Nhìn lại 20 năm nguồn vốn ODA vào Việt Nam

Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: VGP/Thế Phong

Theo báo cáo tại Hội thảo, chặng đường 20 năm (1995-2015) là chặng đường mang tính bước ngoặt, khẳng định đường lối đổi mới và hội nhập đúng đắn của nước ta.

Trong đó, sự hợp tác chặt chẽ và thường xuyên với các nhà tài trợ, tổ chức quốc tế thông qua nguồn vốn ODA là động lực quan trọng về cả vật chất và tinh thần để Việt Nam vượt qua khó khăn, đặc biệt là hai cuộc khủng hoảng 1997-1999 và 2008-2009, khắc phục những bất ổn, yếu kém để đạt được những thành tựu quan trọng về kinh tế xã hội.

Sau thành công Hội nghị bàn tròn về viện trợ cho Việt Nam tại Paris từ năm 1993, sự kết nối giữa Việt Nam và các nhà tài trợ ngày càng chặt chẽ và thường xuyên. Tính đến tháng 12/2012, đã có 20 hội nghị nhóm tư vấn các nhà tài trợ cho Việt Nam (CG thường niên) được tổ chức. Từ 2013, các quan hệ hợp tác của Việt Nam với các Nhà tài trợ được nâng lên tầm đối tác thông qua Diễn đàn Đối tác phát triển Việt Nam.

Lũy kế từ năm 1993 đến 2014, tổng giá trị vốn ODA cam kết cho Việt Nam đạt 89,5 tỷ USD, tổng vốn đã ký kết đạt 73,68 tỷ USD bình quân 3,5 tỷ USD/năm, vốn ODA và vốn vay ưu đãi giải ngân đạt 53,89 tỷ USD, chiếm trên 73,2% tổng vốn ODA đã ký kết. Nguồn vốn ODA tại Việt Nam được thực hiện dưới 3 hình thức gồm ODA viện trợ không hoàn lại chiếm khoảng 10-12%, ODA vay ưu đãi chiếm khoảng 80% và ODA hỗn hợp chiếm khoảng 8-10%.

Hiệu quả sử dụng vốn ODA cũng được các nhà tài trợ đánh giá tích cực, Việt Nam tiếp tục là nước sử dụng nguồn vốn ODA tốt. Khoảng 80 tỷ USD mà các nhà tài trợ đã cam kết dành cho Việt Nam trong 20 năm qua không chỉ mang đến cho Việt Nam nguồn vốn bổ sung quan trọng phục vụ quá trình phát triển kinh tế-xã hội, xóa đói giảm nghèo, phát triển nông nghiệp, nông thôn, xây dựng hạ tầng, đào tạo phát triển nguồn nhân lực... mà quan trọng hơn, sự cam kết này còn khẳng định sự ủng hộ mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế đối với công cuộc đổi mới và chính sách phát triển đúng đắn của Đảng và Chính phủ Việt Nam, sự tin tưởng của các nhà tài trợ vào hiệu quả tiếp nhận và sử dụng vốn ODA của Việt Nam.

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh nhấn mạnh nguồn ODA đã cung cấp một lượng vốn lớn quan trọng cho Việt Nam trong quá trình phát triển kinh tế-xã hội, đặc biệt là trong bối cảnh nguồn lực của nhà nước và xã hội của Việt Nam chưa được phát huy cao độ.

Lượng vốn ODA qua 20 năm cam kết chiếm trên 10% tổng nguồn vốn của xã hội đã đóng góp tích cực vào đầu tư phát triển cho Việt Nam, nhất là các lĩnh vực quan trọng như giao thông, điện lực, thủy lợi, cơ sở hạ tầng đô thị, y tế, giáo dục, ứng phó biến đổi  khí hậu…

“Thông qua ODA, Việt Nam đã từng bước hoàn thiện hệ thống chính sách, nâng cao năng lực quản lý, chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh, tạo điều kiện thúc đẩy thương mại, hội nhập kinh tế quốc tế. Thay mặt Chính phủ và nhân dân Việt Nam, tôi đánh giá cao và cảm ơn cộng đồng quốc tế đã tài trợ, đồng hành, hỗ trợ cho sự phát triển của Việt Nam trong 20 năm qua”, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh nói.

Theo Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh, bên cạnh kết quả nổi bật trên, công tác thu hút, quản lý và sử dụng ODA trong thời gian qua còn bộc lộ không ít hạn, tồn tại. Trước hết là năng lực hấp thụ ODA của các ngành, địa phương còn hạn chế, tỷ lệ giải ngân ODA so với nguồn vốn ODA đã ký còn thấp. “Một nguồn lực hết sức to lớn như vậy nhưng mà chúng ta giải ngân chậm, có nghĩa là hiệu quả sử dụng nguồn vốn còn thấp”.

Bên cạnh đó, khuôn khổ thể chế, pháp luật quản lý ODA đã được cải thiện qua nhiều năm, song quy trình, thủ tục vẫn còn rất phức tạp, phiền hà; năng lực quản lý chương trình, dự án ở một số nơi, một số địa bàn vẫn chưa theo kịp yêu cầu quản lý ngày càng cao trong nước và quốc tế.

Trước hạn chế đó, Phó Thủ tướng cho biết sẽ chỉ đạo các đơn vị chức năng nghiêm túc đánh giá, khắc phục hạn chế yếu kém cả về cơ chế chính sách, về các giải pháp trong quản lý ODA, tăng cường thanh tra, kiểm tra, làm sao đảm bảo nguồn vốn ODA được sử dụng đúng mục đích, đạt hiểu quả. Chính phủ Việt Nam luôn coi trọng và cam kết nỗ lực hết sức mình để sử dụng nguồn vốn ODA một cách có hiệu quả nhất.

Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh cũng đề nghị các bộ, ngành, địa phương, các nhà quản lý lắng nghe ý kiến từ các phía; các chuyên gia đề xuất chính sách, giải pháp quản lý, huy động nguồn vốn nói chung, trong đó có vốn ODA một cách hiệu quả, đặc biệt là trong điều kiện nguồn vốn ODA không còn nhận được dồi dào như trước, phải tiếp cận huy động cả các nguồn vốn đắt hơn với các điều kiện khắt khe hơn.

Trong quá trình phát triển hiện nay, nhu cầu vốn của Việt Nam rất là lớn, nhất là lĩnh vực xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, Phó Thủ tướng Vũ Văn  Ninh mong muốn các nhà tài trợ tiếp tục cung cấp vốn ODA và các nguồn vốn ưu đãi khác để Việt Nam có điều kiện phát triển kinh tế-xã hội một cách nhanh, bền vững trong tương lai.

Thế Phong