Ngành đường sắt: Hợp nhất 2 đơn vị, nâng cao năng lực cạnh tranh

Đề án tái cơ cấu của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) vừa được Chính phủ đồng ý phương án tái cơ cấu sẽ có mô hình tổ chức sản xuất, kinh doanh hợp lý hơn theo hướng tập trung vào 3 ngành nghề cốt lõi là vận tải đường sắt, kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt và cơ khí đường sắt.

Theo ông Vũ Anh Minh, Chủ tịch Hội đồng thành viên VNR, sở dĩ đưa ra phương án hợp nhất 2 đơn vị lớn của VNR bởi thời điểm cuối năm 2016, sản lượng, doanh thu và thị phần vận tải đường sắt có sự sụt giảm nghiêm trọng. Đặc biệt là sau cổ phần hóa tại các công ty cổ phần vận tải đường sắt. 

Nguyên nhân chủ yếu là do mô hình tổ chức các công ty vận tải đường sắt sau khi tái cơ cấu, cổ phần hóa chưa phù hợp với thực tiễn của đường sắt Việt Nam.

Hạn chế cạnh tranh nội bộ, tập trung nguồn lực nâng cao năng lực cạnh tranh

Do đó, VNR nhận thấy cần phải xây dựng phương án thực hiện sắp xếp, cơ cấu lại theo hướng hợp nhất 2 đơn vị này nhằm tăng cường tính chuyên môn hóa, tách bạch vận tải hàng hóa và vận tải hành khách, đồng thời, nhằm thu hút các thành phần kinh tế khác tham gia, đầu tư vào vận tải hàng hóa, hành khách để khai thác nguồn lực xã hội về tài chính, công nghệ, thị trường và đặc biệt là quản trị.

Ưu điểm của phương án này xáo trộn ít về tổ chức và nhân lực. Điều này sẽ giúp tiết kiệm được chi phí phát sinh của quá trình cơ cấu lại các doanh nghiệp vận tải đường sắt, như phải thực hiện đánh giá lại các tài sản dự kiến chuyển nhượng và phải tổ chức đấu giá; đảm bảo tính tập trung thống nhất trong hoạt động vận tải, đồng thời giữ được vai trò điều tiết của Nhà nước trong vận tải đường sắt, đặc biệt là trong vận tải hành khách.

Bên cạnh đó, việc hợp nhất không chỉ hạn chế tối đa cạnh tranh nội bộ, mà còn hướng đến tập hợp nguồn lực các doanh nghiệp trong Tổng công ty. Khi đó, ngành đường sắt sẽ được nâng cao năng lực cạnh tranh với các phương thức vận tải khác; hạ giá thành vận tải; cải thiện chất lượng dịch vụ vận tải hành khách, đa dạng hóa dịch vụ vận tải; khắc phục được sự đan xen, chồng chéo khi có nhiều tổ chức, nhiều nhân lực trên cùng một địa điểm cùng thực hiện một công việc.

Sau khi hợp nhất, Công ty cổ phần Vận tải đường sắt (doanh nghiệp đã được hợp nhất) thực hiện việc phân chia, bóc tách về tổ chức, lao động, vốn, tài sản để thành lập công ty con chuyên kinh doanh vận tải hàng hóa đường sắt; tiến tới xây dựng lộ trình thoái vốn tại công ty con chuyên kinh doanh vận tải hàng hóa để thực hiện mục tiêu xã hội hóa vận tải hàng hóa đường sắt.

Ngoài ra, thị trường vận tải hàng hóa do công ty con chuyên kinh doanh vận tải hàng hóa đảm nhận và thị trường vận tải hành khách do Công ty cổ phần Vận tải đường sắt sau hợp nhất đảm nhận, nhằm thực hiện mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội và an ninh, quốc phòng.

Quyền lợi người lao động không bị ảnh hưởng

Liên quan đến các chính sách cho người lao động sau khi hợp nhất 2 đơn vị, ông Vũ Anh Minh cho biết, việc tái cơ cấu này là kế thừa lại toàn bộ, không phải cổ phần hóa, nên quyền lợi người lao động sẽ không bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, việc sát nhập 2 đơn vị sẽ làm phát sinh lao động dôi dư cần giải quyết chế độ chính sách.

Cụ thể, số lượng lao động được tinh giảm sẽ tập trung trước tiên vào khối gián tiếp do giảm đầu mối quản lý, giảm số lượng phòng, ban trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ, góp phần tăng năng suất của khối lao động gián tiếp, chọn lọc được những lao động tốt nhất để làm việc.

Bên cạnh đó, định biên các lao động trực tiếp trước đây buộc phải bố trí tại các ga làm nghiệp vụ khách vận, hóa vận tại các công ty cổ phần vận tải sẽ được giảm một nửa, do sau khi sáp nhập sẽ chỉ cần duy nhất một đại diện thực hiện các nghiệp vụ này tại các ga.

Để giải quyết việc này, đối với các vị trí đến tuổi nghỉ chế độ của khối lao động gián tiếp không tuyển dụng mới chỉ tiến hành điều chuyển trong nội bộ; khối lao động trực tiếp, trên cơ sở tận dụng nguồn lực chung của các đơn vị để phân công công việc, hạn chế tuyển dụng mới.

Không những thế, trong các tình huống khẩn cấp như đại dịch COVID-19 vừa qua, việc vận hành một doanh nghiệp tinh gọn sẽ cho phép điều chuyển linh hoạt, tăng khả năng ứng phó trong hoạt động sản xuất kinh doanh, góp phần giảm bớt thiệt hại, cho phép doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn.

"Năm 2022, ngành đường sắt sẽ tái cơ cấu mạnh mẽ, có những việc sẽ động chạm tới quyền lợi cá nhân, tổ chức nhưng buộc phải làm bởi ngay bản thân lãnh đạo hay cán bộ lao động cũng trăn trở. Do đó, Tổng công ty đang khẩn trương hoàn thiện phương án trình Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp phê duyệt. Nếu thuận lợi, VNR sẽ cần khoảng 8-10 tháng để hợp nhất sắp xếp lại các đơn vị", ông Vũ Anh Minh thông tin.

Phan Trang