Kinh tế tư nhân trước ‘thời cơ vàng’ từ Nghị quyết 68 và loạt giải pháp đột phá

Đây là khẳng định của các chuyên gia và doanh nghiệp tại Tọa đàm đối thoại chính sách với chủ đề "Các giải pháp đột phá tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển khu vực kinh tế tư nhân" do Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức ngày 15/8 tại Hà Nội.

Ghi nhận vai trò của khu vực kinh tế tư nhân

‎GS.TS Nguyễn Thành Hiếu, Phó Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết, sau gần 40 năm đổi mới, khu vực kinh tế tư nhân đã phát triển mạnh mẽ.

Đến năm 2024, khu vực kinh tế tư nhân chiếm 53,4% tổng vốn đầu tư xã hội, 82,07% tổng lao động trong nền kinh tế, đóng góp 38,6% tổng lợi nhuận trước thuế và 51% tổng thu nhập tạo ra cho người lao động trong khu vực doanh nghiệp.

Khu vực kinh tế tư nhân đã đóng góp 43% tổng GDP, chiếm 57% vào mức tăng trưởng GDP năm 2024, là mức đóng góp lớn nhất trong các thành phần kinh tế. Bình quân giai đoạn 2011–2024, khu vực này đạt tốc độ tăng trưởng 6,3%/năm, cao hơn mức bình quân chung toàn nền kinh tế (5,48%/năm).

Vừa qua, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, đặt ra các mục tiêu cụ thể đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045. Theo đó, đến năm 2030 phấn đấu có 2 triệu doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế (tương đương 20 doanh nghiệp/1.000 dân); đóng góp khoảng 55-58% GDP và 35-40% tổng thu ngân sách nhà nước; tạo việc làm cho 84-85% lực lượng lao động; năng suất lao động tăng bình quân 8,5-9,5%/năm; có ít nhất 20 doanh nghiệp tư nhân lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Tuy nhiên, so với kỳ vọng trở thành trụ cột của nền kinh tế, khu vực này vẫn còn nhiều hạn chế. Hiệu quả kinh doanh, trình độ công nghệ, năng suất lao động và thu nhập người lao động thấp nhất trong các thành phần kinh tế, cho thấy dấu hiệu "hụt hơi" trong quá trình phát triển.

Những rào cản và giải pháp

GS.TS Ngô Thắng Lợi, giảng viên cao cấp Đại học Kinh tế Quốc dân phân tích, hệ thống chính sách hiện nay vẫn thiếu tính bao trùm ở nhiều khía cạnh, doanh nghiệp tư nhân chưa được bảo đảm bình đẳng trong tiếp cận cơ hội kinh doanh, đất đai, vốn; gặp khó khi bổ sung vốn, chênh lệch chính sách thuế so với doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI.

Về vấn đề này, ông Lợi đề xuất hai nhóm giải pháp lớn. Đó là hoàn thiện mô hình phát triển bao trùm, bảo đảm bình đẳng giữa các loại hình doanh nghiệp; và thúc đẩy liên kết nội khối, quốc tế, nâng tầm các hiệp hội kinh doanh, xóa bỏ rào cản hành chính.

Ông Hoàng Công Đoàn, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, nhấn mạnh chưa bao giờ doanh nhân tư nhân được ghi nhận rõ ràng như qua các Nghị quyết 57, 59, 66 và 68. Tuy nhiên, để nghị quyết phát huy hiệu quả, cần tháo gỡ ngay các khó khăn, vướng mắc của dự án đang triển khai.

Ông Hoàng Công Đoàn cho rằng, muốn phát triển bền vững phải quan tâm nhiều hơn đến doanh nghiệp nhỏ, vừa và siêu nhỏ, tránh tình trạng "bị bỏ lại phía sau".

Dưới góc độ doanh nghiệp, TS Trần Văn Thế, Chủ tịch HĐQT Công ty InDel Petro nêu rõ những hạn chế nội tại: vốn mỏng, lao động ít, sức cạnh tranh yếu, phụ thuộc tín dụng ngân hàng nhưng khó tiếp cận vốn do thiếu tài sản đảm bảo và minh bạch tài chính.

Nhấn mạnh yếu tố hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp, ông Nguyễn Đình Thắng, Chủ tịch HĐQT Hồng Cơ Group, Phó Chủ tịch Hội tin học Việt Nam cho rằng: Cần "cầm tay chỉ việc", hướng dẫn từng bước để làm quen công nghệ và tham gia kinh tế số. Việc hỗ trợ ban đầu, như gian hàng miễn phí trên sàn thương mại điện tử, tư vấn chính sách và hỗ trợ từ ngân hàng, sẽ giúp họ vượt rào cản. Ông Thắng dẫn ví dụ, cá kho làng Vũ Đại từ đặc sản địa phương đã vươn ra toàn quốc, thậm chí quốc tế nhờ nền tảng số.

