Nhiều hình thức phổ biến pháp luật, hỗ trợ pháp lý cho người nghèo

Trong sự nghiệp xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý cho người nghèo luôn được Đảng và Nhà nước xác định là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, có ý nghĩa chính trị-xã hội sâu sắc.

Đây không chỉ là giải pháp nâng cao nhận thức pháp luật trong nhân dân mà còn là công cụ thiết thực bảo đảm quyền con người, quyền công dân, góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội và thúc đẩy phát triển bền vững.

Thực tiễn cho thấy, người nghèo và các nhóm yếu thế trong xã hội thường gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận thông tin pháp luật, thiếu điều kiện về kinh tế, trình độ, kỹ năng để tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Nếu không được hỗ trợ kịp thời, những hạn chế này có thể dẫn đến việc vi phạm pháp luật, phát sinh tranh chấp, khiếu kiện kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân và tình hình an ninh trật tự tại cơ sở.

Xuất phát từ yêu cầu đó, công tác phổ biến pháp luật và trợ giúp pháp lý cho người nghèo đã được triển khai đồng bộ, toàn diện, với nhiều hình thức ngày càng phong phú, phù hợp với từng địa bàn, đối tượng.

Trong những năm qua, việc phổ biến, giáo dục pháp luật cho người nghèo đã có nhiều chuyển biến tích cực. Các cấp, các ngành đã chú trọng đổi mới nội dung và phương thức tuyên truyền, hướng mạnh về cơ sở, lấy người dân làm trung tâm, lấy nhu cầu thực tiễn làm căn cứ xây dựng nội dung phổ biến.

Nhiều địa phương đã tổ chức tuyên truyền pháp luật lồng ghép trong các buổi sinh hoạt thôn, bản, tổ dân phố, hội nghị của các đoàn thể chính trị-xã hội; tập trung vào các lĩnh vực pháp luật gắn bó trực tiếp với đời sống của người nghèo như đất đai, hôn nhân và gia đình, lao động, bảo hiểm xã hội, chính sách an sinh, phòng, chống bạo lực gia đình, khiếu nại, tố cáo.

Đặc biệt, đội ngũ báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên cơ sở, hòa giải viên ở cơ sở ngày càng phát huy vai trò nòng cốt trong việc đưa pháp luật đến với nhân dân. Thông qua các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, lực lượng này được trang bị kiến thức pháp luật, kỹ năng tuyên truyền, kỹ năng tư vấn và giải quyết tình huống pháp lý, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả phổ biến pháp luật ngay từ cơ sở, hạn chế tranh chấp, mâu thuẫn phát sinh trong cộng đồng dân cư.

Song song với công tác phổ biến pháp luật, hoạt động trợ giúp pháp lý cho người nghèo tiếp tục được triển khai sâu rộng theo đúng tinh thần của Luật Trợ giúp pháp lý. Các trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước đã chủ động phối hợp với chính quyền địa phương, các tổ chức chính trị-xã hội tổ chức tư vấn pháp luật miễn phí, hỗ trợ soạn thảo đơn từ, giấy tờ, cử trợ giúp viên pháp lý tham gia tố tụng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người thuộc diện được trợ giúp.

Qua đó, nhiều vụ việc phức tạp liên quan đến tranh chấp đất đai, hôn nhân gia đình, chế độ chính sách đã được giải quyết kịp thời, đúng pháp luật, tạo niềm tin cho nhân dân vào sự nghiêm minh và nhân văn của pháp luật.

Điển hình, tại TP Huế, những năm qua, Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước TP Huế đã triển khai đồng bộ nhiều hình thức hỗ trợ như: Tham gia tố tụng, tư vấn pháp luật, đại diện ngoài tố tụng. Thông qua đó, nhiều vụ việc đã được giải quyết kịp thời, khách quan, đúng quy định pháp luật, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.

TP Huế là địa phương có hơn 56.900 người là đồng bào dân tộc thiểu số, chiếm gần 5% dân số toàn thành phố, gồm các dân tộc Pa Cô, Tà Ôi, Cơ Tu, Vân Kiều, Pa Hy… Phần lớn sinh sống tại khu vực miền núi, vùng đặc biệt khó khăn, điều kiện tiếp cận thông tin pháp luật còn hạn chế. Nhận thức rõ điều này, công tác trợ giúp pháp lý, tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật cho người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và các đối tượng yếu thế luôn được TP Huế quan tâm triển khai với nhiều hình thức linh hoạt, sát thực tiễn.

Theo đó, Sở Tư pháp TP Huế đã phối hợp chặt chẽ với các sở, ban, ngành, đoàn thể tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng cho đội ngũ cán bộ tư pháp – hộ tịch cấp xã, trưởng thôn, hòa giải viên ở cơ sở và người có uy tín trong cộng đồng. Mạng lưới này đóng vai trò như "cánh tay nối dài" của ngành Tư pháp, giúp người dân được tư vấn, hỗ trợ kịp thời, đồng thời góp phần phòng ngừa vi phạm pháp luật ngay từ cơ sở…

Một điểm sáng trong công tác trợ giúp pháp lý là việc triển khai các đợt trợ giúp pháp lý lưu động tại vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, khu vực có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn. Việc đưa dịch vụ pháp lý đến tận cơ sở không chỉ giúp người nghèo tiết kiệm thời gian, chi phí đi lại mà còn tạo điều kiện để các cơ quan chuyên môn nắm bắt sát thực tình hình, nhu cầu và những vướng mắc pháp lý phát sinh trong đời sống Nhân dân, từ đó có giải pháp hỗ trợ phù hợp, hiệu quả.

Cùng với các hình thức truyền thống, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong phổ biến pháp luật và trợ giúp pháp lý ngày càng được quan tâm, đẩy mạnh. Nhiều địa phương đã xây dựng chuyên mục phổ biến pháp luật trên cổng thông tin điện tử, tổ chức tư vấn pháp luật trực tuyến, đăng tải các tài liệu, video, infographic pháp luật dễ hiểu, dễ tiếp cận.

Đây là hướng đi phù hợp trong bối cảnh chuyển đổi số, góp phần mở rộng phạm vi tiếp cận pháp luật, nâng cao hiệu quả tuyên truyền, đặc biệt đối với người lao động, thanh niên và các đối tượng thường xuyên sử dụng môi trường mạng.

Diệu Anh