Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực chính, đột phá quan trọng hàng đầu

Nhiệm vụ trọng tâm năm 2025

Sau hợp nhất, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) thực hiện chức năng, quản lý nhà nước về hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo, phát triển công nghệ cao, công nghệ chiến lược, phát triển tiềm lực KH&CN; sở hữu trí tuệ; tiêu chuẩn đo lường chất lượng; năng lượng nguyên tử, an toàn bức xạ và hạt nhân; bưu chính; viễn thông; tần số vô tuyến điện; công nghiệp công nghệ thông tin, công nghiệp công nghệ số; ứng dụng công nghệ thông tin; giao dịch điện tử; chuyển đổi số quốc gia; quản lý nhà nước đối với các dịch vụ công thuộc ngành, lĩnh vực quản lý của bộ theo quy định của pháp luật.

Tại cuộc làm việc, Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Đức Long báo cáo một số nhiệm vụ trọng tâm của Bộ trong năm 2025.

Về chuyển đổi số, Bộ đang xây dựng Chương trình chuyển đổi AI quốc gia để ứng dụng AI trong tất cả các lĩnh vực; dự kiến trình Thủ tướng Chính phủ ban hành tháng 5/2025. Đồng thời, triển khai hạ tầng 5G với mục tiêu tăng tốc gấp đôi, phủ sóng 5G toàn quốc bằng vệ tinh tầm thấp trong tháng 12/2025; các bộ, ngành địa phương phải có trung tâm điều hành thông minh.

Ngoài ra, Bộ KH&CN chú trọng dịch vụ công trực tuyến. Theo đó, phấn đấu tối thiểu 80% thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Bộ có đủ điều kiện, được cung cấp trực tuyến toàn trình và tích hợp, cung cấp trên Cổng Dịch vụ công quốc gia; tỉ lệ hồ sơ giải quyết trực tuyến toàn trình trên tổng số hồ sơ đạt tối thiểu 50%.

Về kinh tế số, Bộ xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình Hỗ trợ chuyển đổi số cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh, hợp tác xã (dự kiến tháng 4/2025); xây dựng Bộ tiêu chí đánh giá mức độ chuyển đổi số; xây dựng nền tảng số dùng chung ngành, lĩnh vực; phân bổ voucher cho các doanh nghiệp có nhu cầu thực hiện chuyển đổi số.

Về xã hội số, hướng tới mỗi người dân và công chức viên chức có 1 trợ lý ảo.

Về lĩnh vực công nghệ số, Bộ tập trung hoàn thành danh mục công nghệ chiến lược; chương trình phát triển công nghệ chiến lược; công nghiệp chiến lược. Cùng với đó là ban hành Đề án Quốc gia khởi nghiệp với tinh thần đổi mới sáng tạo trong toàn dân; sử dụng hiệu quả Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF); xây dựng và triển khai Quỹ Đầu tư mạo hiểm;…

Trong lĩnh vực khoa học công nghệ, Bộ đang tích cực xây dựng hạ tầng khoa học công nghệ dùng chung; tái cấu trúc các chương trình khoa học công nghệ quốc gia; ban hành Bộ chỉ số đánh giá hiệu quả hoạt động khoa học công nghệ (KHCN), chuyển đổi số (CĐS), đổi mới sáng tạo (ĐMST).

Động lực chính và xuyên suốt

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đánh giá cao Bộ KH&CN đã chuẩn bị và báo cáo theo cách đổi mới, đẩy đủ, toàn diện, đi thẳng vào nhiệm vụ trọng tâm, những vấn đề cốt lõi, mang tính chiến lược của ngành, của Bộ ngay trong năm 2025.

Qua 40 năm đổi mới, đất nước đã đạt được rất nhiều thành tựu to lớn. Đại hội XIII của Đảng đã xác định 2 mục tiêu rõ ràng: Đến năm 2030, đất nước ta trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, có thu nhập trung bình cao; đến năm 2045, đất nước ta trở thành nước phát triển và có thu nhập cao. Và đến giờ này, Việt Nam không điều chỉnh mục tiêu đó.

