Hoàn thiện thể chế, phát huy hiệu quả nguồn lực nhà nước tại DN

Đó là ý kiến của lãnh đạo Bộ Tài chính tại Hội thảo dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp (Sửa đổi Luật Quản lý và sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại DN (Luật số 69) do Bộ Tài chính phối hợp với Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội phối hợp tổ chức, ngày 12/7, tại Hà Nội.

Cần nhiều ý kiến đóng góp để hoàn thiện

Phát biểu tại Hội thảo, ông Cao Anh Tuấn, Thứ trưởng Bộ Tài chính cho biết: Trên cơ sở ý kiến đóng góp của các chuyên gia, bộ, ngành, đại biểu tham dự, Bộ Tài chính đã hoàn thiện dự thảo Luật, có Công văn số 6387/BTC-TCDN ngày 21/6/2024 2 lấy ý kiến các bộ, ngành, cơ quan trung ương, địa phương, các DN; đồng thời, đăng tải lấy ý kiến rộng rãi trên Cổng thông tin điện tử Chính phủ và Cổng thông tin điện tử Bộ Tài chính.

Hồ sơ Luật được xây dựng trên cơ sở bám sát nội dung 6 chính sách đã được Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội thông qua, dự thảo Luật có 9 Chương và 92 Điều. Cơ quan soạn thảo muốn xin ý kiến các bộ, ngành, chuyên gia và đại diện 12 Tập đoàn, Tổng công ty trực thuộc Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước (UBQLV) và các DN nắm giữ phần lớn tổng vốn chủ sở hữu cũng như tổng tài sản của DN nhà nước trong cả nước, có vai trò chủ lực trong các ngành, lĩnh vực kinh tế...

Ông Bùi Tuấn Minh, Cục trưởng Cục Tài chính DN (TCDN), Thành viên Ban soạn thảo, Tố trưởng Tổ biên tập đã trình bày các nội dung cơ bản của dự thảo Luật.

Đáng chú ý, lãnh đạo Cục TCDN cho rằng, cần xác định rõ nội dung quản lý vốn nhà nước (Điều 8); quy định cụ thể nhiệm vụ và quyền hạn của Chính phủ (Điều 9); quy định nhiệm vụ, quyền hạn của các Bộ, ngành, UBND cấp tỉnh, của Kiểm toán Nhà nước và của Bộ Tài chính trong quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại DN (Điều 10).

Các quy định tại dự thảo Luật muốn tách bạch, phân định rõ chức năng chủ sở vốn với chức năng quản lý nhà nước, phân công rõ, phân cấp mạnh về công tác quản lý, kiểm tra, giám sát, báo cáo, giải trình việc đầu tư vốn nhà nước tại DN theo hướng: Nhà nước, Chính phủ quản lý đối với cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn, cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn quản lý theo phần vốn tại DN có vốn nhà nước đầu tư trực tiếp, DN có vốn nhà nước đầu tư trực tiếp chịu trách nhiệm quản lý theo phần vốn tại DN có vốn nhà nước đầu tư khác.

Xác định rõ nội dung quản lý vốn nhà nước đầu tư tại DN; thực hiện phân công rõ, phân cấp mạnh và cụ thể các nội dung đầu tư vốn quan trọng, có số vốn đầu tư lớn, gắn với lựa chọn người quản lý vốn nhà nước đầu tư; trên cơ sở đó quy định cụ thể trình tự, thủ tục, thẩm quyền về công tác nhân sự, chiến lược kinh doanh, kế hoạch sản xuất kinh doanh hàng năm và phân phối lợi nhuận của DN...

Tăng tính minh bạch, xác định rõ 'vai' của Nhà nước

Chuyên gia Kinh tế Võ Trí Thành đánh giá: dự thảo Luật mới có cách tiếp cận mới có ý nghĩa, làm rõ vai trò của Nhà nước đầu tư vào DN, thể hiện tính chuyên nghiệp trong thị trường cạnh tranh. Nhà nước không quản lý trực tiếp vận hành sản xuất kinh doanh mà quản lý theo dòng vốn đầu tư. Tinh thần là tăng tính minh bạch, quyền hạn, trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại DN, cùng với đó là giám sát dòng vốn bảo đảm hiệu quả. Luật mới cần tính đến sự chuyển động nhanh chóng của thị trường, tạo sự linh hoạt trong quá trình chuyển đổi sắp xếp lại vốn, nâng hiệu quả quản trị, thúc đẩy đầu tư sáng tạo...

"Đây là vấn đề không đơn giản vì các đối tượng phạm vi áp dụng có sự đan xen, liên quan những luật khác", chuyên gia Võ Trí Thành lưu ý.

