Giữ tinh hoa làng nghề qua từng sợi mây tre

Sản phẩm tinh hoa từ truyền thống đến hiện đại

Chia sẻ với phóng viên, nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Vinh- người vừa đạt giải nhất tại Hội thi sản phẩm làng nghề thành phố Hà Nội năm 2025 cho biết, trải qua mấy trăm năm hình thành và phát triển, Phú Vinh (xã Phú Nghĩa- Hà Nội) được biết đến là cái nôi của nghệ thuật mây tre đan Việt Nam. Chúng tôi vừa làm, vừa học. Vừa kế thừa kỹ thuật truyền thống, vừa tìm tòi, áp dụng công nghệ mới để tạo ra sản phẩm phù hợp với nhu cầu thị trường.

Hiện nay, trong làng có nhiều gia đình đã có tới ba, bốn thế hệ gắn bó với nghề. Bên cạnh việc học hỏi kinh nghiệm từ người đi trước, lớp trẻ còn chủ động tìm hiểu kỹ thuật trên mạng, ứng dụng công nghệ vào sản xuất và thiết kế, từ đó hình thành phong cách riêng mang dấu ấn Phú Vinh.

Theo nghệ nhân Nguyễn Văn Vinh, để có được một sản phẩm mây tre đan bền đẹp và tinh xảo, người thợ phải tuân thủ nghiêm ngặt năm công đoạn cơ bản gồm: Chọn nguyên liệu, pha chế nguyên liệu, đan sản phẩm, chỉnh sửa – định hình, kiểm tra – bảo quản và đóng gói. Trong đó, công đoạn chọn nguyên liệu là khâu quan trọng nhất, quyết định gần như toàn bộ chất lượng của sản phẩm. Tùy vào từng loại sản phẩm mà người thợ lựa chọn nguyên liệu cho phù hợp. Mây, tre phải được khai thác đúng độ tuổi, không sâu mọt, có màu sắc tự nhiên đẹp và đặc biệt phải có độ dẻo, độ bền theo yêu cầu riêng của từng mẫu.

Sau khi chọn nguyên liệu, người thợ tiến hành pha chế, ngâm và phơi mây, tre để đảm bảo độ dẻo dai, không nứt vỡ trong quá trình đan. Khi đan, từng nan mây được uốn nắn, đan xen tỉ mỉ theo từng họa tiết. Sản phẩm hoàn thiện sẽ được khò lửa để làm sạch phần sơ tướp, nhúng keo để cố định các chi tiết, rồi phơi khô và lên màu tùy theo thiết kế. Mỗi công đoạn đều thể hiện rõ dấu ấn cá nhân của người thợ, từ cách đan, lựa sợi đến pha màu.

Theo chia sẻ của nghệ nhân Nguyễn Văn Vinh: Đan mây tưởng đơn giản nhưng lại chứa đựng cả nghệ thuật và tâm hồn của người làm nghề. Mỗi sợi mây đan vào nhau không chỉ tạo nên hình dáng sản phẩm mà còn kết nối quá khứ với hiện tại, truyền thống với hiện đại.

Nghề mây tre đan ở Phú Vinh đã trải qua nhiều thăng trầm, có lúc tưởng chừng mai một khi các sản phẩm nhựa, kim loại lên ngôi. Nhưng bằng tình yêu nghề và tinh thần sáng tạo, người dân Phú Vinh vẫn kiên trì gìn giữ, cải tiến kỹ thuật, không ngừng tìm tòi để phù hợp với nhu cầu của thị trường.

Để thức thời, người dân trong làng học hỏi thêm từ mạng internet, từ những mẫu thiết kế nước ngoài rồi kết hợp với kỹ thuật truyền thống của cha ông để tạo nên phong cách riêng. Đó là sự giao thoa giữa cổ điển và hiện đại, giúp sản phẩm của làng nghề vừa mang đậm bản sắc Việt, vừa đáp ứng được xu hướng thẩm mỹ mới.

Hiện nay, nhiều gia đình trong làng đã có ba đến bốn thế hệ cùng làm nghề, từ cụ, cha mẹ đến con cháu. Sự nối tiếp ấy không chỉ giúp nghề được duy trì mà còn tạo nên sức sống bền bỉ cho làng nghề. Thế hệ trẻ hiện nay năng động, có tư duy sáng tạo, biết ứng dụng công nghệ vào sản xuất, quảng bá sản phẩm. Đó là tín hiệu đáng mừng để nghề mây tre Phú Vinh có thể bước tiếp vững vàng.

