Phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công còn chậm, cần tăng tốc

Nhiều bộ ngành, địa phương triển khai chậm

Theo báo cáo của Bộ Tài chính ngày 4/3, tỷ lệ 96,65% trên là bao gồm ngân sách trung ương (NSTW) là 313.575,7 tỷ đồng (vốn trong nước là 291.323,9 tỷ đồng, vốn nước ngoài là 22.251,9 tỷ đồng), ngân sách địa phương (NSĐP) là 484.675,5 tỷ đồng.

Còn nếu không tính thêm vốn cân đối ngân sách địa phương (NSĐP) tăng thêm từ địa phương, con số này giảm xuống còn 748.286,39 tỷ đồng, đạt khoảng 90,6% kế hoạch giao ban đầu. Hơn nữa, trong quá trình phân bổ, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương đã ưu tiên bố trí vốn cho các dự án quan trọng, dự án cao tốc, liên vùng, đường ven biển và các dự án trọng điểm khác, với tổng số vốn dành cho các dự án này đạt 116.965,06 tỷ đồng.

Theo thống kê của Bộ Tài chính, có khoảng 24/47 bộ, cơ quan trung ương và 49/63 địa phương vẫn chưa phân bổ hết kế hoạch vốn đã giao, với tổng số vốn chưa phân bổ chi tiết là 77.635,9 tỷ đồng, chiếm 9,42% tổng số vốn giao. Trong đó, với nguồn vốn NSTW chưa phân bổ chiếm khoảng 36.619,2 tỷ đồng, nguyên nhân chủ yếu đến từ việc nhiều dự án khởi công mới chưa hoàn thiện thủ tục đầu tư, hoặc các dự án đang chờ điều chỉnh bổ sung kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021–2025. Thêm vào đó, một số bộ, cơ quan và địa phương còn đề nghị trả lại vốn do không có nhu cầu sử dụng, hoặc dự án chưa được cấp phép kéo dài thời gian bố trí vốn thực hiện. Vì vậy, các khó khăn này góp phần làm chậm tiến độ phân bổ vốn chi tiết cho các dự án trọng điểm.

Đồng thời, đối với nguồn vốn chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG), một số cơ quan và địa phương chưa hoàn thành quy trình phân cấp theo cơ chế đặc thù, dẫn đến việc phân bổ vốn chưa đạt yêu cầu. Mặt khác, ở cấp ngân sách địa phương, vốn NSĐP chưa được phân bổ hết do nguồn thu từ sử dụng đất, xổ số, bội chi NSĐP chưa được chuyển giao đầy đủ. Như vậy, mặc dù kế hoạch phân bổ vốn năm 2025 được xây dựng rất chi tiết, nhưng vẫn còn tồn tại những khoảng trống trong quá trình triển khai phân bổ vốn chi tiết giữa các đơn vị.

Điểm đáng khích lệ là trong quá trình phân bổ, các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương đã ưu tiên bố trí vốn cho các dự án quan trọng quốc gia, dự án cao tốc, liên vùng, đường ven biển và các dự án trọng điểm khác với tổng số vốn lên tới 116.965 tỷ đồng.

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, việc chưa phân bổ một lượng vốn tương đối lớn sẽ ảnh hưởng đến tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công nguồn ngân sách Nhà nước những tháng đầu năm 2025. Phần lớn số vốn chưa phân bổ dự kiến sẽ được bố trí cho các dự án đang hoàn thiện thủ tục đầu tư.

Về tình hình giải ngân, lũy kế giải ngân từ đầu năm đến ngày 28/2 là 60.478 tỷ đồng, đạt 6,83% tổng kế hoạch. So sánh với cùng kỳ năm 2024, vốn ngân sách Trung ương đạt 5,6% kế hoạch và thấp hơn so với mức 7,52% của năm trước. Trong khi, vốn ngân sách địa phương đạt 8,58% kế hoạch, tương đương với mức 8,36% của cùng kỳ năm ngoái.

Trong đó, một số đơn vị đạt tỷ lệ giải ngân tốt, như Đài tiếng nói Việt Nam (73,82%), Ngân hàng Chính sách xã hội (41,16%), Bộ Công an (12,67%), Thành phố Huế (22,97%), Tiền Giang (27,62%), Vĩnh Phúc (21,49%), Tuyên Quang (21,26%)...còn phần lớn các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương chưa giải ngân (27 đơn vị) hoặc giải ngân thấp (26 đơn vị).

Nhận diện rào cản và kiến nghị đề xuất

Trước hết, theo báo cáo của Bộ Tài chính: Một số khó khăn ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vốn đầu tư công đã được rà soát và ghi nhận. Tuy nhiên, các khó khăn này không chỉ đến từ quá trình phân bổ vốn mà còn từ nhiều yếu tố thực tiễn khác.

