Nhà ở cho công nhân tại các KCN: Cần một hệ thống giải pháp tổng hợp, đa ngành

Toàn cảnh Tọa đàm "Phát triển nhà ở cho công nhân - Thực trạng và giải pháp" - Ảnh: VGP

Ngày 19/11, tại Bộ Xây dựng đã diễn ra Tọa đàm “Phát triển nhà ở cho công nhân - Thực trạng và giải pháp” do Báo Xây dựng tổ chức dưới hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến.

Ông Nguyễn Anh Dũng, Tổng Biên tập Báo Xây dựng cho biết, tọa đàm nhằm tổng kết các vấn đề còn thiếu trong hệ thống pháp luật về nhà ở xã hội, trong đó có nhà ở công nhân; đề xuất Bộ Xây dựng, Chính phủ tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật thúc đẩy loại hình nhà ở công nhân trong khu công nghiệp phát triển mạnh trong thời gian tới.

Cùng với đó, tọa đàm sẽ tập trung làm rõ một số vấn đề về thực trạng thủ tục đầu tư cũng như những điểm nghẽn, vướng mắc và đề xuất giải pháp tháo gỡ để phát triển nhà ở công nhân tại các khu công nghiệp.

Theo số liệu từ các cơ quan chức năng, hiện nay, Việt Nam có trên 16 triệu công nhân, hằng năm đang trực tiếp sản xuất, tạo ra trên 60% tổng sản phẩm trong nước và đóng góp 70% ngân sách Nhà nước. Tuy nhiên, tại các khu công nghiệp vẫn còn xảy ra tình trạng thiếu hụt hạ tầng xã hội cho người lao động, thiếu nhà ở cho công nhân. Nhiều công nhân buộc phải thuê trọ ở nhà dân, ở nơi chật chội, thiếu thốn và đông đúc. Trước diễn biến phức tạp của dịch COVID-19, những khu nhà ở này tiềm ẩn nhiều nguy cơ về dịch bệnh.

Đó còn là tình trạng một số khu công nghiệp đã xây dựng nhà ở cho công nhân thuê nhưng tỉ lệ lấp đầy còn rất thấp do thiếu hạ tầng xã hội đồng bộ và còn nhiều vấn đề bất cập trong quản lý, khiến các doanh nghiệp đầu tư cho các dự án nhà ở này gặp không ít khó khăn, vướng mắc. Đây đang là vấn đề được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tập trung chỉ đạo các bộ, ngành và các địa phương có các khu công nghiệp tập trung tìm cách tháo gỡ.

Phát triển nhà ở cho công nhân tại các KCN chưa đạt yêu cầu

Tại tọa đàm, ông Hà Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) cho biết: Việc chăm lo, giải quyết nhà ở cho người dân, trong đó có nhà ở dành cho công nhân khu công nghiệp luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm và xác định là nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tính đến thời điểm cuối tháng 9/2021, trên địa bàn cả nước đã hoàn thành 266 dự án nhà ở xã hội khu vực đô thị, quy mô xây dựng khoảng hơn 142.000 căn, với tổng diện tích hơn 7.100.000 m2 (đạt khoảng 56,8 % so với mục tiêu đề ra trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đến năm 2020); đang tiếp tục triển khai 278 dự án với quy mô xây dựng khoảng 274.000 căn, tổng diện tích khoảng 13.800.000 m2.

Trong đó, đã hoàn thành việc đầu tư xây dựng 121 dự án nhà ở xã hội dành cho công nhân khu công nghiệp với quy mô xây dựng khoảng 54.000 căn hộ, tổng diện tích 2.700.000 m2; đang tiếp tục triển khai 100 dự án nhà ở xã hội dành cho công nhân khu công nghiệp với quy mô xây dựng khoảng 134.000 căn, tổng diện tích 6.700.000 m2.

Đối với việc quy hoạch quỹ đất làm nhà ở xã hội cho công nhân khu công nghiệp, tổng hợp chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở và báo cáo của các địa phương thì mục tiêu đến năm 2020, cả nước dành khoảng 600 ha đất làm nhà ở xã hội cho công nhân khu công nghiệp. Theo báo cáo của các địa phương, đến nay cả nước có 214 dự án nhà ở dành cho công nhân với quy mô sử dụng đất khoảng 600 ha (trong đó đã hoàn thành 116 dự án với diện tích đất hơn 250 ha và đang tiếp tục triển khai 98 dự án với diện tích đất hơn 350 ha).

Theo đánh giá của Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản, việc dành quỹ đất làm nhà ở cho công nhân khu công nghiệp cơ bản đạt mục tiêu đề ra, tuy nhiên, mới chỉ có khoảng 41% diện tích đất được đầu tư xây dựng đưa vào sử dụng.

Việc phát triển nhà ở xã hội, trong đó có nhà ở cho công nhân, tuy đã đạt được kết quả đáng ghi nhận nhưng vẫn chưa đạt yêu cầu đề ra trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 (phấn đấu thực hiện đầu tư xây dựng tối thiểu khoảng 12,5 triệu m2 nhà ở xã hội tại khu vực đô thị; đáp ứng cho khoảng 70% công nhân lao động tại các khu công nghiệp có nhu cầu được giải quyết chỗ ở).

