Nhiều đề xuất tháo gỡ điểm nghẽn trong tổ chức thi hành Luật Đất đai

Chiều 1/12, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về Dự thảo Nghị quyết quy định một số cơ chế chính sách nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai.

Tham gia giải trình, làm rõ các ý kiến đại biểu, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng đại diện cơ quan soạn thảo đã tiếp thu, phân tích nhiều vấn đề lớn được các đại biểu quan tâm.

Làm rõ sự cần thiết ban hành Nghị quyết

Theo Bộ trưởng Trần Đức Thắng, đa số đại biểu Quốc hội thống nhất với sự cần thiết ban hành Nghị quyết nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, cơ chế trong quá trình triển khai Luật Đất đai 2024. Nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục rà soát toàn diện để khơi thông mọi nguồn lực, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.

Cơ quan soạn thảo cho biết, để chuẩn bị cho việc đề xuất sửa đổi, bổ sung các nội dung của Luật Đất đai 2024, Đảng ủy Chính phủ đã tổ chức đánh giá 3 năm thực hiện Nghị quyết 18 của Ban Chấp hành Trung ương và 1 năm thi hành Luật Đất đai. Trên cơ sở đó, nhiều vấn đề mới từ thực tiễn đã được tổng hợp, đề xuất điều chỉnh tại Nghị quyết 69 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII, tạo nền tảng để Chính phủ trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết lần này với 3 nhóm nội dung lớn.

Các nhóm nội dung bao gồm: Thể chế hóa Nghị quyết 69 của Trung ương; xử lý các điểm nghẽn đã được chỉ ra tại Thông báo số 08 của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế và tháo gỡ khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thi hành Luật Đất đai 2024. Những nội dung khác được đại biểu nêu nhưng chưa đưa vào Nghị quyết lần này sẽ tiếp tục được nghiên cứu toàn diện để dự kiến trình Quốc hội sửa đổi Luật Đất đai vào năm 2027.

Thu hồi đất, bồi thường, tái định cư: Nhiều ý kiến trái chiều

Một trong những nhóm vấn đề được nhiều đại biểu tập trung thảo luận là thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư. Các đại biểu đề nghị làm rõ tính cần thiết của việc bổ sung các trường hợp Nhà nước thu hồi đất trong dự thảo Nghị quyết.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết Luật Đất đai 2024 đã quy định cụ thể 31 trường hợp Nhà nước thu hồi đất vì lợi ích quốc gia, công cộng. Tuy nhiên, trong bối cảnh đất nước đặt mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội với tốc độ hai con số, việc bổ sung thêm một số trường hợp là cần thiết. Các trường hợp được đề xuất bổ sung gồm: Dự án trong khu thương mại tự do và trung tâm tài chính quốc tế; thu hồi đất để tạo quỹ đất thanh toán hợp đồng BT và tạo quỹ đất cho thuê đối với tổ chức đang sử dụng đất nhưng bị thu hồi; thu hồi phần diện tích còn lại của dự án khi nhà đầu tư đã đạt thỏa thuận trên 75% diện tích và nhận được sự đồng thuận của trên 75% số lượng người sử dụng đất.

Về tỉ lệ 75% gây nhiều tranh luận, Bộ trưởng cho biết cơ quan soạn thảo coi đây là trường hợp đặc biệt, đòi hỏi đánh giá thận trọng các tác động kinh tế, xã hội, an ninh, trật tự và quyền lợi của người dân. Dự thảo đã giao Hội đồng nhân dân cấp tỉnh - cơ quan quyền lực đại diện cho nhân dân địa phương quyết định việc áp dụng hay không áp dụng cơ chế thu hồi phần diện tích còn lại.

Dự thảo cũng trình hai phương án bồi thường để Quốc hội xem xét. Phương án 1 áp dụng cơ chế bồi thường như trường hợp Nhà nước thu hồi đất. Phương án 2 quy định nếu mức bồi thường trung bình thấp hơn giá nhà đầu tư thỏa thuận thì người dân sẽ được nhận bù phần chênh lệch do nhà đầu tư chi trả.

Quy định thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường

Một số đại biểu lo ngại việc cho phép thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường có thể gây xáo trộn đời sống, làm tăng khiếu kiện. Giải trình vấn đề này, Bộ trưởng nhấn mạnh cơ chế này chỉ áp dụng với các dự án quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công khẩn cấp, hoặc dự án nhận được sự đồng thuận của đa số người dân. Chính phủ sẽ quy định chặt chẽ trình tự, thủ tục nhằm đảm bảo khách quan, công bằng và quyền lợi hợp pháp của người dân.

Về nội dung giao đất, cho thuê đất, một số ý kiến đề nghị làm rõ điều kiện giao đất không qua đấu giá để tránh thất thoát tài sản Nhà nước. Bộ trưởng cho biết dự thảo đã bổ sung ba trường hợp áp dụng cơ chế này, gồm: diện tích đất thanh toán hợp đồng BT; các dự án thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng; và các dự án năng lượng, du lịch gắn với thương mại - dịch vụ tại vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Những trường hợp này thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong hỗ trợ đầu tư tại các địa bàn khó khăn chứ không nhằm ưu ái nhà đầu tư.

Giá đất tiếp tục là nội dung nhận được nhiều ý kiến nhất. Các đại biểu đặc biệt quan tâm đến tính chính xác của bảng giá đất và hệ số điều chỉnh giá đất - cơ sở quan trọng để đảm bảo quyền lợi của người dân và giảm thiểu khiếu kiện.

