Hoàn thiện hành lang pháp lý cho KCN, KKT với tầm nhìn dài hạn

Theo báo cáo của Bộ KH&ĐT, tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024) Quốc hội khoá XV sẽ cho ý kiến và thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu; cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 và thông qua tại kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025) dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi) theo hướng phân cấp cho UBND cấp tỉnh chấp thuận/quyết định chủ trương đầu tư dự án hạ tầng khu công nghiệp.

Đối với dự án Luật Khu KCN, KKT, Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương cho biết, hiện nay quy định trực tiếp về quản lý KCN, KKT mới ở cấp Nghị định. 

Khung pháp lý điều chỉnh hoạt động của KCN, KKT được quy định ở nhiều luật khác nhau, trong đó một số quy định chưa thống nhất, đồng bộ và chưa phù hợp với đặc điểm của KCN, KKT.

Một số chủ trương, định hướng mới của Đảng và Nhà nước liên quan đến phát triển KCN, KKT chưa được thể chế hóa kịp thời như: hoàn thiện hành lang pháp lý cho phát triển các KCN sinh thái, thông minh, khu đô thị công nghiệp - thương mại - dịch vụ; nghiên cứu và triển khai thí điểm các mô hình KKT đặc thù, khu thương mại tự do, các mô hình kinh tế mới tại một số địa phương có tiềm năng.

Quá trình xây dựng và phát triển KCN, KKT trong thời gian qua đã bộc lộ những hạn chế, vướng mắc cần được giải quyết như: loại hình KCN, khu chức năng trong KKT chậm được đổi mới; chất lượng, hiệu quả thu hút đầu tư chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển theo chiều sâu, phát triển bền vững về kinh tế-xã hội và môi trường; liên kết, hợp tác trong KCN, KKT, giữa các khu với nhau và giữa KCN, KKT với khu vực bên ngoài còn hạn chế; hiệu quả sử dụng đất chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội.

Hệ thống quy định hiện hành của pháp luật về đầu tư, đất đai, thuế chưa quy định cụ thể chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển đối với các loại hình KCN mới, khu chức năng mới trong KKT, KKT mới; chưa có quy định cụ thể về việc chuyển đổi loại hình KCN, khu chức năng trong KKT.

Trong khi đó, mô hình phát triển các KCN, KKT trên thế giới đã thay đổi đáng kể theo hướng chuyên ngành, chuyên môn hóa, tự do hóa và phát triển bền vững, thân thiện với môi trường, đảm bảo tính hiện đại, cạnh tranh và bắt kịp tiến trình cách mạng công nghiệp 4.0 với những cơ chế, chính sách đột phá, nổi trội đang được áp dụng tại nhiều quốc gia trên thế giới.

Dự án Luật nhằm tiếp tục thể chế hoá quan điểm, chủ trương, chính sách và định hướng của Đảng, Nhà nước về xây dựng và phát triển các KCN, KKT; tạo hành lang pháp lý riêng cho chính sách phát triển các loại hình KCN mới (KCN sinh thái, thông minh, khu đô thị công nghiệp-thương mại-dịch vụ, KCN chuyên ngành, đặc thù…), khu chức năng mới trong KKT mới (khu thương mại tự do, khu phi thuế quan…).

Luật KCN, KKT cũng nhằm khắc phục kịp thời những hạn chế, vướng mắc, và bổ sung quy định mới mà pháp luật hiện hành chưa có về điều kiện, cơ chế, chính sách đặc thù hỗ trợ đầu tư hạ tầng KCN, KKT (trình tự, thủ tục, thẩm quyền đầu tư các loại hình KCN, KKT mới; hoàn thiện nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, mô hình tổ chức và quản lý tinh gọn đủ thẩm quyền.

Từ thực tế hoạt động, quản lý của các loại hình KCN, KKT hiện nay thuộc quản lý của nhiều bộ, ngành, đại diện các bộ, ngành cho rằng cơ quan soạn thảo cần làm rõ phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Luật, nhất là nội hàm, tiêu chí xác định của những loại hình KCN, KKT “mới chỉ có tên”, liên quan đến nhiều bộ, ngành; điều kiện thành lập, hoạt động trong nội bộ KCN, KKT; chính sách ưu đãi đối với nhà đầu tư, doanh nghiệp; mô hình bộ máy quản lý đồng thời điều chỉnh các loại hình KCN, KKT mới như KCN sinh thái, thông minh, công nghệ cao đặc thù; mối quan hệ với các luật chuyên ngành…

Kết luận cuộc làm việc, Phó Thủ tướng nhấn mạnh sự cần thiết phải có hành lang pháp lý đồng bộ, thống nhất nhằm quản lý các loại hình KCN, KKT hiện nay, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, chưa được quy định hoặc điều chỉnh trong luật chuyên ngành.

Luật cũng cần có tiêu chí xác định các loại hình KCN, KKT mới, thuộc diện ưu tiên thu hút đầu tư, chuyển giao công nghệ mới, công nghệ lõi, lĩnh vực sản xuất nền tảng… nhằm cụ thể hoá chủ trương, đường lối, chiến lược phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, trong từng giai đoạn cụ thể.

Từ đó, thể chế hoá các chính sách ưu đãi riêng cho doanh nghiệp, nhà đầu tư về thủ tục hành chính, thuế, đất đai; xây dựng mô hình mới thẩm quyền được phân cấp mạnh mẽ hơn cho các ban quản KCN, KKT; quy hoạch, bố trí đất đai, nguồn lực kèm theo, để “các KCN, KKT phải có những chính sách hấp dẫn nhất, “rải chiếu hoa” mời gọi doanh nghiệp, nhà đầu tư”.

“Các KCN, KKT phải là khu vực ưu tiên, là nơi thí điểm chính sách, vườn ươm và phát triển các ngành công nghiệp, công nghệ nền tảng, cốt lõi…”, Phó Thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ KH&ĐT tiếp tục đánh giá, tổng kết quá trình xây dựng, quản lý các KCN, KKT, nhất là những tồn tại, vướng mắc; nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm, mô hình các KCN, KKT thành công trên thế giới; chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý các KCN, KKT, giải quyết thủ tục hành chính.

Minh Khôi