Gia tăng trách nhiệm để phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp lành mạnh

Sau tăng nóng là trầm lắng và nỗi lo mục tiêu?

Theo báo cáo mới nhất của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA), thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) vừa nối dài thêm một tháng trầm lắng ở hoạt động phát hành mới.

Cụ thể, trong tháng 8/2022, có 26 đợt phát hành TPDN riêng lẻ với giá trị 13.930 tỷ đồng và 1 đợt phát hành trái phiếu ra công chúng trị giá 300 tỷ đồng. Tuy nhiên, trong đó chủ yếu là trái phiếu của các ngân hàng thương mại còn các lĩnh vực khác vẫn khá hạn chế...

Trong 4 tháng qua, hoạt động phát hành TPDN mới đã rơi vào khoảng trống đột ngột. Từ sự bùng nổ và liên tục gia tăng trong năm 2020 và 2021, hoạt động phát hành mới ở các lĩnh vực ngoài ngân hàng rơi vào trầm lắng suốt từ tháng 4/2022 đến nay. Những rủi ro đầu tư và rủi ro pháp lý bộc lộ ở một số trường hợp sau giai đoạn phát triển nóng cùng hướng siết chặt lại cơ chế pháp lý (nhất là ở việc sửa đổi Nghị định 153 về phát hành TPDN).

Trên thị trường tiền tệ, bối cảnh "ngột ngạt" của room tăng trưởng tín dụng kéo dài, lãi suất tăng lên... khiến hoạt động phát hành TPDN thêm bất lợi dù nhu cầu vốn của cộng đồng DN tăng cao.

Chính phủ liên tiếp có các định hướng đặt mục tiêu phát triển mạnh thị trường vốn, trong đó có trọng tâm thị trường TPDN với mục tiêu đạt 20% GDP đến năm 2025.

Tại tọa đàm, các chuyên gia đã trao đổi tính khả thi của mục tiêu, cũng như các cơ chế chính sách cần điều chỉnh, gia tăng niềm tin trên thị trường, hạn chế rủi ro phát sinh.

TS. Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết chúng ta đang trong quá trình phục hồi và phát triển nền kinh tế, kết quả 8 tháng đã có nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên trong bức tranh có nhiều điểm sáng cũng có một số điểm còn băn khoăn.

Theo đó, mặc dù doanh nghiệp (DN) đang trong quá trình phục hồi nhưng sự hồi phục còn gian nan, ngoài khó khăn hậu đại dịch, vấn đề vốn rất cần quan tâm, DN đang rất cần tiếp sức nguồn vốn nhưng hiện các van của nguồn vốn đang gặp nhiều ách tắc. "Nếu không khơi thông được dòng chảy nguồn vốn thì kết quả phục hồi rất khó được như kỳ vọng", ông Vũ Tiến Lộc nhấn mạnh.

Thời gian qua, Chính phủ đã có nhiều chính sách để giúp nền kinh tế nói chung và DN nói riêng phục hồi, trong đó có chính sách về tài khóa. Bên cạnh giãn, hoãn thuế, Chính phủ cũng đang thúc đẩy mạnh đầu tư công nhưng đầu tư công cũng đang khó khăn nhất định.

Cần xây dựng lòng tin vững chắc

TS. Vũ Tiến Lộc cho rằng dù NHNN đã nới room tín dụng nhưng nguồn cung ứng tín dụng vào nền kinh tế cũng đang hạn chế so với nhu cầu về nguồn vốn để phục hồi và phát triển nên thị trường đang kỳ vọng vào các van tín dụng khác cho nền kinh tế qua kênh chứng khoán, trái phiếu…

"Ở các nước, kênh vốn chủ yếu đến từ thị trường vốn nhưng ở nước ta vốn chủ yếu đến từ tín dụng. Thị trường vốn Việt Nam phát triển khá mạnh trong 5 năm gần đây nhưng vẫn còn non trẻ. Nguồn vốn huy động qua chứng khoán và trái phiếu mới chiếm 26%, tức là cứ 4 đồng vốn huy động thì chỉ có 1 đồng từ thị trường vốn, còn lại chủ yếu qua kênh tín dụng. Đây là vấn đề cần tháo gỡ để nguồn vốn của người dân trực tiếp tham gia quá trình huy động vốn chứ không phải qua kênh tiết kiệm ngân hàng", ông Vũ Tiến Lộc nói.