Bộ trưởng cho biết cơ chế kết hợp bảng giá và hệ số điều chỉnh sẽ giúp minh bạch hóa, đẩy nhanh tiến độ định giá, khắc phục tình trạng trì trệ hiện nay. Chính phủ sẽ quy định chi tiết quy trình xây dựng bảng giá, hệ số điều chỉnh, cũng như cách tính chi phí hạ tầng được trừ nhằm bảo đảm công bằng, đúng thực tiễn. Dự thảo cũng đã xử lý các trường hợp đang dở dang việc xác định giá đất tại thời điểm Nghị quyết có hiệu lực.

Về đăng ký đất đai, cấp giấy chứng nhận, tách thửa và hợp thửa, nhiều đại biểu phản ánh thực tế tách thửa đất nông nghiệp đang gặp khó do yêu cầu về lối đi, gây vướng mắc trong phân chia thừa kế, tặng cho. Chính phủ đã tiếp thu và chỉnh sửa theo hướng linh hoạt hơn: cho phép chuyển mục đích một phần thửa đất mà không cần tách thửa; hợp thửa không bắt buộc cùng mục đích sử dụng. Đồng thời, vẫn kiểm soát chặt chẽ việc xử lý đất có nguồn gốc do vi phạm, tuyệt đối không hợp thức hóa hành vi lấn chiếm.

Kết thúc phần trình bày, Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định Chính phủ trân trọng tiếp thu các ý kiến trách nhiệm, tâm huyết của đại biểu Quốc hội, đồng thời sẽ phối hợp với cơ quan thẩm tra để tiếp thu tối đa, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết và các văn bản hướng dẫn thi hành sau khi được Quốc hội thông qua.

Tiếp thu đầy đủ, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết trước khi trình Quốc hội

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết phiên làm việc đã có 16 đại biểu phát biểu, không có đại biểu tranh luận. Bốn đại biểu đã đăng ký nhưng chưa kịp phát biểu do quỹ thời gian hạn chế; đề nghị các đại biểu gửi ý kiến bằng văn bản về Tổng Thư ký Quốc hội để tổng hợp, phục vụ công tác tiếp thu và hoàn thiện dự thảo Nghị quyết.

Phó Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao tinh thần thẳng thắn, trách nhiệm của các đại biểu. Phần lớn ý kiến đều thống nhất về sự cần thiết ban hành Nghị quyết để nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý, sử dụng đất, tháo gỡ các vướng mắc, tạo động lực phát triển đất nước phù hợp yêu cầu quản lý mới. Tuy nhiên, ông Vũ Hồng Thanh cũng nhấn mạnh bên cạnh sự đồng tình vẫn còn nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục rà soát kỹ để bảo đảm Nghị quyết không chồng chéo, mâu thuẫn với hệ thống pháp luật hiện hành. Một số luật và nghị quyết liên quan cũng đang được trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 10, do đó cần bảo đảm tính thống nhất khi hoàn thiện dự thảo.

Trong nhóm nội dung về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, các đại biểu đề nghị làm rõ yêu cầu bảo đảm phù hợp với quy định của Hiến pháp về quyền công dân và quyền tài sản; nghiên cứu chính sách hỗ trợ thỏa đáng với người có đất bị thu hồi nhằm hạn chế khiếu nại, tránh phát sinh cơ chế mới thiếu cơ sở pháp lý. Một số ý kiến đề nghị có cơ chế cụ thể xử lý phần diện tích còn lại khi đã đạt thỏa thuận trên 75% diện tích và 75% số lượng người sử dụng đất; nhiều đại biểu bày tỏ ủng hộ phương án 2 nhưng đề nghị làm rõ căn cứ xác định tỷ lệ 75%, thậm chí cân nhắc nâng tỷ lệ hoặc chỉ áp dụng với các dự án quan trọng quốc gia.

Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết các đại biểu cũng dành sự quan tâm lớn đến trình tự, thủ tục bồi thường, thu hồi đất; thời gian niêm yết, công khai phương án; tổ chức đối thoại; cũng như các quy định liên quan giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất và tiến độ giao đất. Nội dung về giá đất, định giá, bảng giá và hệ số điều chỉnh giá đất tiếp tục là điểm nóng, đòi hỏi sự minh bạch, thống nhất và phòng tránh kẽ hở trong áp dụng. Một số đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc và thời điểm xác định giá đất cho dự án BT để tránh phát sinh tranh chấp do thay đổi quy định pháp luật.

Về chế độ sử dụng đất, đăng ký đất đai, tách thửa và hợp thửa, nhiều ý kiến đề nghị nghiên cứu rà soát toàn diện vì đây là những vấn đề phức tạp, tác động rộng đến xã hội, đặc biệt là đối với đất nông nghiệp. Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ đối tượng yếu thế, hộ nghèo, dân tộc thiểu số và người có công cũng cần được tiếp tục hoàn thiện.

"Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ tổng hợp đầy đủ các ý kiến của đại biểu tại tổ và tại hội trường. Những đại biểu chưa kịp phát biểu cũng gửi văn bản để chuyển cho Chính phủ nghiên cứu. Đề nghị Chính phủ chỉ đạo cơ quan soạn thảo phối hợp chặt chẽ với cơ quan thẩm tra, tiếp thu đầy đủ, giải trình thấu đáo để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết trước khi trình Quốc hội, bảo đảm chất lượng và đúng quy định", Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh.

Hải Liên