Lần đầu tiên Đại hội đồng Y tế Thế giới thông qua các nghị quyết về sức khỏe phổi và sức khỏe thận

Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) - ông Tedros Adhanom Ghebreyesus - nhấn mạnh đây là "lần đầu tiên trong lịch sử các nghị quyết về sức khỏe thận và sức khỏe phổi và được thông qua" tại một kỳ Đại hội đồng Y tế Thế giới (WHA). Ông nhấn mạnh dù thế giới vẫn còn nhiều bệnh tật, cộng đồng quốc tế đã khẳng định cam kết vì sức khỏe cho tất cả mọi người.

Mở ra hướng đi mới để bảo về sức khỏe phổi và sức khỏe thận

Nghị quyết của WHO về "Thúc đẩy và ưu tiên cách tiếp cận tổng hợp đối với sức khỏe phổi" đưa ra một khung hành động toàn diện nhằm giảm tỷ lệ tử vong và gánh nặng bệnh tật từ ung thư phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) và hen. Văn kiện kêu gọi các quốc gia áp dụng chiến lược phòng ngừa và quản lý bệnh phổi theo hướng tích hợp, kết hợp dự phòng ban đầu với chăm sóc toàn diện tại tuyến y tế cơ sở. Đồng thời, WHO nhấn mạnh việc cập nhật hướng dẫn chuyên môn về phát hiện sớm, chẩn đoán, điều trị hiệu quả và ứng dụng công nghệ tiên tiến trong chăm sóc sức khỏe phổi.

Với cùng tinh thần trên, nghị quyết về sức khỏe thận đánh dấu lần đầu tiên bệnh thận được đưa vào chương trình nghị sự toàn cầu về bệnh không lây nhiễm, đồng thời công nhận đây là một vấn đề y tế công cộng cấp bách. WHO kêu gọi các quốc gia thành viên tích hợp phòng ngừa, phát hiện sớm và điều trị bệnh thận vào chương trình y tế cơ sở, đồng thời cải thiện giám sát và hệ thống thông tin y tế.

Nghị quyết cũng ghi nhận tác động kinh tế – xã hội của bệnh thận, lo ngại về vấn đề tiếp cận chăm sóc và tình trạng phát hiện muộn. WHO khuyến nghị triển khai các dịch vụ chăm sóc sức khỏe thận toàn diện tại địa phương, áp dụng đầy đủ các can thiệp hiệu quả trong kiểm soát tiểu đường và tăng huyết áp để ngăn ngừa hoặc làm chậm tiến triển của bệnh thận mạn đến suy thận giai đoạn cuối. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng và truyền thông về các yếu tố nguy cơ được coi là giải pháp then chốt nhằm giảm gánh nặng bệnh thận trong tương lai.

Trong các nghị quyết WHA trước đây, Việt Nam đã chủ trương sớm bắt tay vào thực hiện và đạt nhiều tiến bộ rõ nét. Theo Nghị quyết WHA72 năm 2019 về chăm sóc sức khỏe toàn dân, Việt Nam đã đạt tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế trên 92% vào năm 2023 và đẩy mạnh năng lực y tế cơ sở ở vùng sâu vùng xa. Trong đợt dịch Covid-19, Việt Nam đã triển khai theo hướng dẫn của WHO và đạt tỷ lệ tiêm chủng cao thông qua cơ chế COVAX (WHA73.1).

Việt Nam có cơ sở tăng cường phòng ngừa và điều trị

Tại Việt Nam, bệnh không lây nhiễm về phổi và bệnh thận mạn đang gây gánh nặng đáng kể cho hệ thống y tế và đời sống nhiều người dân. Ung thư phổi đứng thứ hai trong các nguyên nhân gây tử vong do ung thư, với khoảng 25.000 ca mới mỗi năm và 75% được phát hiện muộn, khiến tỷ lệ sống sót sau 5 năm chỉ còn dưới 15%. Bệnh COPD ảnh hưởng tới 4,2% dân số trên 40 tuổi - mức cao nhất khu vực châu Á - Thái Bình Dương; hen phế quản ảnh hưởng khoảng 4,1%, nhưng chỉ 29% bệnh nhân nhận được điều trị dự phòng và khoảng 39% kiểm soát tốt bệnh. Việc chẩn đoán sớm còn hạn chế, chỉ có khoảng 35% bệnh nhân COPD và hen được phát hiện trước khi xuất hiện biến chứng.

