Nâng cao hiệu quả quản lý thị trường, chữa bệnh "lên nhanh xuống chậm"

Giá xăng dầu là nguyên nhân chính gây lạm phát

Theo thống kê mới nhất do Tổng cục Thống kê công bố, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân 7 tháng năm 2022 tăng 2,54% so với cùng kỳ năm trước; lạm phát cơ bản tăng 1,44%. Như vậy so với mục tiêu đề ra khoảng 4% trong năm 2022, dư địa cho 5 tháng còn lại của năm 2022 không còn nhiều…

Phân tích nguyên nhân CPI 7 tháng năm 2022 tăng, lãnh đạo cơ quan thống kê cho hay: Nguyên nhân chủ yếu do giá xăng dầu tăng. Trong 7 tháng, giá xăng dầu được điều chỉnh 19 đợt, trong đó có 13 đợt tăng giá với mức tăng 49,75% so với cùng kỳ năm trước, tác động làm CPI chung tăng 1,79 điểm phần trăm...

Trao đổi với Báo điện tử Chính phủ, chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh cho biết: Trong diễn biến mới đây, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) đã tăng lãi suất lên 0,75%. Sức ép lên tỷ giá hiện lên khá cao, có thể ảnh hưởng đến hoạt động xuất nhập khẩu. Chuyên gia Đinh Trọng Thịnh đồng tình với quan điểm của Ngân hàng Nhà nước là bảo đảm điều hành duy trì sức mạnh đồng Việt Nam. Với việc điều hành chủ động, linh hoạt của Chính phủ thì lạm phát vẫn trong tầm kiểm soát.

TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV lưu ý, mục tiêu CPI năm nay khoảng 4%, do vậy nếu CPI năm nay từ 4- 4,2% cũng có thể chấp nhận được. Dù đà tăng giá và lạm phát của Việt Nam có "độ trễ" so với thế giới song đã rõ nét trong cuộc sống, chi tiêu hàng ngày của người dân.

Vị chuyên gia này phân tích: Việt Nam còn ở vị thế chủ động và có dư địa để kiểm soát lạm phát với ba yếu tố hỗ trợ. Một là, kỳ vọng đà tăng giá cả hàng hóa thế giới sẽ chậm lại và việc điều tiết giá cả hàng hóa trong nước sẽ ngày càng hiệu quả. Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), giá hàng hóa thế giới dự báo tăng chậm lại từ cuối 2022 và giảm dần từ 2023 (giá dầu bình quân dự báo giảm khoảng 10%). Cùng với đó, xung đột tại Ukraine được kỳ vọng lắng dịu hơn, khủng hoảng năng lượng tại các nước được chú trọng khắc phục một cách tích cực...

Hai là, tỉ giá và mặt bằng lãi suất được giữ cơ bản ổn định, góp phần kiềm chế đà tăng lạm phát. 

Ba là cùng với việc nâng cao hiệu quả phối hợp chính sách, Việt Nam có thể xem xét giảm tiếp một số thuế, phí đối với mặt hàng xăng dầu, qua đó hỗ trợ ổn định giá cả.

"Không chủ quan với lạm phát, nhưng cũng không thể ứng xử thái quá, thắt chặt mọi thứ. Hệ quả của động thái "hạ cánh cứng" sẽ khiến Chương trình phục hồi của Quốc hội, Chính phủ bị giảm tác dụng, DN, người dân khó tiếp cận vốn và nguồn lực khác trong khi sức chịu đựng còn yếu…", TS. Cấn Văn Lực nói.

Trong bối cảnh lạm phát chủ yếu là do giá cả, nhất là giá xăng dầu với tác động nhiều vòng, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, thời gian tới bình ổn giá xăng dầu trong nước với nhiều biện pháp như giảm thuế, phí, tăng dự trữ, tăng nguồn cung, chống buôn lậu, chống găm giữ... là giải pháp trúng và cần thiết.

Bên cạnh đó, cần tăng cường kiểm soát việc một số lĩnh vực, mặt hàng chậm giảm giá sau khi giá xăng dầu đã giảm mạnh. Độ trễ này có thể phụ thuộc vào nhiều lý do, nhưng xét về mối quan hệ "nước lên, thuyền lên; nước xuống, thuyền xuống" thì các lý do xem ra chưa thuyết phục.

Chấn chỉnh thị trường, chữa bệnh lên nhanh giảm chậm

Thời gian gần đây, giá xăng dầu liên tục tăng khiến giá hàng hóa, dịch vụ tăng cao. Tuy nhiên, từ ngày 11/7 tới nay, giá xăng đã giảm tổng cộng gần 7.000 đồng/lít, giá cả nhiều loại mặt hàng thiết yếu vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, thậm chí một số mặt hàng tăng giá.

Theo chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú, nguyên Phó Giám đốc Sở Thương mại Hà Nội, nguyên Chủ tịch Hiệp hội siêu thị Hà Nội đã lý giải vấn đề trên.

Cụ thể, giá cả nhiều mặt hàng ở siêu thị hầu hết không giảm hoặc giảm ít do một số lý do khách quan như yếu tố thời tiết, mùa vụ sản xuất. Tuy nhiên, cần phải thừa nhận là nguyên nhân chủ quan nhiều hơn. 

