Hỗ trợ phát triển cơ khí chính xác, nền tảng cho công nghiệp công nghệ cao

Trong xu thế thế giới đang chuyển dịch mạnh mẽ sang các ngành công nghiệp công nghệ cao, cơ khí chính xác được xác định là một trong những lĩnh vực mũi nhọn, đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển của bán dẫn, năng lượng tái tạo và sản xuất thiết bị thông minh. 

Với Việt Nam, khi Chính phủ đặt mục tiêu thu hút các tập đoàn lớn đầu tư vào sản xuất chip và linh kiện điện tử, vai trò của cơ khí chính xác càng trở nên thiết yếu, bởi đây là ngành đảm nhiệm việc chế tạo các chi tiết nền tảng có độ chính xác cực cao – yếu tố quyết định chất lượng, độ ổn định và khả năng cạnh tranh của thiết bị công nghệ cao.

Trong chuỗi giá trị bán dẫn, cơ khí chính xác xuất hiện ở hầu hết các công đoạn quan trọng. Từ thiết kế và chế tạo khuôn mẫu cho bo mạch, giá đỡ wafer, các chi tiết của máy quang khắc, cho đến vỏ linh kiện và bộ gá trong khâu đóng gói chip, tất cả đều đòi hỏi độ chính xác ở mức micron, bề mặt gia công mịn hoàn hảo và khả năng chịu nhiệt, chịu rung động cao. Đây là những yêu cầu khắt khe mà trước đây phần lớn doanh nghiệp trong nước phải phụ thuộc vào nguồn cung nước ngoài.

Những năm gần đây, năng lực của doanh nghiệp cơ khí Việt Nam đã có sự cải thiện rõ rệt. Nhiều doanh nghiệp đã mạnh dạn đầu tư hệ thống máy CNC 3–5 trục, máy mài – doa siêu chính xác, máy đo tọa độ CMM cùng các công nghệ xử lý bề mặt tiên tiến nhằm đáp ứng yêu cầu của các tập đoàn FDI lớn như Samsung, Foxconn hay Amkor. 

Tại Hà Nội, Hải Phòng và Bắc Ninh, một số doanh nghiệp đã sản xuất được linh kiện đạt độ chính xác dưới 10 micron, cho thấy khả năng tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng công nghệ cao đang dần hình thành.

Không chỉ bán dẫn, lĩnh vực năng lượng tái tạo cũng đang mở ra không gian phát triển lớn cho ngành cơ khí chính xác. Các chi tiết của tuabin gió như trục rotor, ổ đỡ, hệ thống truyền động và cánh quạt đòi hỏi quy trình gia công nghiêm ngặt, độ bền cao và khả năng làm việc ổn định trong môi trường khắc nghiệt. Bên cạnh đó, ngành điện mặt trời cũng tạo ra nhu cầu lớn về khung đỡ pin, cấu kiện thép chịu lực và các linh kiện phục vụ hệ thống inverter.

Nhiều doanh nghiệp cơ khí trong nước đã tham gia sản xuất các cấu kiện và linh kiện cho dự án điện gió, điện mặt trời, qua đó nâng dần tỉ lệ nội địa hóa trong các dự án năng lượng tái tạo. Việc đầu tư công nghệ hiện đại không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu kỹ thuật ngày càng cao mà còn góp phần gia tăng giá trị gia tăng trong nước, giảm chi phí nhập khẩu và nâng cao tính chủ động của ngành năng lượng.

Theo các chuyên gia, phát triển cơ khí chính xác không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn có ý nghĩa chiến lược trong việc xây dựng năng lực tự chủ công nghệ quốc gia. Để tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, doanh nghiệp Việt Nam cần tiếp tục nghiên cứu và làm chủ các vật liệu mới như thép hợp kim chất lượng cao, hợp kim nhôm – titan và vật liệu composite; phát triển phần mềm mô phỏng thiết kế, gia công; đồng thời, nâng cao năng lực đo kiểm, đánh giá chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế.

Bên cạnh đó, việc hình thành các trung tâm thử nghiệm quốc gia về cơ khí chính xác được xem là yêu cầu cấp thiết. Các trung tâm này sẽ đóng vai trò hỗ trợ doanh nghiệp trong kiểm định chất lượng, thử nghiệm độ bền, độ chính xác và cấp chứng nhận theo chuẩn quốc tế, qua đó giúp sản phẩm cơ khí Việt Nam dễ dàng tham gia vào các chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nguồn nhân lực tiếp tục là yếu tố then chốt đối với sự phát triển của ngành. Theo khảo sát, mỗi năm các lĩnh vực cơ điện tử, cơ khí chính xác và tự động hóa cần bổ sung khoảng 20.000 kỹ sư có trình độ cao, song năng lực đào tạo hiện nay vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu. 

Vì vậy, việc tăng cường liên kết giữa viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp cần được đẩy mạnh hơn nữa, nhằm đào tạo nguồn nhân lực sát với nhu cầu thực tiễn sản xuất. Các chương trình chuyển giao công nghệ, học kỳ doanh nghiệp và xây dựng trung tâm thực hành số được kỳ vọng sẽ góp phần nâng cao kỹ năng, tay nghề cho đội ngũ kỹ sư trẻ.

Về phía Nhà nước, việc hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật trong lĩnh vực cơ khí chính xác, ban hành chính sách ưu đãi thuế cho đầu tư công nghệ cao, hỗ trợ tín dụng cho hoạt động đổi mới sáng tạo, đồng thời xây dựng và triển khai chương trình phát triển ngành cơ khí – tự động hóa đến năm 2030 sẽ tạo động lực quan trọng thúc đẩy ngành phát triển bền vững.

Thu Giang