Tuy nhiên, bền vững không chỉ nằm ở việc chuyển đổi doanh nghiệp hiện có, mà còn ở việc nuôi dưỡng sáng tạo cho giới trẻ – nguồn gốc của doanh nghiệp tương lai. Theo ông Thắng, để khởi nghiệp thành công, 3 yếu tố then chốt gồm: sáng tạo (làm khác, làm hay hơn), kết nối (giữa doanh nghiệp, nhà nước, viện-trường) và chia sẻ (kiến thức, kinh nghiệm, nguồn lực). Vì vậy, cần chính sách đặc biệt cho startup, tạo môi trường khuyến khích đổi mới và hợp tác.

"Chỉ khi hạt giống sáng tạo được gieo trồng trong mảnh đất thuận lợi, doanh nghiệp nhỏ mới thực sự "cất cánh" và đóng góp vào sự phát triển bền vững của đất nước", ông Nguyễn Đình Thắng nói.

GS.TS Trần Thọ Đạt, Chủ tịch Hội đồng Khoa học & Đào tạo, Đại học Kinh tế Quốc dân, nhận định bên cạnh khu vực kinh tế tư nhân chính thức, khu vực phi chính thức vẫn đóng góp 20-25% GDP nhưng chưa được đánh giá đúng mức.

Khu vực phi chính thức không vi phạm pháp luật nhưng chưa được đăng ký hoặc quản lý như doanh nghiệp. Ông Đạt đề xuất tiếp cận toàn cục, toàn diện, toàn cầu – học kinh nghiệm quốc tế để "chính thức hóa" khu vực này, biến "vùng xám" thành "vùng sáng".

Theo điều tra năm 2022, khu vực phi chính thức phi nông nghiệp chiếm khoảng 50% lao động và 15-20% GDP. Nhiều nước phát triển như Mỹ, Anh, Pháp vẫn duy trì khu vực này ở mức tương tự.

Ông Đạt nêu 3 nguyên tắc chính thức hóa, là tự nguyện, minh bạch có phân biệt, hỗ trợ. Do đó ông gợi ý cần miễn giảm thuế 2-3 năm đầu khi hộ kinh doanh chuyển đổi, xây dựng nền tảng chuyển đổi số đơn giản, thuận tiện.

Đối thoại doanh nghiệp để hoàn thiện chính sách

Ông Nguyễn Hồng Sơn, Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương khẳng định: Nghị quyết 68 ra đời sau khi nhận diện rõ rào cản, khó khăn và yếu kém của kinh tế tư nhân. Nghị quyết đã được thể chế hóa bằng cơ chế đặc biệt, triển khai khẩn trương.

Ông Nguyễn Hồng Sơn cho rằng, các giải pháp tháo gỡ khó khăn, vượt qua rào cản và khắc phục hạn chế đã được đề ra nhằm thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển đột phá, hiệu quả. Nghị quyết 68 không chỉ dừng lại ở chủ trương mà đã nhanh chóng được thể chế hóa, cụ thể hóa. Do chưa thể ngay lập tức ban hành thành luật, một cơ chế, chính sách đặc biệt đã được thiết lập. Chỉ sau 3 tháng, Ban Chỉ đạo phát triển khu vực kinh tế tư nhân đã họp, rà soát và đưa ra các giải pháp để Nghị quyết sớm đi vào thực tiễn. Việc tổ chức triển khai đang được thực hiện khẩn trương, quyết liệt.

Thông qua thảo luận, các đại biểu đã chỉ ra những tồn tại, hạn chế nội tại, những điểm nghẽn làm kìm hãm quá trình phát triển và những xu hướng phát triển chậm lại của khu vực kinh tế tư nhân trong môi trường cạnh tranh với các khu vực kinh tế khác và trong môi trường quốc tế.

Các gợi ý chính về giải pháp đã được nhấn mạnh, gồm: Cần tiếp tục nâng cao nhận thức về phát triển khu vực kinh tế tư nhân; Tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp lý, trong đó có khung pháp lý cho hộ kinh doanh gia đình. Cần bảo đảm hoạt động thông suốt của chính quyền địa phương hai cấp, tránh rào cản, ách tắc; nâng cao vai trò và trách nhiệm của người đứng đầu.

Nhanh chóng hình thành hệ sinh thái kết nối các loại hình doanh nghiệp, bao gồm doanh nghiệp lớn, vừa, nhỏ, siêu nhỏ, hộ kinh doanh gia đình và doanh nghiệp khởi nghiệp.

Bên cạnh đó, các ý kiến cũng cho rằng cần nghiên cứu sâu hơn về phạm vi khu vực kinh tế tư nhân, vai trò của người Việt Nam ở nước ngoài và kinh nghiệm từ các quốc gia như Trung Quốc, Hàn Quốc, nhằm tăng tính tham mưu hiệu quả.

Tiếp tục thảo luận tiếp tục phản ánh khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện Nghị quyết, nhất là trong cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận đất đai, tín dụng và các quỹ hỗ trợ. 

Từ đó, đề xuất giải pháp mới, mang tính đột phá, giúp khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ và hiệu quả hơn. Mục tiêu chung là đưa khu vực kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng, phát triển bền vững và đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế.

Anh Minh