Mở rộng thị trường quốc tế

Sản phẩm của làng nghề Phú Vinh hiện nay rất đa dạng về mẫu mã và công năng sử dụng, từ lồng bàn, giỏ xách, lọ hoa, bàn khế, khay trái cây, đến đồ nội thất, vật dụng trang trí cho văn phòng, khách sạn, quán trà và cà phê. Mỗi sản phẩm đều chứa đựng nét tinh tế, sáng tạo của người thợ – vừa có giá trị nghệ thuật, vừa mang tính ứng dụng cao.

Hiện nay, rất nhiều sản phẩm của làng nghề được xuất khẩu sang các thị trường như: Đức, Nga, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan và Trung Quốc. Trong đó, các sản phẩm như khay trái cây, đồ nội thất trang trí được khách hàng quốc tế đặc biệt ưa chuộng. Nghệ nhân Vinh tự hào chia sẻ: Nhiều khách nước ngoài nói rằng khi nhìn thấy sản phẩm của Phú Vinh, họ nhận ra ngay hình ảnh của Việt Nam – giản dị mà tinh tế, mộc mạc nhưng mang đậm bản sắc dân tộc.

Tuy nhiên, việc phát triển thị trường mới của làng nghề vẫn còn nhiều hạn chế. Phần lớn các đơn hàng hiện nay là do khách hàng tự tìm đến hoặc thông qua khâu trung gian, khiến lợi nhuận của người sản xuất chưa cao. Người dân làng nghề rất mong có thêm sự hỗ trợ từ chính quyền, các tổ chức xúc tiến thương mại để giúp các cơ sở sản xuất mở rộng thị trường, xây dựng thương hiệu và giới thiệu sản phẩm đến nhiều nơi hơn.

Dù còn nhiều khó khăn, nhưng chính nét độc đáo, tinh xảo và đậm chất văn hóa dân tộc đã giúp sản phẩm Phú Vinh giữ vững chỗ đứng trong lòng người tiêu dùng. Trong khi nhiều sản phẩm công nghiệp mất dần bản sắc, thì mây tre đan Phú Vinh vẫn tỏa sáng bằng giá trị thủ công truyền thống và sự sáng tạo không ngừng.

Lan tỏa giá trị từ những hội thi sản phẩm làng nghề

Theo Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Vinh, một trong những yếu tố quan trọng giúp nghề truyền thống được duy trì và phát triển là nhờ các hội thi, triển lãm làng nghề do Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội tổ chức. Đây là sân chơi ý nghĩa để các nghệ nhân giao lưu, học hỏi kinh nghiệm, giới thiệu sản phẩm và quảng bá thương hiệu làng nghề.

Tại Hội thi sản phẩm làng nghề Hà Nội năm 2025 vừa qua, làng nghề mây tre đan Phú Vinh (xã Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ, Hà Nội) một lần nữa khẳng định vị thế khi sản phẩm của nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Vinh vinh dự đạt giải Nhất. Đây không chỉ là phần thưởng cho sự sáng tạo, tỉ mỉ của người thợ, mà còn là niềm tự hào của một làng nghề giàu truyền thống, nơi từng sợi mây, sợi tre chứa đựng linh hồn văn hóa Việt.

Theo ông Vinh: Hội thi không chỉ khẳng định giá trị của từng làng nghề, mà còn giúp khơi dậy niềm tự hào dân tộc, khuyến khích thế hệ trẻ tiếp tục gìn giữ, phát triển nghề cổ. Đó là cách để chúng ta giữ hồn văn hóa Việt trong đời sống hôm nay và mai sau.

Hội thi không chỉ là dịp để tôn vinh tay nghề của người thợ mà còn là cơ hội giúp chúng tôi tiếp cận xu hướng mới, mở rộng thị trường và truyền cảm hứng cho lớp trẻ. Khi người trẻ yêu nghề, muốn gắn bó với nghề thì làng nghề mới thật sự có tương lai.

Không chỉ dừng lại ở việc giới thiệu sản phẩm, hội thi còn là nơi kết nối giữa người làm nghề – doanh nghiệp – người tiêu dùng, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của các làng nghề truyền thống trong thời kỳ hội nhập. Qua đó, những giá trị văn hóa của nghề thủ công Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung được lan tỏa mạnh mẽ hơn.

Theo nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Vinh: Mỗi sản phẩm làm ra đều là tâm huyết của người thợ, là kết tinh của lao động, sáng tạo và tình yêu với quê hương. Giữ nghề không chỉ là giữ kế sinh nhai, mà là giữ một phần hồn Việt trong từng sợi mây, tre- sợi dây kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa con người và văn hóa dân tộc.

Thiện Tâm