Sẽ thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia cho khởi nghiệp sáng tạo

Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh thông tin như trên tại tại Diễn đàn chính sách Quốc gia hợp tác quốc tế về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo, ngày 13/12, tại Hà Nội. Diễn đàn là một trong những hoạt động chính trong khuôn khổ hoạt động Techfest Việt Nam 2025.

Hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đã trưởng thành, nhưng còn nhiều “nút thắt” 

Theo Thứ trưởng Hoàng Minh, xu thế chung trên thế giới cho thấy các quốc gia đều đã nhận thức rất rõ vai trò then chốt của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đối với phát triển kinh tế – xã hội. Nhiều nước đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ bằng việc tăng cường đầu tư cho nghiên cứu, phát triển công nghệ và hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Tại Việt Nam, Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị tiếp tục khẳng định định hướng chiến lược đó. Trong bối cảnh đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số trong giai đoạn tới, Việt Nam “không còn lựa chọn nào khác” ngoài con đường phát triển dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đây là định hướng nhất quán đã được Đảng và Nhà nước xác lập, xuyên suốt trong các chiến lược phát triển quốc gia.

Trong tiến trình đó, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo được xác định là một thành tố đặc biệt quan trọng, đóng vai trò dẫn dắt, thử nghiệm và lan tỏa các mô hình kinh doanh, công nghệ và phương thức phát triển mới cho toàn bộ nền kinh tế.

Thứ trưởng Hoàng Minh chỉ rõ, quy mô vốn đầu tư mạo hiểm cho khởi nghiệp sáng tạo trên toàn cầu đang có xu hướng suy giảm rõ rệt. Từ mức khoảng 600 tỷ USD năm 2021, dòng vốn này giảm xuống còn khoảng 350 tỷ USD năm 2022 và chỉ còn khoảng 300 tỷ USD trong giai đoạn 2023–2024. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng chung, khi quy mô vốn đầu tư mạo hiểm giảm từ khoảng 1,5 tỷ USD năm 2021 xuống còn khoảng 500 triệu USD trong những năm gần đây.

Tuy nhiên, trong bối cảnh khó khăn chung, các nhà đầu tư vẫn tiếp tục ưu tiên rót vốn vào những lĩnh vực công nghệ mang tính nền tảng và chiến lược như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, công nghệ xanh. Điều này cho thấy cạnh tranh giữa các quốc gia trong thu hút dòng vốn, nhân tài và công nghệ ngày càng gay gắt, trở thành một trong những trụ cột của năng lực cạnh tranh quốc gia.

Đánh giá về thực trạng trong nước, Thứ trưởng Hoàng Minh cho biết hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam đã có những bước phát triển và trưởng thành rõ nét trong thời gian qua. Hiện cả nước có hơn 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, hơn 200 tổ chức trung gian hỗ trợ, 2 kỳ lân công nghệ và hơn 20 doanh nghiệp có tiềm năng trở thành kỳ lân.

Một số địa phương như Hà Nội, TPHCM và gần đây là Đà Nẵng đã lọt vào nhóm các thành phố sáng tạo trên thế giới. Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam xếp hạng 44/132 quốc gia; chỉ số hệ sinh thái khởi nghiệp xếp thứ 55 toàn cầu; tốc độ tăng trưởng hệ sinh thái đứng thứ 3 ASEAN và thứ 5 Đông Nam Á.

Dù vậy, khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều hạn chế, đặc biệt là tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chấp nhận rủi ro chưa thực sự lan tỏa mạnh mẽ; quy mô doanh nghiệp còn nhỏ; dòng vốn đầu tư còn hạn chế. Trong bối cảnh dân số hơn 100 triệu người, lực lượng lao động trẻ, trình độ và khả năng tiếp cận công nghệ ngày càng cao, Việt Nam không thể bỏ lỡ cơ hội phát triển dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Hình thành Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia: Thông điệp đồng hành mạnh mẽ của Nhà nước

Theo Thứ trưởng Hoàng Minh, quan điểm của Việt Nam là xây dựng một quốc gia “toàn dân khởi nghiệp”, trong đó bất kỳ ai cũng có thể khởi nghiệp dựa trên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Trong dòng chảy đó, các start-up công nghệ giữ vai trò tiên phong, chấp nhận rủi ro cao, tạo ra các đột phá và động lực lan tỏa cho nền kinh tế.

Một trong những công cụ then chốt để thúc đẩy hệ sinh thái này chính là Quỹ đầu tư mạo hiểm. Luật Thủ đô (sửa đổi) và Luật Công nghiệp công nghệ số đã tạo hành lang pháp lý cho việc hình thành quỹ đầu tư mạo hiểm ở cả cấp quốc gia và địa phương.

