Gỡ ‘nút thắt' phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân

Tọa đàm có sự tham gia của lãnh đạo Bộ Xây dựng, đại diện Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, các chuyên gia trong lĩnh vực bất động sản (BĐS), các doanh nghiệp BĐS và các địa phương đang đẩy mạnh phát triển NƠXH.

Nhận diện những "nút thắt" trong phát triển NƠXH

Phát triển NƠXH, giải quyết nhu cầu về nhà ở cho người thu nhập thấp, nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp (KCN) là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, được Chính phủ tập trung chỉ đạo các bộ, ngành chức năng, chính quyền các địa phương triển khai thực hiện. 

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh, với các chính sách đã ban hành, đến nay trên địa bàn cả nước đã hoàn thành 275 dự án NƠXH với quy mô khoảng 147.000 căn hộ (khoảng 7,35 triệu m² sàn), đang tiếp tục triển khai 339 dự án với quy mô khoảng 371.500 căn hộ, tương đương khoảng 18,58 triệu m² sàn. Phát triển NƠXH mặc dù đã có được một số kết quả đáng ghi nhận nhưng vẫn chưa đạt kỳ vọng.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh cho biết, nguyên nhân là do tình trạng thiếu quỹ đất để xây dựng NƠXH, vướng mắc trong thủ tục lựa chọn chủ đầu tư; thiếu nguồn vốn ưu đãi; cơ chế khuyến khích chủ đầu tư chưa thực chất, chưa đủ mạnh để thu hút doanh nghiệp tham gia phát triển NƠXH.

Đề cập những vướng mắc trong việc thiếu nguồn vốn ưu đãi trong phát triển NƠXH, ông Hà Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Phát triển nhà và thị trường BĐS (Bộ Xây dựng) cho biết thêm: Sau khi gói tín dụng 30.000 tỷ cho vay phát triển NƠXH và nhà ở thương mại thực hiện trong giai đoạn 2013-2016 kết thúc, nguồn vốn phát triển NƠXH rất hạn chế.

Trong cả giai đoạn 2016-2020, Ngân hàng Chính sách xã hội chỉ được phân bổ 2.163 tỷ/ 9.000 tỷ nhu cầu và chỉ đạt 27% nhu cầu vốn. Trong khi các ngân hàng thương mại là đối tượng cho các chủ đầu tư dự án xây dựng NƠXH, nhà ở công nhân vay lại không được bố trí nguồn vốn nào dẫn đến các dự án NƠXH và nhà ở công nhân bị đình trệ, giãn, hoãn, nguồn cung thiếu.

Từ góc độ địa phương đang đẩy mạnh phát triển các dự án NƠXH, ông Luyện Văn Phương, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội cho biết: Kết quả khảo sát tổng nhu cầu phát triển NƠXH của TP. Hà Nội sau năm 2020 là khoảng 6,8 triệu m2 sàn. Tuy nhiên trong kế hoạch từ 2021-2025, Thành phố chỉ phát triển được khoảng 1,250 triệu m² sàn, thấp hơn rất nhiều so với nhu cầu thực tế, nguyên nhân chủ yếu do quỹ đất để phát triển NƠXH đang rất hạn chế.

Dẫn ra bất cập cụ thể, đại diện Sở Xây dựng Hà Nội nêu rõ, Nghị quyết 188 năm 2013 của Chính phủ quy định dành 20% diện tích đối với các dự án nhà ở để xây dựng NƠXH, nhưng các dự án đã được lựa chọn chủ đầu tư từ trước giai đoạn này.

"Như vậy chỉ có các dự án bị thu hồi để bàn giao cho chủ đầu tư khác thì mới phải bố trí tiếp NƠXH. Từ thực tế này, dự án bố trí NƠXH trên địa bàn thành phố không nhiều", ông Phương chỉ rõ.

Trước thực trạng này, từ năm 2017, UBND TP. Hà Nội đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ xin phép thực hiện các dự án NƠXH tập trung. Nội dung này cũng đã được Bộ Xây dựng tiếp thu đưa vào Nghị định 49 của Chính phủ

"Dự kiến, 5 khu NƠXH tập trung của Thành phố (khoảng 270 ha) sẽ cung cấp 2,5 triệu m² sàn. Sở Xây dựng sẽ tiếp tục báo cáo UBND Thành phố chỉ đạo Sở Quy hoạch Kiến trúc tiếp tục nghiên cứu các địa điểm để xây dựng các khu NƠXH tập trung khác", ông Phương cho biết.