Nguyên nhân chủ yếu của việc chưa phân bổ hết vốn bao gồm: Nhiều dự án khởi công mới chưa hoàn thiện thủ tục đầu tư, vì vậy chưa đủ điều kiện bố trí vốn; Một số dự án đang chờ điều chỉnh bổ sung kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021–2025; Các bộ, cơ quan trung ương và địa phương đề nghị trả lại vốn do không có nhu cầu sử dụng; Dự án chưa được cấp phép cho phép kéo dài thời gian bố trí vốn, cũng như các dự án ODA chưa ký kết hoặc đang chờ gia hạn vay nước ngoài...

Đồng thời, trong tổ chức thực hiện, các rào cản về công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng còn chậm trễ do nhiều vấn đề pháp lý và thương lượng chưa đạt kết quả. Mặt khác, năng lực của Ban Quản lý dự án và cán bộ chuyên môn tại các cấp huyện, xã vẫn còn hạn chế, đặc biệt trong công tác thẩm định, kiểm tra, giám sát và quản lý dự án. Hơn nữa, nguồn cung một số nguyên vật liệu cần thiết như đất, cát đắp… cũng gặp khó khăn, do giá cả tăng đột biến, làm tăng chi phí của dự án.

Thêm vào đó, Bộ Tài chính cho biết: Một số bộ, cơ quan trung ương đã phân bổ vốn cho các dự án không đủ điều kiện giải ngân, ví dụ như các dự án chưa có quyết định đầu tư, chưa được phê duyệt dự toán chuẩn bị đầu tư, vượt quá tổng mức đầu tư đã duyệt hoặc vượt kế hoạch đầu tư công trung hạn. Vì vậy, Bộ Tài chính đã có văn bản kiểm tra và nhận xét chi tiết, đồng thời đề nghị điều chỉnh, hoàn thiện các hồ sơ và thủ tục liên quan.

Với những khó khăn trên, Bộ Tài chính đã đưa ra một số kiến nghị trọng tâm nhằm đảm bảo tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 đạt trên 95% kế hoạch Thủ tướng giao. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương cần khẩn trương hoàn thành việc phân bổ chi tiết vốn cho các dự án trước ngày 31/03/2025...

Thêm vào đó, đối với các dự án đã hết thời gian thực hiện theo thẩm quyền cho phép kéo dài vốn, các bộ, cơ quan cần căn cứ quy định tại Điều 57 Luật Đầu tư công năm 2024, khẩn trương đánh giá và hoàn thiện thủ tục để tiếp tục bố trí vốn cho dự án. Đồng thời, đối với nhóm các dự án quan trọng quốc gia như dự án cao tốc, liên vùng và đường ven biển, các địa phương cần rà soát và đảm bảo phân bổ đủ số vốn tối thiểu theo Quyết định số 1508/QĐ-TTg ngày 04/12/2024.

Song song với đó, Bộ Tài chính cũng đề nghị các bộ, cơ quan trung ương và địa phương đề xuất nhu cầu kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân vốn đầu tư NSNN của năm 2024 sang năm 2025. Điều này nhằm tạo điều kiện bổ sung nguồn vốn cho các dự án quan trọng, cấp bách và có khả năng giải ngân cao.

Bộ Tài chính cho biết: Thủ tướng Chính phủ đã có Công điện số 16/CĐ-TTg ngày 18/02/2025 về việc đôn đốc đẩy mạnh phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công năm 2025; trong đó, yêu cầu các bộ, cơ quan trung ương và địa phương "khẩn trương phân bổ chi tiết hết kế hoạch đầu tư vốn ngân sách Nhà nước (NSNN) năm 2025 trong Quý I năm 2025 theo đúng quy định…".

Do đó, Bộ Tài chính đề nghị các bộ, cơ quan trung ương và địa phương khẩn trương hoàn thành việc phân bổ chi tiết kế hoạch vốn cho các nhiệm vụ, dự án trước ngày 31/03/2025; tích cực triển khai thực hiện các nhiệm vụ đẩy mạnh tiến độ giải ngân kế hoạch đầu tư vốn NSNN năm 2025 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công điện nêu trên. Sau ngày 31/3/2025, Bộ Tài chính sẽ báo cáo cấp thẩm quyền cắt giảm để điều chuyển cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương có nhu cầu bổ sung kế hoạch vốn năm 2025 để bố trí cho các dự án quan trọng, cấp bách, các dự án hạ tầng chiến lược có khả năng giải ngân (bao gồm cả các dự án theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Thông báo số 23/TB-VPCP ngày 20/01/2025 về việc phát hành Trái phiếu Chính phủ cho đầu tư các công trình trọng điểm quốc gia).

Anh Minh