Phát triển giống tạo nền bền vững cho ngành thủy sản

Hôm nay (19/12), Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp UBND tỉnh Ninh Bình tổ chức Hội nghị Phát triển giống thủy sản nhằm tổng kết những thành tựu mang tính bước ngoặt của giai đoạn 2024-2025 và xác lập lộ trình chiến lược cho năm 2026.

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho biết, từ năm 2024 đến nay, ngành nuôi trồng thủy sản tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn do tác động của biến đổi khí hậu, chi phí đầu vào và logistics gia tăng, thị trường tiêu thụ chững lại, cùng các rào cản kỹ thuật và thương mại từ bên ngoài. Trong bối cảnh đó, con giống giữ vai trò then chốt, quyết định hiệu quả sản xuất và khả năng tăng trưởng bền vững của toàn ngành.

Các yếu tố bất lợi từ thiên tai tiếp tục ảnh hưởng mạnh đến nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là hạn hán, xâm nhập mặn tại Đồng bằng sông Cửu Long, ô nhiễm môi trường, rác thải nhựa và các đợt bão lớn trong giai đoạn 2024–2025. Cùng với đó, ngành thủy sản còn chịu sức ép ngày càng lớn từ các rào cản thương mại. Ủy ban châu Âu tiếp tục duy trì cảnh báo "thẻ vàng" đối với thủy sản khai thác của Việt Nam; nhiều thị trường áp dụng tiêu chuẩn nhập khẩu khắt khe hơn, trong khi một số chính sách thuế mới của Mỹ đầu năm 2025 làm gia tăng bất lợi cạnh tranh, tác động trực tiếp đến sản xuất và tiêu thụ con giống.

Đóng góp quan trọng nhờ các chương trình nghiên cứu, chọn tạo giống

Trong bối cảnh nhiều thách thức, ngành nuôi trồng thủy sản vẫn duy trì đà tăng trưởng. Theo báo cáo của Cục Thủy sản và Kiểm ngư, sản lượng nuôi trồng thủy sản năm 2025 ước đạt 5.979 nghìn tấn, tăng 3,92% so với năm 2024. Tổng sản lượng con giống sản xuất đạt khoảng 392,5 tỷ con các loại, cơ bản đáp ứng nhu cầu phục vụ sản xuất, góp phần đưa kim ngạch xuất khẩu toàn ngành ước đạt trên 11 tỷ USD. Quá trình chuyển dịch từ sản xuất nhỏ lẻ sang quy mô công nghiệp ngày càng rõ nét, với sự tham gia của nhiều tập đoàn lớn, góp phần nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của giống thủy sản Việt Nam.

Đóng góp quan trọng vào những kết quả trên là các chương trình nghiên cứu, chọn tạo giống quy mô lớn. Từ năm 2010 đến nay, ngân sách nhà nước đã đầu tư gần 900 tỷ đồng cho 271 nhiệm vụ khoa học – công nghệ, tập trung vào chọn tạo các giống có tốc độ tăng trưởng nhanh và khả năng kháng bệnh. Tiêu biểu là thành tựu chọn tạo đàn cá tra thế hệ G5 có tốc độ tăng trưởng nhanh hơn 15,4% so với thế hệ G4; các nghiên cứu xác định chỉ thị phân tử liên quan đến tính trạng kháng bệnh gan thận mủ.

Trong lĩnh vực tôm nước lợ, Việt Nam đã chủ động sản xuất đàn tôm sú giống thế hệ G7 và tôm chân trắng thế hệ G8–G9; tôm sú bố mẹ chọn giống trong nước đạt sức sinh sản từ 800.000 đến 1.200.000 ấu trùng mỗi lần đẻ. Các Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản 1, 2 và 3 đã làm chủ công nghệ sản xuất giống cho 23 loài cá biển giá trị cao, đồng thời sản xuất thành công hàng triệu con giống nhuyễn thể tam bội và tứ bội. Đối với cá nước lạnh, năm 2025 các đơn vị đã sản xuất khoảng 6 triệu con giống, đáp ứng trên 40% nhu cầu cá tầm giống trong nước, từng bước giảm phụ thuộc vào nhập khẩu trứng cá thụ tinh.

Song song với phát triển sản xuất, công tác quản lý chất lượng giống được tăng cường. Trong năm qua, các cơ quan chức năng đã phát hiện và tiêu hủy 3 lô tôm giống nhập khẩu dương tính với bệnh IHHNV và WSD, xử phạt nghiêm các đơn vị vi phạm. Tuy nhiên, hạ tầng kỹ thuật tại nhiều vùng sản xuất giống đã xuống cấp, trong khi cơ chế, chính sách về đất đai và vốn chưa đủ mạnh để huy động nguồn lực xã hội.

Để tháo gỡ khó khăn, ngành thủy sản xác định ưu tiên hiện đại hóa hạ tầng vùng sản xuất giống tập trung, ứng dụng hệ thống lọc tuần hoàn, cảm biến giám sát môi trường tự động; đẩy mạnh chuyển đổi số thông qua hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về giống và thức ăn thủy sản, triển khai truy xuất nguồn gốc điện tử.

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến yêu cầu các đơn vị, địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp phát triển giống thủy sản; tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng giống, kiểm soát dịch bệnh, xử lý nghiêm vi phạm; ưu tiên nguồn lực cho nghiên cứu, đầu tư hạ tầng và liên kết chuỗi, qua đó nâng cao sức cạnh tranh và phát triển bền vững ngành thủy sản.

Đỗ Hương