TS. Võ Trí Thành, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia nhấn mạnh câu chuyện trái phiếu là dài hạn trong phát triển thị trường tài chính nói chung đặc biệt thị trường vốn. Thời điểm hiện tại trong giai đoạn phục hồi, kênh huy động vốn là quan trọng. Bên cạnh tín dụng, cổ phiếu IPO và một số hình thức đầu tư như FDI, các quỹ... thì trái phiếu thực sự là kênh quan trọng với DN không chỉ trong bất động sản.

TS. Trương Văn Phước nhấn mạnh đã có phân công nhiệm vụ là khi dòng vốn ngắn hạn thì giao cho ngành ngân hàng, còn về vốn dài hạn thì phải dựa vào thị trường trái phiếu.

Muốn phát triển thị trường vốn lành mạnh, tiên tiến thì chúng ta cần có một định chế độc lập, cần một cơ quan có chức năng tổ chức, thanh tra, giám sát và chịu trách nhiệm cho sự vận động của thị trường tài chính nói chung, thị trường vốn nói riêng.

Bên cạnh đó, cần phải có các định chế xếp hạng sức khỏe của DN, nhà đầu tư từ đó quyết định và chịu trách nhiệm về các quyết định của mình.

Có cùng quan điểm, TS. Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia cho rằng thị trường trái phiếu là thị trường có độ rủi ro tương đối cao, vì thế cần có hệ thống giám sát vi phạm chuẩn để nhà đầu tư nhìn vào sức khỏe DN.

TS. Nguyễn Tú Anh, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp, Ban Kinh tế Trung ương phân tích tại Việt Nam, thị trường TPDN là một mảnh ghép phát triển hơi chậm so với các thị trường vốn khác. Tuy nhiên, điều đáng mừng là chúng ta có thể nhìn thấy những con số tăng trưởng. Nhìn lại giai đoạn 2017-2021, quy mô thị trường TPDN tăng 24%; đến 2021 là 56%. Điều này cho thấy nhu cầu thị trường là vô cùng lớn, thể hiện nhu cầu rất lớn của cả người phát hành và người mua.

"Tuy nhiên, cái gì mới ra mà lớn nhanh quá thì lại cần phải thận trọng. Vừa rồi xảy ra một số vụ việc, tuy nhiên, cách xử lý không gây ra sự xáo động quá lớn với thị trường. Lượng TPDN phát hành chỉ chậm lại trong tháng 4, tháng 5 và tới tháng 6 đã tăng trở lại", ông Nguyễn Tú Anh nói.

Đại diện Ban Kinh tế Trung ương nhấn mạnh khi chúng ta tham gia thị trường đều có niềm tin. Luật chơi ở đây là nếu làm sai thì phải trả giá, nên bất kỳ thị trường nào cũng đều phải xây dựng hệ thống niềm tin.

Về thực trạng mối quan hệ của các ngân hàng với các bên phát hành trái phiếu, TS. Trịnh Quang Anh, Chủ tịch Hội Nghiên cứu thị trường liên ngân hàng Việt Nam cho hay xét về khía cạnh vĩ mô, quy mô thị trường vốn Việt Nam khoảng 11,5 triệu tỷ đồng chia cho GDP 8 triệu tỷ, được khoảng 144%, trong đó thị trường trái phiếu khoảng 40% GDP. 

Tín dụng năm nay tăng khoảng 14% và hầu hết các ngân hàng đều đang cạn room, sẽ tạo cơ hội cho thị trường TPDN bởi DN không vay được vốn ngân hàng thì sẽ quay sang phát hành trái phiếu để huy động vốn. Một số ngân hàng cũng giới thiệu cho các nhà đầu mua trái phiếu của các DN phát hành qua các ngân hàng.

Còn TS. Vũ Đình Ánh phân tích vừa qua dư luận nói nhiều đến một thị trường TPDN "3 không": Không xếp hạng tín nhiệm, không tài sản đảm bảo, không bảo lãnh phát hành. Tuy nhiên, chúng ta cần lưu ý, không tài sản đảm bảo chính là một đặc điểm quan trọng của thị trường TPDN, bởi nếu DN có tài sản đảm bảo thì họ đã đi vay ngân hàng. Quan trọng nhất của TPDN là phải dựa trên xếp hạng tín nhiệm, kể cả DN bị xếp hạng thấp thì vẫn được quyền phát hành. Vấn đề là nhà đầu tư có mua không và mua với lãi suất bao nhiêu. 

"Cuối cùng, điều quan trọng là chúng ta cần phát triển hệ thống xếp hạng tín nhiệm một cách trung thực, khách quan", chuyên gia Vũ Đình Ánh nhấn mạnh.

Anh Minh