Hiệu quả từ ứng phó linh hoạt trong phòng chống thiên tai

Ngày 12/8, Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai và Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Ninh Bình tổ chức Diễn đàn "Phòng, chống thiên tai và Cảnh báo sớm trong vận hành chính quyền hai cấp".

Từ 1/7/2025, cả nước chuyển sang thực hiện hệ thống chính quyền 2 cấp. Có nhiều vấn đề đang đặt ra cần được làm rõ và điều chỉnh sớm để đảm bảo duy trì năng lực ứng phó với thiên tai, nổi bật là các vấn đề hệ thống chỉ đạo (đầu mối, thẩm quyền và các kênh liên lạc); kế hoạch ứng phó; lực lượng ứng phó ở các cấp; vật tư dự phòng; cơ chế, chính sách, luật pháp; tiếp tục tăng cường năng lực để đáp ứng yêu cầu phòng chống thiên tai có xu hướng ngày càng gay gắt hơn.

UBND cấp xã hiện được trao thêm nhiều thẩm quyền

Ông Nguyễn Xuân Tùng, Phó trưởng phòng Phòng Ứng phó và Khắc khục hậu quả thiên tai, Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai chia sẻ, trong 10 năm qua, thiên tai ở nước ta diễn biến ngày càng nghiêm trọng, với nhiều trận bão, lũ lịch sử gây thiệt hại nặng nề về người, tài sản và cơ sở hạ tầng. Trung bình mỗi năm có khoảng 240 người chết và mất tích, thiệt hại kinh tế gần 30.000 tỷ đồng.

Về công tác phòng, chống thiên tai trong bối cảnh chính quyền 2 cấp, ông Tùng nhấn mạnh, các hoạt động phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả được triển khai đồng bộ từ Trung ương tới địa phương.

UBND cấp xã hiện được trao thêm nhiều thẩm quyền như xây dựng, tu bổ công trình phòng, chống thiên tai; tiếp nhận, phân bổ nguồn lực cứu trợ; thẩm định hỗ trợ khắc phục sản xuất nông nghiệp. Cấp xã cũng được bổ sung nhiệm vụ mới, gồm tổ chức cưỡng chế sơ tán, bố trí chỗ ở cho hộ dân di dời, và quản lý quỹ phòng, chống thiên tai.

Cơ cấu tổ chức chỉ đạo cũng thay đổi, Ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn được hợp nhất thành Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự các cấp, do Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng ban. Ở cấp xã, nhiệm vụ tham mưu được giao cho Phòng Kinh tế hoặc Phòng Kinh tế - Hạ tầng đô thị, giúp nâng cao năng lực điều hành và ứng phó.

Theo ông Tùng, những điều chỉnh này nhằm tăng tính chủ động, rút ngắn thời gian phản ứng và nâng cao hiệu quả ứng phó trước thiên tai ngày càng cực đoan, bất thường.

Ông Nguyễn Hữu Thành, Phó Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ), cho biết: "Để thực hiện phân cấp, phân quyền hiệu quả, Chính phủ và các Bộ, ngành đã rà soát, hướng dẫn điều chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật. Đến nay, Chính phủ đã ban hành 31 nghị định về phân cấp, phân quyền trong đó có các nghị định quan trọng của ngành nông nghiệp và môi trường như Nghị định số 136/2025/NĐ-CP và mới nhất là Nghị định số 200/2025/NĐ-CP, tập trung làm rõ trách nhiệm giữa các cấp".

Theo ông Thành, trong công tác phòng, chống thiên tai, cấp tỉnh giữ vai trò điều phối, giám sát, kết hợp phòng ngừa và ứng phó thiên tai. Lấy cấp xã làm trung tâm triển khai các nhiệm vụ từ cấp tỉnh; đồng thời áp dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và trí tuệ nhân tạo trong quản lý, điều hành, thông tin và tuyên truyền.

Luật số 72/2025/QH15 Tổ chức chính quyền địa phương cũng chỉ rõ cấp tỉnh tập trung vào chiến lược quản lý vĩ mô, liên vùng; cấp xã tập trung có nhiệm vụ thực hiện chính sách, cung cấp dịch vụ công thiết yếu cho người dân. "Không còn những băn khoăn về thẩm quyền nhiệm vụ, hiện trên 90% nhiệm vụ đã được thực hiện triệt để ở cấp xã", ông Thành nói.

Thực tế cho thấy, một số tỉnh đã giao cho đơn vị hành chính cấp xã giải quyết công việc liên xã, đạt hiệu quả khá tốt. Nguyên tắc chung là "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm". Ngoài ra, UBND cấp tỉnh có quyền đề xuất với Chính phủ về việc phân quyền cho cấp xã nếu đủ năng lực thực hiện. Chủ tịch UBND có thể ủy quyền cho các đơn vị hành chính khác và được phép quyết định trong tình huống khẩn cấp về phòng chống thiên tai, trước khi báo cáo UBND.

Tuy vậy, quá trình rà soát vẫn còn những khoảng trống, trong thời gian tới, Chính phủ, các Bộ ngành cần vào cuộc tiếp tục hoàn thiện, tháo gỡ vướng mắc. Nghị quyết số 206/2025/QH15, cho phép Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội kịp thời ban hành nghị quyết để xử lý các quy định pháp luật chồng chéo, đặc biệt trong lĩnh vực phòng, chống thiên tai.

Hoàn thiện và ban hành các quy định phù hợp với hệ thống chính quyền hai cấp

Tại diễn đàn, ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai đã đề nghị rà soát, làm rõ vai trò, thẩm quyền, trách nhiệm của các cấp chính quyền và các cơ quan liên quan trong công tác phòng, chống thiên tai.

Trong đó, đề xuất xây dựng lại các kế hoạch ứng phó với các loại hình thiên tai cụ thể, phù hợp với cơ cấu chính quyền mới, kế thừa và nâng cấp các kế hoạch cũ.

Xác định rõ lực lượng chủ chốt (quân đội, công an, đoàn thể) và cơ chế vận hành tại cấp xã sau khi sáp nhập các xã nhỏ.

Có phương án bố trí, quản lý hiệu quả các phương tiện, vật tư phòng, chống thiên tai trên phạm vi rộng, không tập trung quá nhiều ở trung tâm.

Hoàn thiện và ban hành các quy định, chính sách mới phù hợp với hệ thống chính quyền hai cấp, tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác phòng, chống thiên tai.

Rà soát, điều chỉnh và nâng cao hiệu quả của công tác phòng, chống thiên tai trong bối cảnh Việt Nam chuyển sang hệ thống chính quyền 2 cấp (Trung ương và địa phương).

Đỗ Hương