Khơi dậy tinh thần đổi mới sáng tạo mạnh mẽ trên cả nước

Phó Thủ tướng cho biết, năm 2022, mặc dù gặp rất nhiều khó khăn nhưng tốc độ tăng trưởng kinh tế vẫn ước đạt khoảng 8%; 13/15 chỉ tiêu chủ yếu đạt và vượt, còn 2 chỉ tiêu về tăng năng suất lao động và tỉ trọng công nghiệp chế tạo trong tổng giá trị công nghiệp cũng "ngấp nghé" mục tiêu đặt ra. Đây là nỗ lực, cố gắng rất lớn của cả hệ thống khi trong 2 năm bị ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 (2020-2021) kinh tế cả thế giới lao đao, còn nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng khoảng 4,39%.

Những kết quả của năm 2022 có phần đóng góp quan trọng của giới khoa học, từ nghiên cứu, giảng dạy đến phổ biến tri thức khoa học công nghệ.

Tuy nhiên, nhiệm vụ tăng trưởng những năm tới đây vô cùng nặng nề để đạt được mục tiêu mà Đại hội Đảng lần thứ XIII đã đặt ra là tăng trưởng trung bình 7%/năm trong giai đoạn 2021-2030, chưa kể khi quy mô nền kinh tế càng lớn thì tăng trưởng tốc độ cao càng khó khăn. Bên cạnh đó, yêu cầu phát triển hiện nay không chỉ là tăng trưởng nhanh, đơn thuần mà còn phải bền vững.

"Mục tiêu đặt ra rất khó, chúng ta chỉ có thể thực hiện được nếu có những đổi mới đột phá mạnh mẽ, trong đó, yếu tố khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được nhấn mạnh tại Đại hội Đảng lần thứ XIII", Phó Thủ tướng nói và cho rằng trong một số lĩnh vực "dư địa" phát triển vẫn còn.

Phân tích kỹ về các chỉ số đổi mới sáng tạo (GII), bài báo khoa học công bố quốc tế, kinh phí chi cho khoa học công nghệ trong tổng chi ngân sách nhà nước, trong 2 năm bị ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đánh giá các hoạt động trong lĩnh vực khoa học công nghệ có dấu hiệu chững lại trong khi Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII yêu cầu phải tăng cường khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Phó Thủ tướng nêu 5 nhiệm vụ cơ bản mà Bộ Khoa học và Công nghệ cần tiếp tục đẩy mạnh, nỗ lực hơn nữa trong năm 2023 và những năm tiếp theo để khoa học công nghệ thực sự trở thành động lực phát triển.

Cụ thể, một trong những nhiệm vụ rất quan trọng của Bộ Khoa học và Công nghệ là nghiên cứu để hình thành hệ thống văn bản pháp lý thực sự hiệu lực để các nhà khoa học không phải lo hóa đơn, chứng từ quá nhiều nữa. "Mong ước của nhiều nhà khoa học là giấy tờ báo cáo kết quả khoa học dày hơn hóa đơn, chứng từ", Phó Thủ tướng chia sẻ và đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ phải chủ trì nghiên cứu kỹ những vướng mắc, bất cập, hạn chế trong các luật, nghị định, thông tư liên quan đến lĩnh vực khoa học công nghệ và đề xuất giải pháp, sửa đổi chi tiết, cụ thể.

Hệ thống thông tin quản lý khoa học công nghệ tiếp tục hướng tới công khai, minh bạch trong mọi khâu từ giao đề tài, phản biện, nghiệm thu…, đặc biệt là khâu phản biện.

Bộ Khoa học và Công nghệ cần chú trọng hơn nữa đến lĩnh vực khoa học xã hội, chính trị, quản lý, nhất là một số đề án lớn như Bộ Lịch sử Việt Nam, Địa chí quốc gia Việt Nam, Bách khoa Toàn thư…

"Bộ Khoa học và Công nghệ đã "thắp lên ngọn đuốc" khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (Start-up), lan tỏa ra các bộ, ngành, địa phương và phải tiếp tục là nòng cốt cho phong trào này", Phó Thủ tướng lưu ý.

Phó Thủ tướng đánh giá, những năm qua, Bộ Khoa học và Công nghệ đã từng bước đổi mới hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, đặt doanh nghiệp ở vị trí trung tâm. Tới đây, khi được chính thức giao nhiệm vụ quản lý về đổi mới sáng tạo, Bộ cần nỗ lực hơn nữa vì đây là trách nhiệm rất nặng nề, phức tạp khi có nhiều chỉ số cần phải cải thiện: Môi trường pháp lý; nhân lực; tỉ lệ sinh viên nước ngoài/sinh viên bản địa; hạ tầng môi trường, sinh thái; số bài báo khoa học; xuất khẩu sản phẩm có sở hữu trí tuệ và văn hóa…

"Bộ Khoa học và Công nghệ phải giữ vai trò điều phối với các bộ, ngành để cải thiện các chỉ số còn thấp để thúc đẩy cả xã hội cùng đổi mới sáng tạo", Phó Thủ tướng nhấn mạnh và lưu ý trong xếp hạng đổi mới sáng tạo địa phương, bên cạnh các tiêu chí quốc tế nhưng cần tính đến đặc thù, phù hợp với trình độ phát triển kinh tế-xã hội của từng vùng, miền, nhằm khơi dậy tinh thần đổi mới sáng tạo trên cả nước.

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh đến vai trò của các bộ phụ trách lĩnh vực sản xuất, các hiệp hội doanh nghiệp trong thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong cộng đồng doanh nghiệp. "Bộ Khoa học và Công nghệ cần làm việc với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các bộ liên quan, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, các hiệp hội làm nòng cốt", Phó Thủ tướng yêu cầu và mong muốn Bộ Khoa học và Công nghệ phát động phong trào đổi mới sáng tạo.

Đối với lĩnh vực Start-up, Bộ Khoa học và Công nghệ cần phối hợp chặt chẽ với Bộ Giáo dục và Đào tạo để thúc đẩy mạnh mẽ phong trào Start-up trong các trường đại học.

Cuối cùng, Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ làm việc với Bộ Kế hoạch và Đầu tư làm rõ khái niệm năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) mang tính dài hạn. Trong đó, để cải thiện năng suất lao động thì phải cơ cấu lại nền kinh tế, lực lượng lao động; tăng cường ứng dụng công nghệ; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực lao động. "Trước đây, Bộ Khoa học và Công nghệ chỉ chú ý đến yếu tố công nghệ, tới đây cần nghiên cứu sâu hơn về khoa học quản lý liên quan đến cơ cấu nền kinh tế, lực lượng lao động".

Thay mặt Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng ghi nhận nỗ lực của ngành khoa học công nghệ, trong bối cảnh rất khó khăn của năm 2022, vẫn cố gắng hoàn thành nhiệm vụ. Chính phủ kỳ vọng Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tạo được xung lực mới, cùng với các bộ, ngành khác có bước tiến mạnh mẽ hơn trong năm 2023.

Đình Nam