Là người có nhiều năm hoạt động trong ngành thương mại, ông Vũ Vinh Phú cho biết, phong cách "lên nhanh, xuống chậm" là căn bệnh mãn tính, người làm ăn, buôn bán muốn "níu kéo" lợi nhuận. 

Khi lên giá, một trong những lý do phổ biến nhất là do giá xăng, dầu tăng mạnh. Đến khi giá xăng dầu giảm thì người kinh doanh không vội giảm giá ngay. Chỉ khi giá xăng dầu tiếp tục giảm trong tương lai, tức giá kỳ vọng giảm (ví dụ như kỳ điều chỉnh vào 1/8 hay các kỳ tiếp theo giảm tiếp) thì họ mới tính đến việc giảm giá.

Thực tế, việc giá xăng dầu tăng, ảnh hưởng trực tiếp tới các loại hình dịch vụ vận tải, việc tăng giá là có thể hiểu được. Nhưng nhiều mặt hàng như thực phẩm bình thường có tỷ trọng chi phí vận chuyển không hề cao cũng "tăng nhanh, giảm chậm là chưa hợp lý.

Mặc dù Quốc hội và Chính phủ đã có nhiều biện pháp hỗ trợ như: Giảm thuế bảo vệ môi trường từ ngày 11/7. Nhưng cho đến nay, mức độ giảm giá xăng dầu mới chiếm hơn ½ mức tăng.

Chuyên gia Vũ Vinh Phú đồng tình với quan điểm hỗ trợ nền kinh tế của Chính phủ khi chỉ đạo Bộ Tài chính bám sát diễn biến giá xăng dầu, nghiên cứu tiếp tục giảm thuế tiêu thụ đặc biệt, giảm thuế VAT để sẵn sàng trình Quốc hội tại phiên họp tháng 10 hoặc tại kỳ họp bất thường của Quốc hội, dưới hình thức Nghị quyết của Quốc hội.

"Mặc dù nguồn lực có hạn, nhưng việc Chính phủ đã coi trọng cân đối vĩ mô, hỗ trợ phục hồi tăng trưởng chung hơn là chủ ý đến vấn đề thiếu hụt ngân sách do giảm thuế xăng dầu là quan điểm hết sức đúng đắn", chuyên gia Vũ Vinh Phú nhận định.

Đánh giá cao về kế hoạch giảm thuế, nhưng chuyên gia Vũ Vinh Phúc cho rằng: Việc giảm thuế là giải pháp cấp bách, ngắn hạn, nhưng về lâu dài cần có giải pháp đồng bộ, căn cơ hơn. Cụ thể, thị trường xăng dầu ở Việt Nam vẫn bị ảnh hưởng bởi một số doanh nghiệp thống lĩnh thị trường, chưa thật sự vận hành theo kịp diễn biến thị trường thế giới. Thay vì chỉ trông chờ vào quỹ bình ổn, cần có các phương án dự trữ xăng dầu, hay bảo đảm nguồn cung xăng dầu khi cần một cách bài bản hơn. Quan trọng nhất là cần tránh bị phụ thuộc vào một vài đầu mối. 

Cần có sự soát xét lại chi phí, lợi nhuận định mức trong chuỗi kinh doanh xăng dầu hiện nay, cộng thêm với các biện pháp như các nghị quyết của Chính phủ đã ban hành trong năm 2021 và 5 tháng đầu năm 2022. Các bộ, ngành liên quan như Bộ Công thương, Bộ Tài chính có những giải pháp để đề xuất hoàn thiện các quy định về quản lý lĩnh vực này.

Vị chuyên gia này ủng hộ để thị trường có nhiều hơn các nhà cung cấp kể cả nước ngoài, bảo đảm sự cạnh tranh lành mạnh.

"Điều chỉnh giá cũng có cơ hội, không phải cứ hạ giá xăng dầu là các mặt hàng khác giảm ngay", ông Vũ Vinh Phú nói.

Ông Vũ Vinh Phú cho rằng: Một trong những căn bệnh nữa trong hoạt động quản lý thị trường hiện nay sự phân phối không công bằng, cấp trung gian hưởng lợi quá nhiều, trong khi bản thân nhà sản xuất chưa chắc đã lãi nhiều cũng như người tiêu dùng phải mua hàng giá đắt. Nếu có giải pháp quản lý hiệu quả hơn, không giải quyết được điểm nghẽn trên, thì câu chuyện "té nước theo mưa", hay "lên nhanh, xuống chậm" sẽ rất khó chấm dứt.

"Nền kinh tế thị trường của Việt Nam có sự quản lý của Nhà nước, do đó, không thể lấy lý do để thị trường quyết định, để các DN phân phối, siêu thị lớn gây ảnh hưởng không lành mạnh. Các cơ quan quản lý của Nhà nước trong đó có các đơn vị như quản lý thị trường, cần làm tốt hơn vai trò 'trọng tài' để bảo vệ những DN làm ăn chân chính, có đạo đức cũng như lợi ích của người tiêu dùng", chuyên gia Vũ Vinh Phú nhấn mạnh.

Huy Thắng