Trao đổi với Báo điện tử Chính phủ, đại diện SCIC khẳng định: Trong giai đoạn hiện nay, một số quy định đã không còn phù hợp, đòi hỏi phải được rà soát, sửa đổi để thích ứng với thực tiễn và định hướng cơ cấu lại DNNN, hoàn thiện khung pháp lý bảo đảm cho việc phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN, phù hợp yêu cầu hội nhập quốc tế.

Bên cạnh việc thống nhất nguyên tắc tách bạch chức năng quản lý vốn nhà nước và chức năng đại diện chủ sở hữu nhà nước, các quan điểm xây dựng Luật sửa đổi lần này phải bảo đảm các mục tiêu.

Thứ nhất, đổi mới phương thức quản lý vốn nhà nước tại DN từ quản lý theo cơ chế hành chính sang cơ chế đầu tư, kinh doanh vốn, đặc biệt là đối với các DNNN sau cổ phần hóa.

Thứ hai, cần có sự phân định rõ giữa DNNN do Nhà nước sở hữu 100% vốn với DN do Nhà nước sở hữu dưới 100% vì đây là hai loại hình DN có sự khác biệt về cơ chế vận hành, mục đích, mục tiêu, nhiệm vụ. Việc quản lý DNNN 100% vốn nhà nước nhằm thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ chính trị - xã hội. Trong khi đối với DN dưới 100% vốn nhà nước, việc quản lý nhằm đảm bảo các mục tiêu kinh tế, đảm bảo hài hòa quyền lợi giữa Nhà nước và các cổ đông khác...

Đại diện SCIC cho rằng, hoạt động của DN có chức năng đầu tư kinh doanh vốn mang tính đặc thù cao, cần xây dựng 1 chương riêng quy định đặc thù về DN thực hiện chức năng đầu tư, kinh doanh vốn nhà nước tại dự thảo Luật thay thế Luật số 69, trong đó quy định về một số nội dung đặc thù để tạo điều kiện trong hoạt động của SCIC, bảo đảm SCIC thực hiện tốt nhiệm vụ, vai trò Chính phủ giao.

Cụ thể, cần quy định rõ thẩm quyền quyết định đầu tư của các cấp trong lĩnh vực đầu tư kinh doanh vốn, đầu tư tài chính; đánh giá hiệu quả theo tổng thể danh mục đầu tư; việc đầu tư vốn ra ngoài SCIC thực hiện theo Nghị định của Chính phủ về chức năng, nhiệm vụ và cơ chế hoạt động của DN; không hạn chế lĩnh vực đầu tư...

Đối với các khoản đầu tư thực hiện nhiệm vụ chính trị-xã hội, đại diện SCIC cho rằng không nên áp dụng nguyên tắc bảo toàn, phát triển vốn nhà nước; Chính phủ quy định cơ chế đánh giá riêng theo mục tiêu chính trị-xã hội...

Việc chưa quy định rõ ràng một số nội dung sẽ gây vướng mắc cho hoạt động của SCIC và các DN có vốn đầu tư của SCIC. Cụ thể, đối với SCIC, có trường hợp không xác định rõ vốn chuyển giao về SCIC là vốn nhà nước hay vốn SCIC đầu tư tại các DN sẽ gây vướng mắc cho SCIC trong việc áp dụng các quy định của nhà nước trong công tác quản trị vốn tại các DN này.

Còn đối với các DN có vốn chuyển giao về SCIC trong đó SCIC nắm giữ trên 50% vốn điều lệ sẽ vướng mắc trong việc xác định các DN này có còn là DNNN nữa hay không? (Theo quy định tại khoản 11 Điều 4 Luật DN năm 2020: "DNNN bao gồm các DN do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ").

"Vì vậy, khái niệm này đối với trường hợp của SCIC cần được quy định rõ hơn tại Luật sửa đổi, bổ sung Luật số 69 cũng như quy định cụ thể trong các Nghị định về SCIC, tránh cách hiểu khác nhau trong thời gian qua", lãnh đạo SCIC góp ý.

Kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Cao Anh Tuấn nhấn mạnh: Việc ban hành Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại DN nhằm cụ thể hóa chủ trương, đường lối chính sách của Đảng tại Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII, các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã tham gia ký kết..; giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực thi Luật số 69/2014/QH13.

Đồng thời, Luật mới sẽ giúp hoàn thiện thể chế, ổn định môi trường pháp lý, nâng cao quyền tự chủ, vai trò và hiệu quả hoạt động của DN nhà nước tương xứng với nguồn vốn nhà nước đầu tư vào DN, bảo đảm DN có vốn đầu tư của nhà nước giữ vai trò chủ đạo, giữ vị trí then chốt trong nền kinh tế.

Anh Minh