Nhà báo Võ Như Lanh: Suốt đời vì người đọc

Tổng biên tập báo Tuổi Trẻ Võ Như Lanh (ngoài cùng bên trái) giới thiệu quy trình hoạt động tòa soạn với Thủ tướng Võ Văn Kiệt nhân dịp khánh thành trụ sở mới của báo năm 2005 - Ảnh: Nguyễn Công Thành

Biết đọc báo thì biết làm báo

Ông Trần Minh Ðức (Ba Lãng), một nhà báo có vai trò trụ cột của báo Tuổi Trẻ, kể: “Tháng 7/1977, tôi về Tuổi Trẻ theo đề nghị của anh Lanh với tâm trạng ít nhiều trống rỗng, yếu đuối cả thể xác lẫn tinh thần, cứ để mình bị trì kéo bởi những hình ảnh, kỷ niệm cũ. Tôi là một anh phóng viên suốt hơn năm trời chỉ viết được ba, bốn bài, không có máu mê làm báo. Tôi xoay sang nhận nhiệm vụ xây dựng Tuổi Trẻ thành cơ quan hoàn chỉnh. Tôi theo anh Võ Như Lanh, góp nhặt các chất liệu, tư tưởng để nhào nặn lại thành nguyên tắc, phương châm, cơ sở để xây dựng đội ngũ”.

Làm tổng biên tập, ông Võ Như Lanh luôn bức bối và yêu cầu tất cả những người xung quanh cũng phải cùng bức bối.

Ông không bao giờ tỏ ra hài lòng với số báo hôm qua, kế hoạch, đề tài số báo sắp tới.

Ngày ấy Tuổi Trẻ chỉ mới ra một tuần một số vào ngày thứ sáu với 12 trang mà ông Ba Lãng so sánh rất hình tượng: “Như một đứa trẻ sơ sinh gầy guộc nằm trong đôi tay khẳng khiu của bà mẹ thiếu sữa, suy dinh dưỡng”.

Thế nhưng có rất nhiều buổi tối, tổng biên tập Võ Như Lanh bắt anh em phóng viên, biên tập ngồi từ tối tới gần nửa đêm, bất động cả tay chân và miệng để suy nghĩ, để tìm kiếm, để đề xuất cách làm báo “sao cho coi được”.

Cứ thế, vừa dẫn dắt, gợi mở, vừa thúc đẩy, phản biện, ông Võ Như Lanh đã cùng đội ngũ xác lập nên những giá trị cốt lõi của báo Tuổi Trẻ:

1. Làm báo một cách chuyên nghiệp. 2. Ðáp ứng nhu cầu được biết của mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thanh niên. 3. Thông tin một cách nghiêm cẩn, nhanh chóng, đầy đủ, khách quan tình hình mọi mặt đời sống, chính trị, xã hội, kinh tế trong nước và quốc tế đến người đọc. Làm báo vì một nước Việt Nam giàu mạnh, văn minh, dân chủ, người dân sống tự do, hạnh phúc.

Những giá trị ấy vẫn là mục tiêu lý tưởng của Tuổi Trẻ cho đến hôm nay.

Ông Huỳnh Sơn Phước, người có hơn 30 năm gắn bó với Tuổi Trẻ, trong đó 25 năm là phó tổng biên tập, chia sẻ: “Tôi được đào tạo báo chí bài bản ở đại học, làm báo từ những ngày học sinh, trong khi anh Lanh là người học ngành xã hội học lại có cái nhìn sắc bén về báo chí đến như vậy. Những điều hành của anh trong làm báo đều sắc sảo và chính xác. Trong đời, đã rất nhiều người hỏi anh Lanh học làm báo ở đâu? Anh trả lời: Tôi biết làm báo từ lúc biết đọc báo”.

Ông Phước kể, năm 1980, khi còn là phóng viên của Ðài phát thanh Giải phóng nhưng thấy được màu sắc của báo chí thật sự manh nha trên Tuổi Trẻ, khi chia sẻ được những quan điểm nghề nghiệp, ông Phước về đầu quân cho Tuổi Trẻ để được làm báo một cách chuyên nghiệp. Từ đó, cả nhà báo Võ Như Lanh lẫn nhà báo Huỳnh Sơn Phước đều có một câu cửa miệng nhắc nhở các phóng viên của mình: “Hãy đặt mình vào vị trí của người đọc mà viết báo”.