Về bệnh thận mạn, có hơn 10 triệu người (10% dân số) đang chịu ảnh hưởng. Điều đáng lo ngại là 90% người bệnh không nhận biết tình trạng bệnh cho tới giai đoạn muộn và chỉ khoảng 33.000 bệnh nhân trong số 800.000 người cần chạy thận giai đoạn cuối được tiếp cận dịch vụ điều trị.

Nếu được phát hiện sớm, bệnh có thể được kiểm soát hiệu quả với chi phí hợp lý. Tuy nhiên, ở nước ta tỷ lệ phát hiện bệnh, đặc biệt khi còn kiểm soát được hiện quá thấp.

Do đó, việc triển khai các khuyến nghị của WHO về sức khỏe phổi và sức khoẻ thận tại Việt Nam có thể được thực hiện thông qua lồng ghép các hành động và mục tiêu cụ thể vào Chương trình Mục tiêu quốc gia về Chăm sóc sức khỏe và Chiến lược quốc gia về Phòng chống bệnh không lây nhiễm. Với bệnh phổi không lây nhiễm, trọng tâm là dự phòng, sàng lọc, phát hiện sớm và quản lý toàn diện. 

Các hoạt động sàng lọc ở nhóm nguy cơ cao cần được đẩy mạnh, cùng với việc phát huy vai trò y tế cơ sở trong phòng ngừa và chăm sóc. Việc tích hợp các nội dung này vào Luật Phòng bệnh, kế hoạch hành động và chiến lược quốc gia sẽ tạo hành lang pháp lý, bảo đảm nguồn lực lâu dài, qua đó góp phần giảm gánh nặng bệnh tật và nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Với bệnh thận mạn, cần ưu tiên phòng ngừa, sàng lọc, phát hiện sớm và kiểm soát từ giai đoạn đầu nhằm ngăn tiến triển đến giai đoạn phải lọc máu hoặc ghép thận. Song song, cần nâng cao nhận thức cộng đồng, phân bổ nguồn lực và tăng cường năng lực y tế cơ sở tại Việt Nam để quản lý hiệu quả nhóm nguy cơ cao và bệnh nhân thận mạn.

PGS. TS. Hà Phan Hải An - Phó chủ tịch hội Tiết niệu - Thận học Việt Nam cho biết bệnh thận mạn, đặc biệt khi ở giai đoạn cuối (suy thận), gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần người bệnh, tạo gánh nặng tài chính rất lớn không chỉ cho mỗi cá nhân và gia đình họ mà cho toàn xã hội do phải xây dựng các cơ sở điều trị, đáp ứng nguồn nhân lực phục vụ. Điều trị suy thận còn tác động rất tiêu cực đến môi trường.

Nếu được phát hiện sớm, bệnh có thể được kiểm soát hiệu quả với chi phí hợp lý. Tuy nhiên, ở nước ta tỷ lệ phát hiện bệnh, đặc biệt khi còn kiểm soát được hiện quá thấp.

Theo PGS. TS. Hà Phan Hải An, chúng ta cần sàng lọc chủ động các đối tượng có yếu tố nguy cơ để phát hiện sớm bệnh, cần nâng cao nhận thức của người dân về sự nguy hiểm của bệnh thận. Chúng tôi rất mong bệnh thận mạn sớm được đưa vào danh mục ưu tiên trong chiến lược y tế quốc gia, giúp bảo vệ sức khỏe người dân và giảm gánh nặng cho xã hội trong tương lai.

Phương Dung