Nếu Chính phủ không sát sao, không bảo vệ cán bộ thì không ai dám làm

Hai vấn đề nổi cộm của các dự án yếu kém

Trao đổi về những vướng mắc, khó khăn trong xử lý những dự án yếu kém, ông Hồ Sỹ Hùng, Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp cho biết: Trong danh mục 12 dự án đang nhiều tồn đọng, đã đưa ra 5, còn lại 7 dự án do đang còn những vấn đề nổi cộm.

Đầu tiên là vướng mắc về Hợp đồng EPC (Hợp đồng nhà thầu trọn gói đối với các dự án này). Trong hợp đồng của tất cả các dự án này đang có sự tranh chấp giữa chủ đầu tư và nhà thầu về nội dung, bao gồm cả khối lượng, thiết bị, chủng loại thiết bị, kể cả áp dụng chính sách thuế ở Việt Nam.

Liên quan đến việc này cho đến thời điểm hiện nay giữa chủ đầu tư và nhà thầu cũng rất quyết liệt thảo luận với nhau nhưng chưa đi đến được thống nhất và thương thảo về vấn đề này. Đây là vướng mắc nhất trong các dự án đang tồn đọng hiện nay.

Cụ thể là dự án Nhà máy thép Thái Nguyên mở rộng, Nhà máy đóng tàu Dung Quất, Nhà máy đạm Ninh Bình, Nhà máy đạm Hà Bắc. Việc này ảnh hưởng đến xác định giá trị dự án đầu tư, giá trị của doanh nghiệp, quyền chủ động của nhà đầu tư có thể tiếp tục đầu tư bổ sung hoặc hoàn thiện thêm hay không…

Đây là những vấn đề đang còn dở dang trong hợp đồng với các nhà thầu, chưa giải quyết được. Hiện nay, các doanh nghiệp đang đàm phán và tiếp tục trao đổi với các nhà thầu.

Thứ hai, xét lại tổng quan là vấn đề chi phí, trong đó chi phí tài chính quá cao. Có khá nhiều dự án được đưa vào diện hỗ trợ về mặt tài chính đầu tư trong giai đoạn 2010-2015.

Tuy nhiên, giai đoạn đó lãi suất cao, quá trình thực hiện dự án bị chậm, thường là vài năm, dẫn đến lãi suất đã cao còn bị phạt, lãi mẹ đẻ lãi con nên chi phí tài chính cao. Điển hình Nhà máy đạm Hà Bắc (dự án giai đoạn 2 mở rộng), thể hiện ưu điểm hơn giai đoạn 1 là được đầu tư nhiều năm, hiệu quả tốt hơn.

Chúng tôi đã trực tiếp xuống khảo sát và tính toán tại đó thì về mặt tiêu hao, bảo đảm theo báo cáo khả thi trở xuống, về mặt sử dụng lao động, cũng tiết kiệm hơn nhiều. Sản xuất tốt, chất lượng sản phẩm bảo đảm, thậm chí tốt hơn. Tuy nhiên, chi phí tài chính chiếm đến hơn 30%, dẫn đến khó cạnh tranh trên thị trường. Thời điểm hiện nay là thời điểm thị trường tốt.

Xét lại 5 năm trước đây theo giá đầu vào sản xuất bằng than thì giá tăng nhiều gấp 2, 3 lần. Giá đầu ra bán tại thời điểm đó lại thấp hơn nhiều so với dự kiến báo cáo khả thi, dẫn đến lỗ tích lũy trong những năm vừa qua nhiều, kéo dài lên đến vài nghìn tỷ.

Đây là hai vấn đề tồn đọng mấu chốt. Một là xử lý Hợp đồng EPC và hai là xử lý chi phí tài chính do đầu tư tồn tích lại quá lớn. Nếu không giải quyết vấn đề này thì không mở cho doanh nghiệp khả năng cạnh tranh trên cùng một mặt bằng so với các doanh nghiệp khác (tức là chi phí tài chính phải tương đương).

Thứ hai, chưa giải thoát được Hợp đồng EPC thì doanh nghiệp chưa chủ động hoạt động được các dây chuyền và quá trình sản xuất kinh doanh của mình.

Xử lý dự án yếu kém: Doanh nghiệp cần sự chủ động

Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Hùng Dũng, Thành viên HĐTV Tập đoàn Dầu khí Việt Nam nêu rõ: Đối với doanh nghiệp, chúng tôi cần sự chủ động.