Ông Lê Hữu Nghĩa, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Xây dựng Thương mại Lê Thành (TPHCM) cho biết: "Xây dựng NƠXH lợi nhuận thấp chỉ từ 10-15% và thấp hơn nhiều so với lợi nhuận của các dự án nhà ở thương mại, trong khi triển khai một dự án phải mất thời gian đến 5 năm. Như vậy, nếu chia ra mỗi năm lợi nhuận chỉ 2%, thấp hơn tiền gửi ngân hàng nên rất ít doanh nghiệp mặn mà phát triển NƠXH", ông Nghĩa chia sẻ.

Theo đại diện doanh nghiệp này, khi tham gia phát triển NƠXH các doanh nghiệp thường quan tâm đến pháp lý, những chính sách ưu đãi của Nhà nước để hạ giá thành sản phẩm và thủ tục của người dân khi mua nhà.

Ông Nghĩa kiến nghị, hiện nay thủ tục xin thực hiện dự án NƠXH còn vướng bởi các luật còn "vênh nhau". Ví dụ,  về thuế, Luật Nhà ở, Nghị định 100 và Nghị định 49 quy định, doanh nghiệp làm NƠXH được giảm 70% thuế giá trị gia tăng nhưng trong Luật Thuế chưa có quy định, việc này làm các doanh nghiệp gặp không ít khó khăn.

"Cú hích" từ các gói tín dụng hỗ trợ phát triển NƠXH

Để kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc về chính sách, Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 49/2021/NĐ-CP ngày 1/4/2021 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 100/2015/NĐ-CP về phát triển và quản lý NƠXH, theo đó cơ bản đã giải quyết được những bất cập, hạn chế thời gian qua.

Nghị định đã quy định cụ thể, chi tiết hơn về quy mô dự án phát triển nhà ở thương mại, khu đô thị phải dành quỹ đất 20% để xây dựng NƠXH.

Đồng thời hướng dẫn chi tiết việc lựa chọn chủ đầu tư các dự án NƠXH theo quy định của pháp luật nhà ở, pháp luật đầu tư và pháp luật đấu thầu, tại Thông tư số 09/2021/TT-BXD ngày 16/8/2021.

Bên cạnh đó, sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định về hồ sơ chứng minh đối tượng, điều kiện để được hưởng chính sách hỗ trợ về NƠXH; trình tự, thủ tục đăng ký mua, thuê, thuê mua; xét duyệt đối tượng... đảm bảo dễ dàng, rút ngắn thủ tục hành chính nhưng cũng đảm bảo sự chính xác, công bằng.

Đặc biệt, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 11 về Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội và triển khai Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/1/2022 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình.

Trong đó, có giải pháp hỗ trợ tín dụng đối với NƠXH, nhà ở công nhân và cải tạo xây dựng lại chung cư theo hai gói hỗ trợ: Đối tượng khách hàng cá nhân thực hiện vay thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội với tổng số vốn 15.000 tỷ đồng; gói hỗ trợ thực hiện thông qua các Ngân hàng Chính sách xã hội với mức hỗ trợ lãi suất 2% cho các chủ đầu tư xây dựng NƠXH và nhà ở công nhân.

"Các gói hỗ trợ này được kỳ vọng là cú hích và động lực để thị trường NƠXH và nhà ở công nhân phát triển trong thời gian tới. Trong 3 tháng đầu năm 2022 chúng ta đã khởi công 7 dự án NƠXH với gần 25.000 căn hộ. Trong quý II và quý III năm nay sẽ có thêm nhiều dự án tiếp tục được khởi công", ông Hà Quang Hưng, Phó Cục trưởng cục Phát triển nhà và thị trường BĐS cho biết.

Ông Trần Văn Thuật, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam khẳng định: "Chúng tôi tin rằng, cùng với chính sách, chủ trương của Đảng, Nhà nước và sự quyết tâm của Chính phủ trong việc chỉ đạo các bộ, ngành chức năng sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách về NƠXH, trong thời gian ngắn sẽ đáp ứng cơ bản nhu cầu NƠXH cho công nhân nói riêng và NƠXH nói chung cho các đối tượng có thu nhập thấp".

Toàn Thắng