GS Hoàng Tuỵ - cây đại thụ của nền Toán học Việt Nam

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và GS Hoàng Tụy. Ảnh: VGP/Quang Hiếu

GS Hoàng Tụy sinh ngày 17/12/1927, tại làng Xuân Đài, Điện Bàn, Quảng Nam. Ông là cháu nội của cụ Hoàng Văn Bảng, đỗ Cử nhân và từng giữ chức Án sát sứ nhiều tỉnh như: Quảng Ngãi, Quảng Bình, Quảng Nam, Hà Tĩnh. Cụ Hoàng Văn Bảng chính là em ruột của Tổng đốc Hà Nội Hoàng Diệu, nhà yêu nước chống thực dân Pháp xâm lược nửa cuối thế kỷ XIX.

Cha của ông là ông Hoàng Kỵ, từng làm quan dưới thời Duy Tân, Khải Định, được thăng chức Thị Giảng học sĩ. Các anh em ông có bảy người đỗ đạt thì 5 người làm GS đại học như Hoàng Phê (ngôn ngữ học), Hoàng Quý (vật lý), Hoàng Kiệt (mỹ thuật), Hoàng Tụy và Hoàng Chúng (toán học)…

Cùng với GS Lê Văn Thiêm, GS Hoàng Tụy là một trong hai người tiên phong trong việc xây dựng ngành Toán học của Việt Nam. Ông có hơn 100 công trình đăng trên các tạp chí có uy tín quốc tế về nhiều lĩnh vực khác nhau của toán học như: Quy hoạch toán học, Tối ưu toàn cục, Lý thuyết điểm bất động, Định lý minimax, Lý thuyết các bài toán cực trị, Quy hoạch lõm,…

GS Hoàng Tụy được coi là cha đẻ của lĩnh vực Tối ưu hóa toàn cục (Global Optimization) trong toán học ứng dụng. Năm 1964, GS phát minh ra phương pháp "Lát cắt Tụy" và được coi là mốc đầu tiên đánh dấu sự ra đời của một chuyên ngành toán học mới, lý thuyết tối ưu toàn cục. Cuốn sách tối ưu toàn cục tiếp cận xác định mà GS Hoàng Tụy viết chung với GS Reiner Horst được đánh giá là cuốn "kinh thánh" của chuyên ngành tối ưu toàn cục.

Khi là Viện trưởng Viện Toán học, GS Hoàng Tụy dẫn dắt viện phát triển, khẳng định vai trò trụ cột trong nền toán học Việt Nam và quốc tế. Ông cũng là tổng biên tập của 2 tạp chí toán học tại Việt Nam (1980-1990), ủy viên ban biên tập của 3 tạp chí toán học quốc tế.

Với nhiều thành tựu xuất sắc, GS Hoàng Tuỵ được trao tặng các danh hiệu như Tiến sĩ danh dự trường Đại học Linköping, Thụy Điển (1995), Giải thưởng Phan Châu Trinh (2010)…

Với những công trình căn bản và khai sáng cho lĩnh vực tối ưu toàn cục, GS Hoàng Tụy cũng là người đầu tiên nhận được Giải thưởng Constantin Caratheodory năm 2011 do Đại hội Quốc tế tối ưu toàn cục đề xướng cho những cống hiến của ông. GS Hoàng Tụy vinh dự được Đảng, nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học kỹ thuật đợt I năm 1996.

Năm 1994, Viện Toán học đã được Viện Hàn lâm Khoa học thế giới thứ 3 công nhận là trung tâm xuất sắc của các nước đang phát triển. Tháng 8/2017, Việt Nam và UNESCO đã ký thỏa thuận thành lập Trung tâm quốc tế đào tạo và nghiên cứu toán học với Viện Toán học là cơ quan bảo trợ hỗ trợ về chuyên môn.

Viết về GS Hoàng Tuỵ, GS Hà Huy Khoái, nguyên Viện trưởng Viện Toán học Việt Nam ghi: “GS Hoàng Tuỵ là người suốt đời gắn bó với sự nghiệp giáo dục. GS Hoàng Tụy thường trăn trở với những vấn đề đặt ra cho giáo dục hiện nay. Nhiều bài viết của ông về các vấn đề giáo dục trên các báo đã gây những tiếng vang lớn. Nhưng không thể thấy hết lòng thiết tha với sự nghiệp giáo dục nếu chỉ đọc các bài viết của ông. Phải trực tiếp nghe ông nói. Người ta có thể đồng ý hay không đồng ý với những quan điểm nào đó của ông, nhưng không ai không cảm động trước nhiệt tình của ông khi trình bày những quan điểm đó. Không giống như những người đang phát biểu trong cuộc họp, ông như đang giãi bày tâm sự sâu nặng của mình. Và trong cách ông nói, dường như có cả sự day dứt của một con người khi chưa hoàn thành được ước nguyện nào đó của cuộc đời mình”...

Còn GS. TSKH Phùng Hồ Hải, Viện trưởng Viện Toán học Việt Nam nhận định: “Ấn tượng lớn nhất của GS Hoàng Tụy đối với tôi là ông đã góp phần ươm mầm nhưng không phủ bóng khiến các cây con lớn được. Toán học Việt Nam đã có những người vượt qua ông, nhờ một phần đóng góp của ông”. 

 Thanh Hằng