Kiến nghị nhiều giải pháp phát triển nhà ở cho công nhân tại các KCN

Theo PGS.TS Lưu Đức Cường, Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (Bộ Xây dựng), quy hoạch xây dựng các khu công nghiệp có vai trò và vị trí hết sức quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia nhằm định hướng quy hoạch xây dựng các khu công nghiệp Việt Nam phát triển đồng bộ với hệ thống đô thị, nông thôn quốc gia, bảo đảm phát triển bền vững.

Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia nhấn mạnh để giải quyết bài toán về nhà ở cho công nhân, cần đưa ra một hệ thống giải pháp tổng hợp, đa ngành, cụ thể là, đưa danh mục phát triển nhà ở xã hội, trong đó có nhà ở công nhân khu công nghiệp vào danh mục đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025.

Đồng thời, cần bổ sung gói tín dụng cho các chủ đầu tư nhà ở xã hội cho công nhân, góp phần bảo đảm “mục tiêu kép”; bảo đảm an sinh xã hội, nhà ở cho các đối tượng yếu thế (người thu nhập thấp, công nhân); thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế bền vững, tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp gắn với hỗ trợ phát triển thị trường nhà ở và bất động sản.

Lãnh đạo Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia cho rằng, trong khi chờ các giải pháp tổng thể, các địa phương cần rà soát đối với các khu công nghiệp, nếu chưa sử dụng hết diện tích đất công nghiệp thì đề nghị cho điều chỉnh quy hoạch để dành phần diện tích đất đầu tư xây dựng nhà lưu trú công nhân.

“Các tỉnh, thành phố khi lập, phê duyệt quy hoạch xây dựng khu công nghiệp, phải bố trí diện tích đất phù hợp trên địa bàn để xây dựng nhà công nhân, thiết chế của công đoàn bảo đảm đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội để phục vụ công nhân, người lao động làm việc tại khu công nghiệp đó”, PGS.TS Lưu Đức Cường nêu quan điểm.

Bên cạnh đó, cần có cơ chế, giải pháp cụ thể, tạo môi trường thuận lợi về đất đai, thủ tục hành chính, hỗ trợ, khuyến khích, thu hút doanh nghiệp tích cực tham gia phát triển nhà ở xã hội; đặc biệt là nhà cho công nhân thuê tại các khu kinh tế, khu công nghiệp, cụm công nghiệp. Đồng thời, bố trí nguồn lực hợp lý để đầu tư các cơ sở hạ tầng thiết yếu như: Trường học, nhà trẻ, cơ sở khám chữa bệnh, sinh hoạt cộng đồng, văn hóa, thể dục, thể thao... trong và ngoài các dự án nhà ở xã hội, nhất là tại khu vực có đông công nhân và người lao động.

PGS.TS Vũ Ngọc Anh, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ môi trường (Bộ Xây dựng) đồng tình với quan điểm phải đặt vai trò của người lao động lên ưu tiên hàng đầu và nhấn mạnh, trong thời gian tới, tất cả các cấp chính quyền cũng như doanh nghiệp cần nghiên cứu giải pháp cụ thể nhằm giải quyết nhu cầu về nhà ở của công nhân một cách thực chất nhất.

PGS.TS Vũ Ngọc Anh cũng ủng hộ mô hình Nhà nước, các doanh nghiệp công ích, phi lợi nhuận đứng ra đầu tư, xây dựng và quản lý nhà ở công nhân, nhà ở xã hội; đồng thời nhấn mạnh vai trò vô cùng quan trọng của Nhà nước, cho rằng chỉ khi Nhà nước và doanh nghiệp nhất quán thì mới có thể giải quyết được những điểm nghẽn, khó khăn trong phát triển nhà ở công nhân hiện nay.

“Quan trọng không kém là sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật như đất đai, nhà ở, quy hoạch để bảo đảm người lao động được hưởng thành quả. Chúng ta không nên đề cao lợi nhuận, cần phải ưu tiên những giá trị cốt lõi phục vụ cho xã hội, chính là xây dựng nhà ở để công nhân lao động an tâm sản xuất”, PGS.TS Vũ Ngọc Anh nêu quan điểm.

Đại diện Công đoàn Xây dựng Việt Nam kiến nghị cần có quy định cụ thể và kiểm soát chặt chẽ đối tượng được mua, thuê mua, thuê nhà tại các dự án nhà ở xã hội cho công nhân, bảo đảm các dự án nhà ở xã hội cho công nhân thì chỉ dành cho đối tượng là công nhân, tránh tình trạng không đúng đối tượng được mua với mục đích đầu cơ, kiếm lời.

Đồng thời, đại diện Công đoàn Xây dựng Việt Nam cho rằng, trước khi triển khai dự án nhà ở xã hội cho công nhân, cần tiến hành khảo sát, nắm chắc nhu cầu về nhà ở của công nhân trên địa bàn để có cơ cấu hợp lý giữa căn hộ để bán và cho thuê. Cần thiết kế căn hộ hợp lý với từng đối tượng khách hàng là hộ gia đình, người độc thân; có chính sách giá bán, giá cho thuê phù hợp với đối tượng là công nhân, người có thu nhập thấp.

Toàn Thắng