Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà nêu 6 giải pháp cho chính quyền địa phương 2 cấp, định hướng cải cách tiền lương

Ngày 29/10, trong phiên thảo luận của Quốc hội về tình hình kinh tế - xã hội, nhiều đại biểu Quốc hội đã tập trung phân tích, đánh giá sâu sắc việc tổ chức và vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Giải trình trước Quốc hội, Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà trân trọng cảm ơn các ý kiến tâm huyết của đại biểu, đồng thời làm rõ thêm những vấn đề lớn trong quá trình triển khai mô hình mới – một cuộc cải cách có tính đột phá, đặt nền tảng cho nền quản trị quốc gia hiện đại.

Mỗi cán bộ phải làm cuộc cách mạng trong chính mình

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, nền hành chính nước ta đã có 80 năm vận hành theo mô hình chính quyền bốn cấp (Trung ương và ba cấp ở địa phương). Việc chuyển đổi sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là “một cuộc cách mạng thực sự trong tổ chức bộ máy”.

Theo Phó Thủ tướng, đây không chỉ là sự điều chỉnh kỹ thuật trong mô hình tổ chức mà là một sự thay đổi căn bản, triệt để và toàn diện, tác động sâu sắc tới triết lý tổ chức quyền lực, thể chế, phương thức quản trị, tư duy về bộ máy và nhân sự công vụ, cũng như mục tiêu phát triển.

“Sự thay đổi này xuất phát từ yêu cầu cấp bách của thực tiễn, phù hợp xu thế chung của thế giới và nhằm phục vụ mục tiêu phát triển đất nước trong giai đoạn mới”, Phó Thủ tướng nói.

Bản chất của mô hình mới là chuyển từ quản lý hành chính sang quản trị kiến tạo, phục vụ nhân dân, từ trạng thái thụ động sang chủ động, hướng đến mục tiêu cao nhất là sự phát triển của đất nước và hạnh phúc của nhân dân.

“Để thích ứng với sự thay đổi rất lớn này, mỗi cán bộ, công chức, viên chức phải thực hiện cuộc cách mạng trong chính bản thân mình, từ tư tưởng, nhận thức đến thái độ làm việc, tinh thần và văn hóa công vụ”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Đánh giá sau 4 tháng vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Phó Thủ tướng cho biết, kết quả bước đầu đạt được là rất quan trọng. Chúng ta đã thực hiện thành công “cuộc cách mạng sắp xếp lại giang sơn”, tổ chức lại toàn bộ mô hình nền hành chính. Việc triển khai được tiến hành đồng bộ, toàn diện, từ hoàn thiện thể chế, chính sách đến ban hành hướng dẫn cụ thể để địa phương tổ chức thực hiện.

Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà ghi nhận và đánh giá cao nỗ lực của cả hệ thống chính trị ở các địa phương.

“Trong 4 tháng qua, với tinh thần thần tốc, khẩn trương, vừa làm vừa hoàn thiện, sự đồng hành và quyết liệt từ Trung ương đến địa phương đã giúp chúng ta hoàn thành một khối lượng công việc rất lớn", Phó Thủ tướng nói.

Đến nay, bộ máy hành chính cơ bản đã vận hành ổn định, thông suốt, liên tục và được nhân dân ghi nhận. Nhiều địa phương đã có cách làm sáng tạo, linh hoạt, giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh, cho thấy hiệu quả bước đầu rõ nét.

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cũng thẳng thắn nhìn nhận, đây là mô hình mới, chưa có tiền lệ, đòi hỏi thay đổi toàn diện về tư duy và phương thức quản trị, nên khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai là điều tất yếu.

Sáu nhóm giải pháp trọng tâm để vận hành hiệu quả

Phó Thủ tướng nêu rõ, thời gian tới, Chính phủ sẽ tập trung chỉ đạo triển khai 6 nhóm giải pháp trọng tâm để mô hình chính quyền 2 cấp thực sự phát huy hiệu quả.

Trong đó, giải pháp trọng tâm đầu tiên là hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách. Theo Phó Thủ tướng, Quốc hội đã ban hành 34 luật tại kỳ họp trước và dự kiến sẽ tiếp tục ban hành 49 luật trong kỳ họp này. Đây là những văn bản pháp lý quan trọng, có liên quan trực tiếp đến việc vận hành nền hành chính.

Song song với công tác lập pháp, Chính phủ sẽ tiếp tục chỉ đạo hoàn thiện các vấn đề căn cốt về tổ chức bộ máy, biên chế, cũng như các quy định về phân loại và tiêu chuẩn đơn vị hành chính... Mục tiêu đặt ra là đến hết năm 2025, hệ thống thể chế sẽ được hoàn thiện về cơ bản.

Giải pháp trọng tâm thứ hai là xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đáp ứng yêu cầu vận hành của chính quyền địa phương hai cấp, đặc biệt là ở cấp xã. Đây là một vấn đề được các đại biểu Quốc hội đặc biệt quan tâm.

Theo số liệu tổng hợp từ 34 tỉnh, thành phố, số lượng cán bộ, công chức cấp xã bình quân không thiếu, tỉ lệ chưa phù hợp chuyên môn chỉ 5,38%. Tuy nhiên, do mô hình mới, năng lực của một bộ phận cán bộ vẫn chưa đáp ứng ngay yêu cầu.

Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ đang chỉ đạo Bộ Nội vụ khẩn trương hoàn thiện khung vị trí việc làm, đặc biệt cho cấp xã, để làm cơ sở cho việc giao biên chế chính thức trong giai đoạn 2026-2030, thay thế cho các hướng dẫn tạm thời hiện nay.

Trước mắt, các địa phương cần chủ động rà soát, đánh giá và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ để đảm bảo vận hành hiệu quả. Đối với các vị trí quan trọng như tài chính, địa chính, môi trường, công nghệ thông tin, tư pháp, các địa phương có thể chủ động tuyển dụng hoặc điều động cán bộ theo hướng dẫn đã có.

Đối với việc tập huấn, bồi dưỡng cán bộ, Chính phủ sẽ giao Bộ Nội vụ xây dựng Đề án đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ công chức cấp xã đến năm 2030 để chủ động nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho cấp cơ sở.

Giải pháp trọng tâm thứ ba là rà soát, bổ sung quy hoạch, kế hoạch phát triển của từng địa phương, đồng thời tăng cường nguồn lực và thiết kế cơ chế tài chính phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Đây là yêu cầu căn cốt, cơ bản, cần được thực hiện ngay để đảm bảo hoạt động hiệu quả cho cả trước mắt và lâu dài.

Giải pháp thứ tư là đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào công vụ, xây dựng chính quyền điện tử và chính quyền số. 

Phó Thủ tướng cho biết, mặc dù đã có nhiều chuyển biến tích cực, song hạ tầng công nghệ thông tin và điều kiện cơ sở vật chất ở một số nơi còn hạn chế. Do đó, cả Trung ương và địa phương cần tiếp tục ưu tiên đầu tư, đồng thời triển khai đồng bộ phong trào “bình dân học vụ số” đến từng người dân.

Thứ năm, các địa phương cần chủ động xử lý khó khăn, vướng mắc trong phạm vi thẩm quyền của mình, tránh tư tưởng trông chờ, ỷ lại. Chính phủ mong muốn địa phương quyết liệt hơn trong xử lý tài sản công và cải cách thủ tục hành chính, tiếp tục cắt giảm, đơn giản hóa quy trình để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.

Thứ sáu, đổi mới mạnh mẽ phương thức quản trị, hướng tới chính quyền kiến tạo phát triển và phục vụ nhân dân. “Mục tiêu của chúng ta không chỉ là một chính quyền gần dân, sát dân, mà còn là kiến tạo sự phát triển cho đất nước trong giai đoạn mới”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Cải cách tiền lương phải kỹ lưỡng, thận trọng 

Liên quan đến tổ chức bộ máy, Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, hiện nay, Chính phủ đang khẩn trương hoàn thiện hồ sơ để báo cáo Bộ Chính trị, từ đó có cơ sở chính thức để xác định cơ cấu tổ chức của chính quyền cấp cơ sở, thay thế cho các hướng dẫn mang tính tạm thời.

Về biên chế, Chính phủ sẽ phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương tổng hợp biên chế của toàn hệ thống chính trị để báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định việc giao biên chế chính thức.

Về vấn đề phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền, theo Phó Thủ tướng, đây là một chủ trương lớn đã được Chính phủ triển khai rất quyết liệt theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị. Kết quả ban đầu rất đáng ghi nhận, với tỉ lệ phân cấp, phân quyền cho địa phương hiện đã đạt trên 56%.

Cụ thể, đã có 949 nhiệm vụ được phân cấp trực tiếp cho địa phương, trong đó cấp tỉnh đảm nhận 870 nhiệm vụ và cấp xã là 79 nhiệm vụ. Đáng chú ý, cấp xã đang thực hiện tổng cộng 859 nhiệm vụ thuộc thẩm quyền được giao từ cấp huyện và thẩm quyền vốn có của cấp mình.

"Hiện nay, Chính phủ đang tập trung đánh giá tính khả thi của việc phân cấp, phân quyền. Để quá trình này thực chất và hiệu quả, chúng tôi rất mong các địa phương quan tâm, chủ động phản ánh những điểm chưa khả thi, chưa phù hợp một cách cụ thể", Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà nói.

Theo Phó Thủ tướng, sự tham gia tích cực của các địa phương là yếu tố then chốt để Trung ương kịp thời rà soát, điều chỉnh, đảm bảo việc triển khai đạt hiệu quả cao nhất, vì đây là một trong những mục tiêu cốt lõi của quản trị chính quyền địa phương.

Về cải cách chính sách tiền lương, Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, quán triệt các kết luận của Bộ Chính trị, Chính phủ đang xây dựng một Đề án tổng thể về cải cách chính sách tiền lương. Theo kế hoạch, Ban Chỉ đạo Trung ương sẽ chủ trì đánh giá lại Nghị quyết 27 và báo cáo Trung ương vào quý I năm 2026.

Trên cơ sở đó, một kế hoạch cải cách tiền lương cụ thể sẽ được xây dựng với lộ trình và bước đi phù hợp. Việc cải cách này phải được đặt trong tổng thể của cải cách nền hành chính, gắn với tăng trưởng kinh tế và khả năng chi trả của ngân sách nhà nước. 

"Do đó, việc này chưa thể thực hiện ngay lập tức được mà cần được chuẩn bị một cách kỹ lưỡng, thận trọng, căn cơ", Phó Thủ tướng cho hay.

Thu Giang