Phân cấp, phân quyền lĩnh vực công thương: Những chuyển biến rõ nét

Khi tổ chức mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Bộ Công Thương đã xây dựng và trình Chính phủ ban hành Nghị định 139/2025/NĐ-CP và Nghị định 146/2025/NĐ-CP nhằm phân cấp, phân quyền trong 22 lĩnh vực quản lý nhà nước của ngành. Từ 1/7/2025, có 208/401 nhiệm vụ, quyền hạn (chiếm 52%) được phân cấp về địa phương; đồng thời 37 nhiệm vụ được phân định từ cấp huyện xuống xã và 7 nhiệm vụ được điều chỉnh lên cấp tỉnh. Bộ cũng công bố công khai 263 thủ tục hành chính được phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền, kèm hệ thống phụ lục, biểu mẫu, hướng dẫn cụ thể.

Để hỗ trợ thực thi, ngày 18/6/2025, Bộ trưởng Bộ Công Thương ban hành Quyết định 1739/QĐ-BCT về kế hoạch triển khai thi hành các nghị định nêu trên. Ngay đầu tháng 7, Bộ tiếp tục đưa ra quyết định cử 34 công chức lãnh đạo các cục, vụ tới 34 địa phương nhằm trực tiếp nắm bắt tình hình, hỗ trợ tháo gỡ vướng mắc và hướng dẫn triển khai mô hình mới. Đây là cách làm được Bộ mô tả là "tiên phong", nhằm thu hẹp khoảng cách giữa khâu xây dựng chính sách và khâu thực thi.

Tăng tính chủ động, linh hoạt

Tại Tọa đàm "Triển khai phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực công thương: Giải pháp đồng bộ-đồng hành-hiệu quả" do Tạp chí Công Thương tổ chức sáng 7/11, ông Phạm Thành Trung, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Công Thương), cho biết có 4 điểm nổi bật nhất trong triển khai phân cấp, phân quyền ngành công thương thời gian qua.

Thứ nhất, phân cấp giúp địa phương tăng tính chủ động trong điều hành phát triển công nghiệp và thương mại, cho phép đại phương tự quyết các vấn đề sát thực tế từng địa bàn.

Thứ hai, hiệu quả phối hợp liên ngành được cải thiện khi các sở, ban, ngành có thể trao đổi, xử lý ngay tại địa phương thay vì phải xin ý kiến Trung ương như trước.

Thứ ba, các vấn đề phát sinh tại chỗ được giải quyết nhanh hơn do địa phương đã được giao thẩm quyền.

Thứ tư, các địa phương có điều kiện tập trung vào những lĩnh vực thế mạnh riêng như khoáng sản, logistics hay dịch vụ cảng biển.

Ông Trung đánh giá các địa phương "đồng lòng và vào cuộc quyết liệt", dù khối lượng công việc lớn và yêu cầu tiếp nhận nhiều lĩnh vực chuyên ngành mới trong thời gian ngắn. Tuy nhiên cũng còn 3 nhóm khó khăn chính: Sự thiếu đồng bộ trong tiếp nhận giữa các địa phương; hạn chế về nguồn nhân lực, nhất là ở cấp xã, nơi cán bộ đa phần kiêm nhiệm nhiều lĩnh vực; và việc bố trí cơ chế tài chính, cơ sở vật chất chưa kịp thời ở một số nơi.

Ông Trung cho biết Bộ Công Thương đang rà soát, sửa đổi văn bản pháp luật, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tổ chức tập huấn chuyên sâu, biên soạn cẩm nang hướng dẫn triển khai, thành lập tổ công tác đặc biệt và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin. Việc tăng cường đối thoại trực tiếp với lãnh đạo và người dân tại địa phương là biện pháp quan trọng để xử lý ngay vướng mắc phát sinh.

Bà Nguyễn Quỳnh Anh, Phó Chủ tịch Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, một trong 34 cán bộ được cử tăng cường về địa phương cho biết khi bắt đầu triển khai phân cấp, các đơn vị của Bộ đã được yêu cầu chuẩn bị tài liệu đào tạo cho địa phương từ rất sớm. Khi nhận quyết định công tác, 34 cán bộ đều được kết nối vào các nhóm liên lạc với đội ngũ chuyên viên của các đơn vị trong Bộ để xử lý mọi vấn đề phát sinh.

