Góp ý điều chỉnh hướng tuyến đường sắt TPHCM–Cần Thơ

Theo thông tin Công ty TNHH Quan trắc tự động hóa và Phát triển công nghệ sinh học Tiền Giang được biết thì UBND TPHCM đã để xuất thay đổi lộ trình tuyến đường sắt cao tốc TPHCM - Cần Thơ theo hướng song hành với đường bộ cao tốc TPHCM - Trung Lương - Mỹ Thuận, nằm ở hướng ngoại vi các đô thị hiện hữu.

Lý do để thay đổi so với thiết kế ban đầu là tiết giảm được 17.000 tỷ đồng chi phí xây dựng và giải phóng mặt bằng nhờ tránh đi vào các trung tâm dân cư và thành phố hiện hữu; giảm số lượng nhà ga từ 10 xuống còn 9 và sẽ sử dụng một số lớn hơn diện tích đất sạch để nhà đầu tư khai thác, thu hồi vốn.

Theo ý kiến của Công ty, đề xuất thay đổi của UBND TPHCM không thỏa đáng vì những lý do sau:

Thứ nhất, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) - vùng cực nam tổ quốc với thành phố Cần Thơ và 12 tỉnh: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh, Hậu Giang, Sóc Trăng, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Bạc Liêu và Cà Mau; tổng diện tích các tỉnh, thành là 40.548,2 km² và tổng dân số trên 18 triệu - hơn 19% dân số cả nước, phục vụ nhu cầu lương thực cho cả nước và xuất khẩu.

Trong khi tất cả các vùng miền khác đều có đường sắt đi qua nhưng đến nay ĐBSCL chưa có đường sắt nào và chỉ có 1/3 của đoạn Quốc lộ 1A là cao tốc Chợ Đệm - Trung Lương sau gần 45 năm giải phóng. Đề xuất xây dựng đường sắt cho ĐBSCL là quyết định rất đúng và cần thực hiện ngay nhưng không vì lý do này mà thay đổi cơ bản mục tiêu phục vụ gần 20 triệu người dân đã chịu nhiều thiệt thòi trong giai đoạn phát triển hạ tầng giao thông đường sắt so với cả nước nếu vì lý do để tiết kiệm 17.000 tỷ đồng mà gây ra nhiều thiệt hại và giảm đáng kể mục tiêu phục vụ nhu cầu chính đáng của đa số người dân.

Thứ hai, soi chiếu với các thành phố lớn của Úc, các nhà ga đều đặt ở các trung tâm dân cư và trung tâm thành phố để thực sự phát huy lợi thế to lớn của giao thông công cộng đường sắt vì là phương tiện tốt nhất phục vụ nhu cầu đi lại và mua sắm của người dân - sạch sẽ, không gây ô nhiễm bụi khói, tiết kiệm thời gian và sức khỏe cho người sử dụng. Chính vì thế, để tạo thế và lực thúc đẩy phát triển mới mà hiện nay Sydney đang thực hiện cuộc cách mạng ngành đường sắt (Rail revolution) khi đầu tư hàng trăm tỷ đô la cho hạ tầng, phương tiện xe tàu và tần suất phục vụ.

Thứ ba, các nhà ga của hệ thống đường sắt và metro này khi bám sát các khu dân cư hiện hữu sẽ thúc đẩy các thành phố, khu dân cư liền kề nhanh chóng phát triển và trở thành các địa điểm mua bán, sinh hoạt sầm uất khi người dân tiết kiệm được đáng kể thời gian, tiền bạc và làm cho chất lượng cuộc sống tăng cao.

Hiện mặt bằng dân trí và phát triển của vùng ĐBSCL chưa cao nên cần nhiều chính sách, chiến lược phát triển làm đòn bẩy. Nếu sắp xếp đúng, chiến lược dự án đường sắt TPHCM - Cần Thơ sẽ là một trong những đòn bẩy kinh tế để ĐBSCL nhanh chóng bắt kịp các vùng miền khác đồng thời nhà đầu tư nhanh chóng thu hồi vốn nhờ hiệu quả đầu tư và phục vụ cao khi đáp ứng đúng các chỉ tiêu/ưu điểm của dự án đầu tư.