"Thời gian còn lại không nhiều, muốn đạt mục tiêu đề ra, chúng ta phải có những động lực mới, chính là khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII cũng xác định KHCN là đột phá quan trọng hàng đầu. Bây giờ, chúng ta đang tiếp tục khẳng định vai trò của KHCN và ĐMST, CĐS cho giai đoạn tới; lấy KHCN là động lực chính để phát triển đất nước, phát triển kinh tế, cơ cấu lại nền kinh tế, tăng năng suất lao động, tăng năng lực cạnh tranh.

6 thách thức và 5 xu hướng

Bên cạnh những kết quả đáng khích lệ, Phó Thủ tướng lưu ý những thách thức lớn cần phải giải quyết triệt để trong thời gian tới, gồm: (i) Khoảng cách lớn về trình độ phát triển KHCN với các nước phát triển; (ii) Nhận thức về vai trò của KHCN, ĐMST và CĐS ở một số bộ, ngành, địa phương vẫn chưa thực sự đầy đủ; (iii) Hành lang pháp lý chưa đồng bộ; còn tồn tại một số "điểm nghẽn" kìm chế sự phát triển của lĩnh vực KHCN, ĐMST và CĐS; (iv) Hoạt động nghiên cứu và ứng dụng công nghệ chưa đạt những bước đột phá chiến lược; khả năng ứng dụng thực tiễn còn hạn chế; (v) Nguồn nhân lực về KHCN, đặc biệt là các nhà khoa học dẫn dắt còn thiếu hụt nghiêm trọng; (vi) Nguồn lực đầu tư cho các sở nghiên cứu khoa học, hệ thống phòng thí nghiệm, hạ tầng số chưa đồng bộ.

Nhận định tình hình khu vực và thế giới đang tiếp tục diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng phân tích 5 xu hướng lớn đang tác động mạnh mẽ đến lĩnh vực KHCN, ĐMST và CĐS.

Cụ thể: (i) Dòng vốn đầu tư cho lĩnh vực KHCN, ĐMST ngày càng gia tăng, bao gồm vốn đầu tư công và đầu tư từ khu vực tư nhân; (ii) AI và AI tạo sinh phát triển ngày càng nhanh và tác động mạnh mẽ đến toàn bộ nền kinh tế; (iii) Hoạt động KHCN, ĐMST ngày càng phát triển dựa trên nền tảng của các hệ sinh thái, với sự hợp tác chặt chẽ giữa Chính phủ, các viện, trường, các tập đoàn lớn, các start up...và chịu tác động ngày càng lớn từ các yếu tố địa chính trị; (iv) Cạnh tranh ngày càng khốc liệt về nguồn lực cho phát triển lĩnh vực KHCN, ĐSMT, gồm: Nguồn nhân chất lượng cao, dữ liệu và năng lực tính toán...; (v) Chính phủ các nước đang nhanh chóng điều chỉnh chính sách và thúc đẩy hợp tác công-tư với tham vọng dẫn dắt lĩnh vực KHCN, ĐMST, CĐS, đặc biệt là trong các ngành chiến lược như bán dẫn, AI...

Theo Phó Thủ tướng, trách nhiệm đối với Bộ nói riêng và ngành KHCN nói chung là rất nặng nề, đòi hỏi quyết tâm cao để đáp ứng được yêu cầu của lãnh đạo Đảng và Nhà nước.

Định hướng để Bộ KH&CN hoàn thành vai trò, sứ mệnh

Trên cơ sở kết quả đạt được, cùng với những phân tích, dự báo tình tình, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh một số định hướng và nhiệm vụ trọng tâm mà Bộ KHCN cần tập trung thực hiện trong thời gian tới.

Thứ nhất, sớm kiện toàn bộ máy tổ chức. Bộ phải coi đây là cơ hội để tái cấu trúc lại ngành, lĩnh vực; sàng lọc bộ máy và sắp xếp lại nhân lực.

Thứ hai, quán triệt sâu sắc và triển khai quyết liệt các chủ trương của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, Nghị quyết 193 của Quốc hội và Nghị quyết 03 của Chính phủ. Đây là kim chỉ nam để cụ thể hóa thành các chương trình, kế hoạch hành động khả thi, với lộ trình và trách nhiệm rõ ràng.