Theo bà Quỳnh Anh, nhiều địa phương ban đầu lo lắng vì phải tiếp nhận số lượng lớn thủ tục mới trong khi nhân sự không tăng. 

Tại Lâm Đồng, địa phương bà được phân công hỗ trợ, các vấn đề liên quan đến thương mại điện tử hoặc điện lực được giải đáp nhanh chóng nhờ phối hợp trực tuyến giữa Sở Công Thương và các cục/vụ của Bộ. Các kênh trao đổi trực tuyến đã "xóa nhòa khoảng cách" giữa Trung ương và địa phương, đồng thời tạo điều kiện để cán bộ địa phương chủ động học hỏi, nâng cao năng lực.

Sự chủ động, tinh thần cầu thị của cán bộ cấp xã, những người phải xử lý nhiều lĩnh vực khác nhau, là tín hiệu tích cực. Công nghệ thông tin được khai thác triệt để, giúp các xã ở xa trung tâm vẫn có thể tham gia tập huấn hoặc trao đổi nghiệp vụ hàng ngày.

Cần sự phối hợp chặt chẽ từ địa phương để giải quyết các vướng mắc

Ông Hoàng Cao Thượng, Phó Giám đốc Sở Công Thương Lạng Sơn cho biết, Sở tổ chức tập huấn nội bộ và tham gia đầy đủ các lớp tập huấn của Bộ. Sở cũng tham mưu UBND tỉnh ban hành hai quyết định phân cấp và ủy quyền, giao Giám đốc Sở thực hiện 63 nhiệm vụ mới. Đồng thời, địa phương rà soát nguồn lực, bố trí nhân sự phù hợp và hỗ trợ cấp xã trong triển khai nhiệm vụ mới, nhờ đó, chỉ sau hơn 4 tháng, hoạt động giải quyết thủ tục hành chính trong lĩnh vực công nghiệp-thương mại diễn ra ổn định và thông suốt.

Ông Thượng đánh giá cao việc Bộ cử lãnh đạo các cục/vụ trực tiếp về địa phương, giúp Lạng Sơn tháo gỡ nhiều vấn đề liên quan đến điện, công nghiệp và xuất nhập khẩu. Đây là kênh đối thoại hiệu quả, thể hiện tinh thần gắn kết giữa Trung ương và địa phương, đồng thời mang lại tác động tích cực cho doanh nghiệp và người dân.

Tuy nhiên, Lạng Sơn vẫn đối mặt với khó khăn về thiếu biên chế cấp xã, hạn chế về chuyên môn và kỹ năng công nghệ thông tin, trong khi khối lượng công việc lớn. Để khắc phục, địa phương đề xuất tiếp tục được tập huấn chuyên sâu, đặc biệt trong lĩnh vực cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O), đồng thời mong Bộ Công Thương và Chính phủ xem xét cơ chế đặc thù cho tỉnh biên giới.

Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Công Thương) Phạm Thành Trung cho biết để nâng cao hiệu quả triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Bộ Công Thương kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành tiếp tục rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến tổ chức bộ máy và phân cấp, phân quyền, bảo đảm thống nhất, tránh chồng chéo. Đồng thời cần ban hành hướng dẫn chi tiết về cơ chế phối hợp liên ngành; hỗ trợ địa phương về nguồn lực, đặc biệt là kinh phí, hạ tầng và chuyển đổi số để việc phân cấp được triển khai thông suốt.

Đối với địa phương, ông đề nghị chủ động kiện toàn tổ chức, bố trí cán bộ phù hợp từng lĩnh vực; tích cực cử cán bộ tham gia các lớp tập huấn và tự tổ chức đào tạo chuyên sâu cho cấp xã, phường để nâng cao năng lực xử lý thủ tục hành chính. Ông cũng nhấn mạnh yêu cầu địa phương phối hợp chặt chẽ với Bộ trong giải quyết các vướng mắc, phản ánh kịp thời những bất cập phát sinh.

Anh Thơ