Theo ông Dũng, doanh nghiệp Nhà nước luôn phải thực hiện đúng quy định về chế độ, chính sách, hệ thống luật pháp. Trong khi đó, doanh nghiệp tư nhân có hệ thống tài chính tuân thủ khác nhiều so với doanh nghiệp Nhà nước.

Doanh nghiệp Nhà nước nếu đi vay hoặc chuẩn bị dự án đầu tư đều phải chuẩn bị theo các quy trình, toàn bộ phải được sự chấp thuận theo các cấp của Thành viên Hội đồng quản trị, cao hơn nữa là Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước, Bộ Công Thương, Thủ tướng Chính phủ. Các quy trình phải kéo dài.

Nhưng đối với doanh nghiệp tư nhân, chỉ quyết định trong vòng một nốt nhạc có thể triển khai được ngay. Chính vì quá trình đầu tư kéo dài do thủ tục quá nhiều, việc xử lý chấp thuận từng khâu của các thủ tục cần phải có thời gian.

Thứ nhất, là về cơ chế chính sách, doanh nghiệp cần chủ động hơn.

Thứ hai đối với doanh nghiệp, như PVN có một số dự án, như Dự án Nhiệt điện Thái Bình 2. Đây là dự án nếu không có phức tạp về mặt pháp lý thì đã hoạt động từ rất lâu.

Trong quá trình ký kết hợp đồng, PVN đã ký với tổng thầu PVC là công ty theo đánh giá chưa đủ năng lực. Nhưng cũng có quan điểm phải phát huy nội lực. Nếu không làm lần đầu tiên thì không có lần thứ hai và phải tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển.

Do đó, đây là cả một quá trình và chúng tôi phải xử lý vấn đề này. Sau khi lựa chọn xử lý xong, doanh nghiệp có những yếu kém và những vấn đề về pháp lý đã được cơ quan tư pháp, hành pháp xử lý. Nhưng lại tiếp tục kiểm toán, thanh tra và không có kết luận rõ.

Sau đó, người khác vào làm, mặc dù không trực tiếp ký kết hợp đồng, không tham gia vào giai đoạn đầu, nhưng có tâm lý sợ nếu làm dự án này không hoàn thiện và văn bản vẫn nói phải hoàn toàn chịu trách nhiệm trong cả quá trình.

Vai trò chỉ đạo, điều hành của Chính phủ và các bộ, ngành là cực kỳ quan trọng

Tuy nhiên, từ khi Thủ tướng Phạm Minh Chính có chỉ đạo cụ thể và Phó Thủ tướng Lê Văn Thành trực tiếp chỉ đạo tại dự án thì công việc đã hoàn toàn khác. Các cấp lãnh đạo dù bận trăm công nghìn việc vẫn nắm chi tiết từng mốc tiến độ thời gian.

Đối với PVN, Hội đồng Thành viên Tập đoàn có những nghị quyết cụ thể vừa đứng ra bảo vệ cho những người trực tiếp tham gia làm việc tại công trường, cho các doanh nghiệp tham gia ký kết và triển khai hợp đồng.

Nếu không có sự hậu thuẫn từ các cấp, từ Chính phủ đến các bộ, ngành, cấp gần nhất là Hội đồng quản trị, chắc chắn dự án không thể triển khai được.

Có thể thấy, từ một dự án có thể "đắp chiếu chết", đến giờ chúng ta đã nhìn thấy sự hồi sinh và cả tương lai. Từ chỗ mọi người còn băn khoăn không hiểu dự án có thể chạy được không và tại thời điểm đó, không nghĩ có thể thành công. Nhưng sau khi kiểm tra rà soát đánh lửa lần đầu, dự án đã thành công.

Đây là nỗ lực lớn không chỉ của PVN, của cán bộ nhân viên trực tiếp làm việc tại công trường mà có sự quan tâm, hậu thuẫn, hỗ trợ lớn, tạo niềm tin cho PVN có thể thực hiện thành công dự án này.

"Đối với các dự án còn lại, vai trò chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, của các bộ, ngành là cực kỳ quan trọng. Nếu không có sự chỉ đạo sát sao, có quyết định cụ thể và không có việc bảo vệ cho cán bộ thì không ai dám làm. Đến nay chúng tôi tin rằng với sự quyết tâm của PVN, chắc chắn dự án sẽ về đích", ông Hùng khẳng định./.