Theo thiết kế, quỹ đầu tư mạo hiểm của Nhà nước cho phép huy động đa dạng nguồn lực, không chỉ từ ngân sách mà còn từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước; được đầu tư theo chu kỳ dài hạn 10–15 năm; tập trung vào các lĩnh vực công nghệ chiến lược; thậm chí được phép đầu tư ra nước ngoài để tiếp cận công nghệ mới, tri thức mới, qua đó mang nguồn lực về phục vụ Việt Nam.

“Việc hình thành quỹ đầu tư mạo hiểm Nhà nước thể hiện thông điệp rõ ràng của Chính phủ: Không chỉ hỗ trợ bằng chính sách, mà Nhà nước còn trực tiếp tham gia vào hệ sinh thái khởi nghiệp”, Thứ trưởng Hoàng Minh nhấn mạnh.

Cùng với đó, Việt Nam đang nghiên cứu khả năng hình thành sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt dành cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo và các quỹ đầu tư mạo hiểm, qua đó tạo kênh thoái vốn minh bạch, hiệu quả cho cộng đồng khởi nghiệp.

Hà Nội tiên phong thử nghiệm các cơ chế đột phá

Từ góc độ địa phương, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Trương Việt Dũng cho rằng đổi mới sáng tạo chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được hiện thực hóa từ thực tiễn địa phương. Trong tiến trình hoàn thiện thể chế cho đổi mới sáng tạo, Hà Nội được giao sứ mệnh tiên phong thử nghiệm và dẫn dắt các cơ chế mới.

Trên cơ sở Luật Thủ đô (sửa đổi), Hà Nội đã ban hành đồng bộ 6 nghị quyết quan trọng, bao trùm toàn bộ các khâu từ nghiên cứu, thử nghiệm đến thương mại hóa. Thành phố cũng đã xây dựng Sàn Giao dịch Công nghệ Hà Nội và Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội vận hành theo mô hình đối tác công – tư.

Điểm nhấn lớn nhất là việc thành lập Quỹ Đầu tư mạo hiểm Hà Nội với quy mô tối đa 1.200 tỷ đồng, trong đó ngân sách Nhà nước tham gia không quá 49%. Theo Phó Chủ tịch Trương Việt Dũng, vốn Nhà nước đóng vai trò “vốn mồi”, chia sẻ rủi ro ban đầu để thu hút nguồn lực xã hội.

Tại Diễn đàn, nhiều chuyên gia quốc tế đã chia sẻ kinh nghiệm. Ông David Lewis, Chủ tịch kiêm CEO Energy Capital Việt Nam, cho rằng mô hình hợp tác công – tư trong đầu tư mạo hiểm của Singapore là bài học đáng tham khảo, trong đó Nhà nước cung cấp "vốn hạt giống" và xây dựng hệ sinh thái đồng bộ.

Ông Samuel Ang, chuyên gia cấp cao của ADB, giới thiệu khái niệm “linh dương đồng cỏ” – những doanh nghiệp tăng trưởng nhanh, có khả năng giải quyết các vấn đề mang tính hệ thống của xã hội. 

Lấy ví dụ tại Hà Nội, chuyên gia của ADB cho rằng, các vấn đề như ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông hay khả năng tiếp cận tín dụng đều là những bài toán lớn. Những doanh nghiệp đưa ra giải pháp hiệu quả cho các vấn đề này chính là ứng viên tiềm năng của nhóm "linh dương đồng cỏ".

Theo ông, các quỹ đầu tư Nhà nước cần đóng vai trò tạo đòn bẩy ban đầu cho nhóm doanh nghiệp này.

Từ góc độ quỹ tư nhân, ông Lê Thành Nam, Giám đốc đầu tư Touchstone Partner, nhấn mạnh giá trị của quỹ đầu tư mạo hiểm không chỉ nằm ở vốn, mà còn ở năng lực thẩm định, quản trị rủi ro và hỗ trợ doanh nghiệp vươn ra thị trường quốc tế.

Các ý kiến tại Diễn đàn cho rằng quỹ đầu tư mạo hiểm, cùng với sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt, sẽ là những “mảnh ghép” quan trọng để hoàn thiện hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam.

 Với sự tham gia chủ động của Nhà nước, vai trò dẫn dắt của khu vực tư nhân và sự đồng hành của địa phương, Việt Nam đang từng bước tạo dựng nền tảng thể chế để biến đổi mới sáng tạo thành động lực cốt lõi cho tăng trưởng nhanh và bền vững trong giai đoạn tới.

Thu Giang