Nỗ lực bảo tồn đàn voi trong tự nhiên

Trên thế giới hiện còn có 3 loài voi: Voi đồng cỏ châu Phi, voi rừng châu Phi và voi châu Á. Việt Nam là một trong 13 nước có voi châu Á phân bố. Voi thuộc Phụ lục I Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp – Công ước CITES. 

Ở Việt Nam, voi được xếp vào bậc nguy cấp trong danh mục sách Đỏ của IUCN (Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế), bậc cực kỳ nguy cấp theo Sách Đỏ Việt Nam và được đưa vào nhóm có quy chế bảo tồn cao nhất, nghiêm cấm khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại.

Ngoài việc quy định bảo tồn ở mức cao nhất, Chính phủ cũng đã lập kế hoạch hành động cho từng giai đoạn cụ thể: Giai đoạn 2006-2010 bằng Quyết định 733/QĐ-TTg ngày 16/5/2006 của Thủ tướng Chính phủ; Giai đoạn 2012-2020 bằng Quyết định 940/QĐ-TTg ngày 29/7/2012 và Quyết định số 763/QĐ-TTg ngày 21/5/2013 với 3 dự án thành phần tại Đắk Lắk, Đồng Nai và Nghệ An và 1 dự án cấp trung ương. Gần đây nhất Chính phủ đã đồng ý gia hạn thực hiện các hoạt động bảo tồn đến năm 2025 tại Quyết định số 413/QĐ-TTg ngày 31/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ.

Ông Trần Quang Bảo, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp cho biết: "Chúng ta đã làm được nhiều việc và ngăn chặn thành công xu hướng xung đột giữa voi và người xảy ra khá thường xuyên vào những năm 2009 – 2012. Hàng loạt giải pháp đã được thực hiện trong giai đoạn 2010-2020, nhưng nếu mục tiêu của việc bảo tồn một loài là đảm bảo rằng loài đó không chỉ tồn tại ngoài tự nhiên mà còn phải có khả năng tự phục hồi và tiếp tục phát triển ngoài tự nhiên thì với con voi, chúng ta còn cách mục tiêu đó một quãng đường khá dài".

Bà Thẩm Hồng Phượng, Giám đốc Tổ chức HSI tại Việt Nam cho biết thêm: "Chúng tôi đang nỗ lực phối hợp với Tổng cục Lâm nghiệp và các bên liên quan để quần thể voi tại Việt Nam có khả năng tự phục hồi và phát triển ngoài tự nhiên. Hiện Tổ chức HSI ngoài việc thực hiện công tác bảo tồn tại hiện trường cũng đang gấp rút cùng với Tổng cục Lâm nghiêp xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia về bảo tồn voi tại Việt Nam giai đoạn 2023-2032 tầm nhìn 2050. Cuối tháng 7 vừa qua Tổng cục Lâm nghiệp đã tổ chức Hội thảo kỹ thuật xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia lần thứ nhất với sự tham gia của các chuyên gia trong và ngoài nước, các cơ quan quản lý, cơ quan thực thi... Trong thời gian tới dự thảo Kế hoạch sẽ tiếp tục được hoàn thiện và tham vấn theo từng chuyên đề và các vùng ưu tiên".

Theo báo cáo tổng kết của Tổng cục Lâm nghiệp năm 2020, chỉ trong vòng khoảng 40 năm từ năm 1975 đến năm 2015, các quần thể voi nhỏ, bị phân mảnh tại Việt Nam đã bị suy giảm nghiêm trọng tới 95% và đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng nếu không có những kế hoạch bảo tồn phù hợp đúng đắn. Riêng tại Đắk Lắk, đã có ít nhất 23 cá thể voi rừng bị chết trong giai đoạn 2009-2016, chiếm khoảng 25% tổng đàn hiện nay và tại Đồng Nai, khoảng 9 cá thể voi rừng đã chết trước năm 2014.

Kế hoạch hành động quốc gia về bảo tồn voi tại Việt Nam giai đoạn 2023-2032 tầm nhìn 2050 hiện đang được xây dựng và tham vấn các bên liên quan.

Chương trình giám sát quần thể voi tại Đồng Nai đã được kích hoạt, tháng 4/2022 đã bàn giao bẫy ảnh và thiết bị chuyên dụng; tháng 6/2022 đã tiến hành lắp đặt; tháng 8/2022 đã thu thập được các hình ảnh voi tương đối đa dạng cho thấy có con cái, con non, con bán trưởng thành, con trong độ tuổi sinh sản, con đực trưởng thành và có vài con đực đang trong thời gian động dục và cho thấy rõ thể trạng của từng cả thể.

Đỗ Hương