Không khí làm báo chuyên nghiệp, đầy nhiệt huyết ấy đã thành lực hấp dẫn để hút về cho Tuổi Trẻ những người làm báo đúng nghĩa: Nam Ðồng, Trần Ngọc Châu, Nguyễn Trọng Chức, Ðoàn Khắc Xuyên, Lê Văn Nghĩa, Lý Quý Chung, Kim Hạnh, Hàng Chức Nguyên... góp phần định hình nên vị thế và tên tuổi của Tuổi Trẻ.

Tờ báo phải sống được bằng người đọc

Bà Trần Thị Ngọc Huệ, tổng biên tập Thời báo Kinh tế Sài Gòn, nơi ông Võ Như Lanh là người sáng lập và làm tổng biên tập suốt 16 năm (1990-2006), nhận định: “Bây giờ nhiều khái niệm là chuyện đương nhiên với chúng ta, nhưng hơn 20 năm trước đây, cổ vũ, thúc đẩy những chuyện đó không phải đơn giản. Nhà báo Võ Như Lanh đã xác định ngay từ đầu cho Thời báo Kinh tế Sài Gòn là ủng hộ hết lòng cho một nền kinh tế phát triển lành mạnh, tạo mọi điều kiện cho cạnh tranh, thúc đẩy nền kinh tế nước nhà bền vững và bình đẳng trong hoạt động”.

Tư tưởng ấy của ông Lanh đã thấm vào chính hình vóc của Tuổi Trẻ từ rất sớm.

Từ năm 1980, tổng biên tập Võ Như Lanh đã xác định: một tờ báo vì người đọc phải sống được bằng người đọc, để cởi bỏ bao cấp về tư tưởng phải thoát được bao cấp về kinh tế.

Tư tưởng ấy của ông gặp được ngay sự ủng hộ của Bí thư Thành ủy TPHCM Võ Văn Kiệt. Từ đó, ban biên tập Tuổi Trẻ chủ động xác lập quan hệ với nhà máy giấy Tân Mai, Bãi Bằng cung cấp nguyên liệu, hóa chất cho nhà máy để mua giấy.

Số bản in tăng lên, hàng trăm bạn đọc mới xuất hiện hằng ngày. Năm 1979, Tuổi Trẻ tăng số phát hành lên 3 kỳ/tuần; năm 1983, đã thực hiện được phương án tự chủ tài chính, đến năm 1985 thì Tuổi Trẻ thật sự sống được bằng độc giả, có tiền đóng thuế cho Nhà nước.

“Không học báo chí, nhưng ông là nhà kiến tạo báo chí tài ba. Không học kinh tế, nhưng ông đã mở đầu cho việc quản trị tờ báo như một công ty, không phải như một cơ quan hành chính. Chúng ta đã được thừa hưởng những tài sản mà ông khởi tạo, được đi tiếp con đường mà ông mở ra”, ông Huỳnh Sơn Phước tự hào nhớ về người đàn anh của mình.

Là người đầu tiên giữ chức Tổng biên tập báo Tuổi Trẻ (từ 1977 đến 1983), nhà báo Võ Như Lanh xác lập, dẫn dắt và xây dựng báo Tuổi Trẻ theo ba giá trị cốt lõi: Thông tin nghị luận, bình luận, phản biện; phục vụ người đọc; và làm báo một cách chuyên nghiệp - cho đến bây giờ vẫn là cốt lõi của báo Tuổi Trẻ. Sau này, ông tiếp tục mang tinh thần làm báo ấy đến những tờ báo khác: Ủy viên ban biên tập, Phó Tổng biên tập báo Sài Gòn giải phóng (1985-1990); Tổng biên tập nhóm Thời báo kinh tế Sài Gòn từ (10/1990 – 7/2006). Ông giữ cương vị Chủ tịch hội đồng quản lý Quỹ Thời báo kinh tế Sài Gòn cho đến khi qua đời.