Hoàn thiện hệ thống thi hành án dân sự, đơn giản hóa thủ tục để Luật được thực thi

Hoàn thiện hệ thống thi hành án dân sự

Tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi), ngày 12/8, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mai Lương Khôi cho biết, dự thảo Luật gồm 5 Chương, 96 Điều; giảm 4 Chương, lược bỏ 48 điều, giữ nguyên 1 điều, sửa đổi, hợp nhất 131 điều; bổ sung 15 điều mới so với Luật Thi hành án dân sự hiện hành.

Dự thảo Luật điều chỉnh các nhóm nội dung như Luật Thi hành án dân sự hiện hành, đồng thời sửa đổi, bổ sung để thể chế hoá đầy đủ, kịp thời các chủ trương, đường lối của Đảng; khắc phục những bất cập, thiếu đồng bộ hiện nay, bao gồm: phạm vi thi hành án, quyết định do cơ quan thi hành án dân sự tổ chức thi hành và các nguyên tắc cơ bản trong thi hành án dân sự; quy định về quyền, nghĩa vụ của đương sự, người có quyền, nghĩa vụ liên quan; hệ thống tổ chức Thi hành án dân sự; nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền trong Thi hành án dân sự; Trình tự, thủ tục Thi hành án dân sự; khiếu nại, tố cáo, kháng nghị, kiến nghị về Thi hành án dân sự.

Về những nội dung sửa đổi, hoàn thiện, Thứ trưởng Bộ Tư pháp cho biết, dự thảo Luật hoàn thiện tổ chức, hoạt động; nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thi hành án dân sự, người có thẩm quyền trong thi hành án dân sự, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân; vai trò, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan hoạt động thi hành án dân sự.

Trình bày tóm tắt báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với sự cần thiết ban hành Luật với các lý do như được nêu tại Tờ trình của Chính phủ.

Về phạm vi sửa đổi và quy trình xem xét thông qua Luật, do thời gian rất khẩn trương, để bảo đảm chất lượng và tiến độ thông qua tại một kỳ họp, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị Chính phủ chỉ đạo tiếp tục hoàn thiện hồ sơ dự án Luật.

Trong đó, cần lưu ý: Đối với nội dung mới làm thay đổi căn bản hoạt động thi hành án dân sự (như việc luật hóa Văn phòng Thi hành án dân sự từ mô hình Thừa phát lại), đề nghị cân nhắc phương án quy định về mô hình, thẩm quyền, trình tự, thủ tục phù hợp, khả thi; điều chỉnh kết cấu các chương, điều theo từng nội dung, bảo đảm tính hợp lý, khoa học, thuận tiện tra cứu, dẫn chiếu khi áp dụng cho cả hai hệ thống thi hành án dân sự; xác định rõ thời điểm có hiệu lực của Luật trong dự thảo.

Đơn giản hóa thủ tục để Luật được thực thi

Cho ý kiến về dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi), Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, việc ban hành Luật không chỉ nhằm hoàn thiện khung pháp lý, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn thi hành án mà còn góp phần đảm bảo quyền lợi của các bên liên quan, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và thúc đẩy công lý trong lĩnh vực thi hành án dân sự.

“Cái gì cần đưa vào thì khuyến khích đưa vào Luật, xây dựng pháp luật liên quan đến quyền con người thì chúng ta cần phải chi tiết, cụ thể để dễ triển khai thực hiện”, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.

Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao Bộ Tư pháp - Cơ quan chủ trì soạn thảo đã tổ chức hội thảo khoa học ở TP Hồ Chí Minh ngày 25/3/2025, ngày 25/4/2025 tại Nha Trang, ngày 4/7/2025 tại Hà Nội, các chuyên gia, các nhà khoa học đã đóng góp rất nhiều ý kiến trong các hội thảo này.

Về quyền, nghĩa vụ của người được thi hành án và người thi hành án, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, ở đây chúng ta cần đơn giản, không yêu cầu đơn thi hành án trong mọi trường hợp như nhiều ý kiến thảo luận. Thứ hai là chi phí xác minh, điều kiện thi hành án. Thứ ba là khiếu nại, tố cáo.

Liên quan đến tiêu chuẩn bổ nhiệm Chấp hành viên, Chủ tịch Quốc hội đồng tình với quy định của dự thảo Luật về việc bổ nhiệm Chấp thành viên đã được luân chuyển, biệt phái không cần phải thi tuyển hoặc bổ nhiệm tiếp, kinh nghiệm 5 năm đối với sơ cấp, 10 năm đối với trung cấp, 15 năm đối với cao cấp.

“Từ thực tiễn mở rộng bổ nhiệm Chấp hành viên thời gian vừa qua, các đồng chí xem xét, cân nhắc lại cho kỹ. Chúng ta chọn người giỏi để làm Chấp hành viên trong tình hình hiện nay, nhất là trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa để đảm bảo thực thi pháp luật cho tốt”, Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần quan tâm ưu tiên cho vùng khó khăn, bổ sung quy định cho phép tuyển chọn, bổ nhiệm Chấp hành viên không qua thi tuyển đối với người cam kết làm việc từ 5 năm trở lên tại vùng miền núi, biên giới, hải đảo, vùng dân tộc thiểu số và vùng có điều kiện kinh tế đặc biệt khó khăn. 

Về việc miễn, giảm các khoản thu cho ngân sách nhà nước, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, đây là vấn đề nhiều đại biểu rất quan tâm, làm sao có cơ chế miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án đối với các khoản thu ngân sách nhà nước nhưng cần đảm bảo phù hợp với chính sách hình sự, các nguyên tắc của Bộ luật Hình sự, Luật Thi hành án hình sự và đây là vấn đề chúng ta phải có tính toán.

Vì vậy, Chủ tịch Quốc hội đề nghị các cơ quan thi hành án có quyền xem xét quyết định miễn, giảm đối với các bản án không có điều kiện thi hành để tăng tính khả thi và tránh tình trạng kéo dài do thủ tục khắt khe. Chủ tịch Quốc hội khẳng định, trong thi hành án dân sự, chúng ta phải thực hiện cải cách hành chính, thực hiện đơn giản hóa thủ tục để Luật được thực thi, đảm bảo trong quá trình thực hiện.

Liên quan đến vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, cần phải số hóa, chuyển đổi số để số hóa hồ sơ thi hành án, triển khai phần mềm thụ lý, tổ chức thi hành án. Xây dựng hệ thống thông báo thi hành án trực tuyến để nâng cao hiệu quả xử lý và thu hồi tài sản.

“Nếu chúng ta số hóa, chuyển đổi số thì sẽ nâng tính minh bạch, công khai trong thi hành án dân sự. Chúng ta có quy định cụ thể về việc sử dụng cơ sở dữ liệu quốc gia trong xác minh tài sản của người thi hành án để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả; cần đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động thi hành án dân sự; hoàn thiện hệ thống chế tài đối với hành vi cản trở thi hành án. Đồng thơi, quy định rõ trách nhiệm của cơ quan chức năng hỗ trợ người được thi hành án, làm rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Thừa phát lại để khắc phục hạn chế hiện tại, đảm bảo hiệu quả hoạt động”, Chủ tịch Quốc hội đề nghị.

Hải Liên