Bộ phải nâng cao nhận thức, tạo xung lực mới trong toàn xã hội về vai trò của KHCN, ĐMST và CĐS; đặt người dân và doanh nghiệp làm trung tâm, nhà khoa học làm nhân tố then chốt, và Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, dẫn dắt, thúc đẩy.

"Phải cụ thể hoá việc này ngay trong Bộ, cần có một chương trình cụ thể để theo dõi, cập nhật, đánh giá việc thực hiện các nhiệm vụ của Nghị quyết 57", Phó Thủ tướng đề nghị.

Đáng chú ý, Phó Thủ tướng đặc biệt nhấn mạnh Chương trình về AI rất quan trọng và phải tập trung làm ngay.

Thứ ba, đẩy mạnh hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật theo hướng đồng bộ, minh bạch, xoá bỏ mọi tư tưởng, quan niệm, rào cản đang cản trở sự phát triển; quyết tâm loại bỏ tư duy "không quản được thì cấm" và đề cao tính linh hoạt của thể chế, đưa thể chế thành một lợi thế cạnh tranh trong phát triển KHCN, ĐMST và CĐS.

Thứ tư, đẩy mạnh phát triển hạ tầng số và công nghệ chiến lược. Trong đó, sớm thúc đẩy hoàn thành 2 tuyến cáp quang biển và triển khai mạng 5G toàn quốc, xây dựng các trung tâm dữ liệu lớn, và phát triển các công nghệ mũi nhọn như AI, IoT, blockchain, bán dẫn... Hạ tầng số phải được đầu tư đồng bộ, hiện đại, làm nền tảng cho kinh tế số, xã hội số và Chính phủ số.

Thứ năm, tập trung nghiên cứu khoa học công nghệ và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là cho các ngành công nghệ chiến lược. Đặc biệt, đẩy mạnh liên kết "ba nhà" (Nhà nước - Nhà khoa học – Nhà đầu tư), lấy ứng dụng thực tiễn làm thước đo hiệu quả nghiên cứu.

Thứ sáu, thúc đẩy ĐMST và CĐS trong doanh nghiệp gắn với nâng cao vai trò của khu vực kinh tế tư nhân trong phát triển lĩnh vực KHCN, ĐMST và CĐS. Tăng cường liên kết giữa khu vực kinh tế trong nước với khu vực FDI để tiếp nhận chuyển giao công nghệ.

"Làm thế nào để khuyến khích được công nghệ mới, công nghệ cao, nâng cao được năng lực của doanh nghiệp Việt Nam mà vẫn thu hút đc doanh nghiệp FDI chất lượng cao; rút ngắn khoảng cách giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI, đưa nước ta tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu", Phó Thủ tướng cho rằng khi thiết kế chính sách phải hết sức lưu ý việc này.

Thứ bảy, tăng cường hợp tác quốc tế, khai thác tối đa nguồn lực từ các nước tiên tiến, các tổ chức quốc tế và các tập đoàn công nghệ lớn để nâng cao năng lực nội tại của Việt Nam.

Thứ tám, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trên nền tảng số, xây dựng các CSDL quốc gia đồng bộ, bảo đảm an ninh mạng và an toàn dữ liệu.

Liên quan các kiến nghị, đề xuất của Bộ, Phó Thủ tướng sơ bộ đồng ý và giao các bộ, ngành liên quan xem xét, giải quyết theo thẩm quyền trong thời gian sớm nhất, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến cơ chế chính sách, đầu tư hạ tầng, kết nối cơ sở dữ liệu và phát triển nguồn nhân lực.

Tin tưởng với bộ máy mới, tinh thần đoàn kết, đổi mới, Bộ KH&CN sẽ hoàn thành những nhiệm vụ vô cùng quan trọng, đưa KHCN xứng đáng vai trò mà Đảng, Nhà nước kỳ vọng. Chính phủ sẽ luôn đồng hành, tạo mọi điều kiện thuận lợi để Bộ hoàn thành sứ mệnh của mình./.

Thu Sa