Hoàn thiện pháp luật để biến quyền sở hữu trí tuệ thành tài sản có giá trị thương mại

Trình bày Tờ trình dự án Luật, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, mục đích ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc và thuận lợi cho hoạt động bảo hộ quyền SHTT, đặc biệt đối với một số lĩnh vực Việt Nam có tiềm năng, lợi thế; thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển thị trường SHTT; tạo môi trường thuận lợi cho tiếp thu, hấp thụ, làm chủ và ứng dụng thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật SHTT tập trung vào 5 nhóm nội dung chính sách: Hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền SHTT nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo; đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho việc đăng ký, xác lập quyền SHTT; nâng cao hiệu quả của hoạt động bảo vệ quyền SHTT; bảo đảm thi hành đầy đủ cam kết quốc tế của Việt Nam về bảo hộ SHTT trong quá trình hội nhập; cập nhật các vấn đề mới trong bảo hộ SHTT trên thế giới phù hợp với chính sách và trình độ phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam.

Một trong những nội dung đáng chú ý của dự thảo là bổ sung quy định xử lý xung đột quyền SHTT để tạo thuận lợi cho việc khai thác thương mại.

Dự thảo cũng bổ sung các nội dung về chính sách của Nhà nước trong việc hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền SHTT nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo: Hỗ trợ tạo ra, xác lập, khai thác, quản lý, phát triển đối tượng của quyền SHTT; hỗ trợ định giá, áp dụng các mô hình chuyển giao quyền SHTT, cơ chế chia sẻ quyền SHTT.

Nhà nước sẽ ưu tiên mua quyền SHTT đối với các đối tượng quan trọng với an ninh quốc gia, kinh tế-xã hội; tiên phong đặt hàng, mua sắm, sử dụng sản phẩm, dịch vụ được tạo ra trên cơ sở ứng dụng chương trình máy tính, sáng chế, thiết kế bố trí, giống cây trồng được tạo ra tại Việt Nam; bổ sung chính sách phát triển hệ sinh thái SHTT, khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư vào các doanh nghiệp khởi nghiệp.

Bên cạnh đó, dự thảo bổ sung quy định về tài chính dựa trên quyền SHTT: Khuyến khích sử dụng quyền SHTT để vay vốn hoặc thế chấp để vay vốn theo quy định pháp luật về tài chính, ngân hàng và pháp luật liên quan; việc chủ sở hữu quyền SHTT tự xác định giá trị và lập thành danh mục riêng để quản trị trong trường hợp quyền SHTT chưa đáp ứng điều kiện để ghi nhận giá trị tài sản trong sổ kế toán.

Chính phủ quy định việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giá các quyền SHTT đã được giao dịch hợp pháp, quy định nguyên tắc, tiêu chí và hướng dẫn chung về phương pháp xác định giá trị quyền SHTT…

Những quy định này nhằm tạo cơ sở pháp lý đầy đủ nhằm thúc đẩy việc khai thác thương mại quyền SHTT nhằm biến quyền SHTT thành tài sản có giá trị thương mại, có thể khai thác và sử dụng như các tài sản hữu hình khác.

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng khẳng định, Ủy ban tán thành sự cần thiết, mục đích xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT.

Ủy ban đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, rà soát, hoàn thiện các quy định của dự thảo Luật liên quan trí tuệ nhân tạo để đáp ứng yêu cầu phát triển, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của chủ thể quyền SHTT; đáp ứng yêu cầu đổi mới tư duy lập pháp, tăng cường phân cấp, phân quyền và chuyển đổi số trong quản lý nhà nước về SHTT.

Về giới hạn quyền SHTT, Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị chỉnh lý cách diễn đạt để tránh cách hiểu giới hạn phạm vi các biện pháp bảo vệ quyền của chủ thể quyền SHTT là chỉ thông qua biện pháp tố tụng (khởi kiện) so với các biện pháp khác để bảo vệ quyền SHTT theo quy định của Luật SHTT hiện hành.

Về tài chính dựa trên quyền SHTT, Uỷ ban cơ bản tán thành, song đề nghị làm rõ nội dung "chưa đáp ứng điều kiện để ghi nhận giá trị tài sản trong sổ kế toán" là theo quy định của pháp luật nào và thế nào là cơ chế "quản trị riêng" đối với quyền SHTT để bảo đảm minh bạch, chặt chẽ, khả thi trong tổ chức thực hiện.

Ngoài ra, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cũng cho ý kiến về các quy định cấp giấy chứng nhận cho tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả, quyền liên quan; điều kiện kinh doanh, trình tự, thủ tục ghi nhận, xóa tên tổ chức dịch vụ đại diện quyền tác giả, quyền liên quan; trách nhiệm pháp lý về quyền tác giả, quyền liên quan đối với doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian...

Thu Giang