Thứ tư, việc thay đổi thiết kế khi đặt các nhà ga ra vùng ngoại vi các trung tâm dân cư và thành phố đã hình thành đang có mức dân số đáng kể để giảm giá thành đồng thời sử dụng quỹ đất sạch to lớn nhằm phục vụ mục đích thu hồi vốn cho nhà đầu tư là đi ngược lại nguyên tắc đầu tiên và cơ bản của dự án là phục vụ tối đa sự tiện ích, tiết kiệm thời gian, tiền bạc cho người sử dụng và mục tiêu chiến lược phát triển của vùng cũng như sử dụng hiệu quả tài nguyên đất trong chiến lược phát triển lâu dài của địa phương.

Theo ý kiến của doanh nghiệp, Nhà nước nên sử dụng nhiều phương tiện/phần mềm vi tính mô phỏng hiện đại để nghiên cứu, so sánh sự khác biệt và hệ lụy của đề xuất trong mô hình phát triển - ví dụ thiết kế tối ưu sử dụng BOT hay BOO hay PPP. Từ đó có kết luận khoa học và trong sáng để công bố khi chọn lựa giữa các đề xuất.

Thứ năm, để thúc đẩy phát triển của vùng ĐBSCL đi đúng hướng Nhà nước cần quan tâm nhiều hơn việc sử dụng chính sách, chiến lược phát triển làm đòn bẩy và không nên để cho tư nhân tự đầu tư.

Qua Hệ thống Tiếp nhận, trả lời kiến nghị của doanh nghiệp, Công ty TNHH Quan trắc tự động hóa và Phát triển công nghệ sinh học Tiền Giang gửi một số ý kiến góp ý nêu trên và kính đề nghị cơ quan chức năng xem xét lại đề xuất thay đổi thiết kế tuyến đường sắt TPHCM - Cần Thơ của UBND TPHCM có đáp ứng đúng và tốt nhất cơ hội xây đường sắt TPHCM - Cần Thơ cho mục tiêu phát triển và phục vụ đại đa số người dân ĐBSCL hay không.

Về vấn đề này, Bộ Giao thông vận tải trả lời như sau:

Như ý kiến của Công ty TNHH Quan trắc tự động hóa và Phát triển công nghệ sinh học Tiền Giang, ngày 10/9/2018, UBND TPHCM đã có Văn bản số 4131/UBND-DA gửi Bộ Giao thông vận tải đề xuất điều chỉnh quy hoạch hướng tuyến đường sắt TPHCM – Cần Thơ. Ngày 27/9/2018, Bộ Giao thông vận tải đã có Văn bản số 10880/BGTVT-KHĐT gửi Cục Đường sắt Việt Nam, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam và các địa phương có dự án đi qua đề nghị có ý kiến góp ý đối với đề xuất của UBND TPHCM.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay, Bộ Giao thông vận tải mới nhận được ý kiến của Cục Đường sắt Việt Nam và UBND TP. Cần Thơ về vấn đề này.

Mặt khác, rà soát hồ sơ phương án điều chỉnh hướng tuyến, bên cạnh những vấn đề mà Công ty TNHH Quan trắc tự động hóa và Phát triển công nghệ sinh học Tiền Giang đề cập, Bộ Giao thông vận tải cũng nhận thấy một số nội dung cần làm rõ như: Sự cần thiết phải điều chỉnh, dự kiến phân bổ nhu cầu vận tải trên hành lang TPHCM – Cần Thơ làm cơ sở đánh giá sự phù hợp của phương án tuyến mới; khả năng kết nối với các phương thức vận tải khác bảo đảm đồng bộ; đánh giá những ưu, nhược điểm của phương án tuyến mới so với phương án theo quy hoạch được duyệt…

Bên cạnh đó, hiện nay Bộ Giao thông vận tải đang phối hợp với các bộ, ngành có liên quan triển khai lập quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội tổng thể quốc gia, quy hoạch ngành quốc gia làm cơ sở điều chỉnh các quy hoạch chuyên ngành theo quy định của Luật Quy hoạch.

Bộ Giao thông vận tải ghi nhận ý kiến của Công ty TNHH Quan trắc tự động hóa và Phát triển công nghệ sinh học Tiền Giang cũng như ý kiến của UBND TPHCM đối với việc điều chỉnh hướng tuyến đường sắt TPHCM – Cần Thơ, trong quá trình nghiên cứu, lập điều chỉnh quy hoạch có liên quan trong thời gian sắp tới, Bộ Giao thông vận tải sẽ chỉ đạo các cơ quan, đơn vị có liên quan rà soát cụ thể ý kiến của Công ty nhằm phát huy hiệu quả dự án.