Khoa học công nghệ và chế biến sâu: Chìa khóa giúp nông nghiệp bứt phá

Xuất khẩu nông sản tháng 2 tăng trên 37%

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản tháng 2/2025 ước tính đạt 4,4 tỷ USD, tăng 37,2% so với cùng kỳ năm 2024. Tính chung 2 tháng đầu năm, tổng giá trị xuất khẩu ngành này đạt 9,38 tỷ USD, tăng 8,3%, cho thấy sức bật đáng kể bất chấp biến động kinh tế toàn cầu.

Các mặt hàng chủ lực đều ghi nhận tín hiệu tích cực. Nông sản đạt 4,89 tỷ USD, tăng 4,5%; thủy sản 1,42 tỷ USD, tăng 18,6%; lâm sản 2,68 tỷ USD, tăng 11,9%; chăn nuôi 72,2 triệu USD, tăng 4%; và muối 1,4 triệu USD, tăng gấp đôi. châu Á tiếp tục là thị trường lớn nhất, chiếm 42,2% thị phần, theo sau là châu Mỹ (24,2%) và châu Âu (15,5%). Châu Phi và châu Đại Dương chiếm tỷ lệ nhỏ hơn, lần lượt 2,9% và 1,4%. Xét theo quốc gia, Hoa Kỳ và Nhật Bản ghi nhận mức tăng trưởng xuất khẩu lần lượt 18,9% và 19,1%, trong khi Trung Quốc giảm 4,3%.

Về mặt hàng cụ thể, cà phê đạt 1,58 tỷ USD với 284.000 tấn, dù giảm 28,4% về lượng nhưng tăng 26,2% về giá trị nhờ giá bình quân vọt lên 5.575 USD/tấn (tăng 76,3%). Đức, Italy và Nhật Bản là ba thị trường tiêu thụ cà phê hàng đầu. Hồ tiêu xuất khẩu 28.000 tấn, trị giá 188,7 triệu USD, giảm 9,4% về lượng nhưng tăng gần 52% về giá trị, cho thấy giá trị gia tăng đang được cải thiện.

Ngược lại, gạo đạt 1,1 triệu tấn với 613 triệu USD, tăng 5,9% về lượng nhưng giảm 13,6% về giá trị do giá bình quân giảm 18,3% xuống 553,6 USD/tấn. Philippines dẫn đầu với 38,6% thị phần, tiếp theo là Bờ Biển Ngà (15,9%) và Ghana (12,3%). Rau quả đạt 724,5 triệu USD, giảm 11%, chủ yếu xuất sang Trung Quốc (46,5%), Hoa Kỳ (8,3%) và Thái Lan (5,3%).

Nhìn chung, ngành nông lâm thủy sản đang tận dụng tốt lợi thế giá ở một số mặt hàng như cà phê và hồ tiêu, nhưng vẫn đối mặt thách thức từ sự sụt giảm giá trị của gạo và rau quả. Việc đa dạng hóa thị trường và nâng cao giá trị gia tăng sẽ là yếu tố then chốt để duy trì đà tăng trưởng trong những tháng tiếp theo của năm 2025.

Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ và chế biến sâu

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh: ứng dụng khoa học công nghệ và đẩy mạnh chế biến sâu chính là dư địa để ngành đạt mức tăng trưởng 4%, như nhiệm vụ Chính phủ giao.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết 2 tháng đầu năm, ngành nông, lâm, thủy sản đã xuất khẩu 9,38 tỷ USD, tăng 8,3% so với cùng kỳ năm 2024 là minh chứng cho sức bền của ngành, ngay cả khi thế giới đối mặt với nhiều biến động.

Tuy nhiên, không phải mọi ngành hàng đều thuận buồm xuôi gió. Một số mặt hàng như hoa quả và lúa gạo đang giảm giá trị, đòi hỏi các giải pháp đồng bộ để cải thiện trong những tháng tới. Theo Thứ trưởng Tiến, để đảm bảo mục tiêu tăng trưởng, ngành cần rà soát cơ cấu ngành hàng, phát huy thế mạnh sẵn có và tìm cách nâng cao giá trị gia tăng.

"Khoa học công nghệ không chỉ là giải pháp mà còn quyết định vị thế của ngành nông nghiệp Việt Nam trên trường quốc tế", Thứ trưởng Tiến nhấn mạnh. Với đóng góp hơn 50% giá trị gia tăng toàn ngành, công nghệ cần được ứng dụng mạnh mẽ vào cải tiến giống cây trồng, quy trình canh tác, bảo vệ thực vật và phòng bệnh thú y. Đây cũng là nền tảng để gắn ngành nông nghiệp với kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi số và minh bạch hóa truy xuất nguồn gốc – yếu tố then chốt để chinh phục các thị trường khó tính.

Thực tế, trong bối cảnh diện tích sản xuất không thể mở rộng thêm, năng suất và chất lượng trở thành yếu tố sống còn. Thứ trưởng Tiến cho rằng đầu tư vào khoa học công nghệ sẽ giúp ngành vượt qua giới hạn tự nhiên, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường toàn cầu.

Bên cạnh công nghệ, chế biến sâu được xem là đòn bẩy để nâng tầm nông sản Việt. Hiện nay, phần lớn sản phẩm xuất khẩu vẫn ở dạng thô (bao), chưa đạt độ tinh xảo như dạng gói – điều này khiến giá trị gia tăng bị hạn chế so với các quốc gia khác. "Chế biến sâu không chỉ nâng cao năng suất mà còn là cách để khai thác tối đa dư địa, tạo tiền đề cho giai đoạn 2026-2030", Thứ trưởng Tiến nói.

Để làm được điều này, ông nhấn mạnh vai trò của thiết bị hiện đại. Việt Nam cần "đi tắt đón đầu", đầu tư công nghệ ngang tầm khu vực và quốc tế, kết hợp với các vùng nguyên liệu đã được quy hoạch. "Từ quy trình đến thiết bị, tất cả phải hướng tới giá trị cao hơn", ông khẳng định.

Sau khi sáp nhập Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Thứ trưởng Tiến cho biết quá trình chuyển giao được thực hiện nhanh chóng, không để xảy ra ách tắc. "Các lãnh đạo bộ đã phân công rõ ràng, mọi thủ tục hành chính và dòng công việc đều thông suốt ngay từ ngày đầu", ông nói. Trước đó, hai bộ đã phối hợp chặt chẽ để xử lý toàn bộ hồ sơ tồn đọng, đảm bảo hoạt động hành chính được đảm bảo, không gây bất kỳ phiền hà nào cho người dân, doanh nghiệp.

Đỗ Hương