẽ là cơ hội lớn để doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng giới thiệu sản phẩm, trao đổi công nghệ và tìm kiếm hợp tác đầu tư, sản xuất.

Về đề án thành lập trung tâm nguyên phụ liệu cho ngành dệt may, da giày và gỗ, Bộ trưởng cho biết Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc sẽ kết nối với Bộ Thương mại Trung Quốc đề xuất phía bạn hỗ trợ chúng ta nghiên cứu thực tế mô hình này. 

Anh Thơ