Siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong xây dựng pháp luật

Tại thảo luận, các ý kiến cơ bản tán thành với nhận định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) rằng công tác lập và triển khai thực hiện Chương trình xây dựng luật và pháp lệnh có nhiều đổi mới, tiến bộ, có kết quả tích cực.

Tuy vậy, một số hạn chế, bất cập tồn tại từ lâu vẫn chưa được khắc phục, như: Một số hồ sơ đề nghị xây dựng luật, nghị quyết chưa bảo đảm chất lượng, chưa đầy đủ theo quy định; việc gửi hồ sơ không ít trường hợp chưa bảo đảm thời gian theo quy định; vẫn còn tình trạng dự án đã được đưa vào Chương trình nhưng không chuẩn bị kịp để trình Quốc hội theo đúng kế hoạch. Những hạn chế này có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng chủ yếu là do công tác tổ chức thực hiện chưa tốt, kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng pháp luật chưa nghiêm.

Nên hạn chế tối đa việc điều chỉnh mới

Băn khoăn về kỷ cương lập pháp, đại biểu Lê Thanh Vân (Cà Mau) cho rằng việc điều chỉnh chương trình xây dựng pháp luật thường xuyên cho thấy tính ổn định của chương trình chưa bền vững, trong khi đây là "gốc rễ" thuộc quyền lập pháp của Quốc hội. Vì vậy, khi Quốc hội thông qua một luật nào đó thì hạn chế tối đa việc điều chỉnh mới.

Đại biểu Lê Thanh Vân đề nghị nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là luật hoá sáng kiến của Đảng đoàn Quốc hội về chiến lược lập pháp. Quốc hội đã có chiến lược liên quan đến kinh tế-xã hội, đầu tư công, kế hoạch tài chính trung hạn 5 năm thì cũng nên có tầm nhìn xa hơn về xây dựng pháp luật.

Ngoài ra, cần mở rộng thành phần soạn thảo các dự án, chú trọng các chuyên gia, nhà khoa học và đặc biệt là đối tượng chịu tác động để họ có tiếng nói. Cần lấy ý kiến rộng rãi của nhân dân về dự án có tác động rộng. Không đưa vào chương trình các dự án luật mà Quốc hội không tán thành.

Đại biểu Nguyễn Minh Sơn (Tiền Giang) đánh giá cao kết quả thực hiện Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2021 và những tháng đầu năm 2022 đã được UBTVQH báo cáo. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, hoạt động của các cơ quan bị ảnh hưởng nhưng các hoạt động phục vụ cho công tác lập pháp vẫn được duy trì linh hoạt, điều chỉnh phương thức thực hiện, bảo đảm chất lượng tổng số luật, pháp lệnh, nghị quyết được thông qua là 12 văn bản của Quốc hội và 6 văn bản của UBTVQH.

Tuy nhiên, công tác xây dựng pháp luật thời gian qua vẫn tồn tại hạn chế, bất cập nhất định. UBTVQH đã nêu về chất lượng hồ sơ đề nghị xây dựng luật, nghị quyết; về thời hạn gửi hồ sơ, thời hạn trình Quốc hội. Đặc biệt, chất lượng đánh giá tác động chính sách ngay từ khâu đề nghị xây dựng luật, nghị quyết còn hạn chế. Đây là vấn đề đã được nêu rất nhiều lần nhưng vẫn chưa được khắc phục, nhất là đối với những nhiệm vụ lập pháp mang tính cấp bách thì vấn đề này càng đáng lưu tâm hơn.

Nghiên cứu nhiều hồ sơ dự án luật, nghị quyết cho thấy không ít các chính sách pháp luật được đề xuất trong các dự án luật, nghị quyết còn chung chung, thiếu cụ thể, chưa rõ về nội dung quy định được thiết kế để cụ thể hóa chính sách. Do vậy, đánh giá tác động chính sách cũng còn sơ sài, hình thức không rõ định lượng.

So sánh báo cáo đánh giá tác động chính sách khi đề nghị xây dựng luật, nghị quyết để đưa vào chương trình và khi dự án luật, nghị quyết đã chính thức được đưa vào chương trình trình Quốc hội cho thấy về mặt nội dung không có sự hoàn thiện đáng kể, chất lượng báo cáo tổng kết thi hành pháp luật cũng cần được nâng cao hơn. Bên cạnh đó, cần tách bạch rõ những kết quả hạn chế do quy định của văn bản luật, nghị quyết và những kết quả hạn chế do quy định của văn bản dưới luật, những vấn đề do quy định pháp luật và những vấn đề do tổ chức thi hành pháp luật.

Theo đại biểu Nguyễn Minh Sơn, chất lượng rà soát văn bản quy phạm pháp luật cũng cần được cải thiện hơn, bảo đảm rõ ràng. Đặc biệt, thiết kế điều về áp dụng luật trong các dự thảo luật phải được đầu tư hơn nữa. Qua việc nghiên cứu báo cáo thẩm tra của các Ủy ban của Quốc hội cho thấy, đây là nội dung có nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội cho rằng phải làm rõ, hoàn thiện thêm để phân biệt rõ về phạm vi điều chỉnh và nguyên tắc áp dụng.

Về dự kiến chương trình xây dựng luật, pháp lệnh 2022-2023, đại biểu Nguyễn Minh Sơn cơ bản tán thành, đề nghị cơ quan trình tập trung hoàn thiện hồ sơ dự án luật, dự thảo nghị quyết bảo đảm chất lượng và thời hạn gửi Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội để thẩm tra, báo cáo UBTVQH và trình Quốc hội theo quy định của pháp luật.

Chú trọng công tác xây dựng thể chế

Thay mặt Chính phủ, thừa ủy quyền Thủ tướng Chính phủ, với tư cách cơ quan tổng hợp báo cáo Chính phủ và Chính phủ báo cáo Quốc hội về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hằng năm, phát biểu giải trình tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết có nhiều ý kiến thống nhất với đánh giá của UBTVQH về chất lượng và những cố gắng của Chính phủ trong việc lập và thực hiện Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh trong thời gian qua, nhất là trong 2 năm, năm 2021 và nửa năm 2022 với rất nhiều thách thức trên thực tế đối với đất nước.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ nhiệm kỳ này chú trọng công tác xây dựng thể chế, số lượng các cuộc họp về công tác này cũng rất nhiều, cách làm cũng có điểm khác. Đây là sự cố gắng lớn của Chính phủ và nhận được sự đồng thuận của UBTVQH.

Bộ Tư pháp sẽ tiếp thu các ý kiến góp ý, kể cả những gợi ý về các dự án cụ thể, tiếp tục tham mưu, báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ để có các giải pháp hữu hiệu hơn trong việc lập, thực hiện chương trình luật và pháp lệnh cho những năm sau tốt hơn năm trước.

Phát biểu kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh đa số ý kiến các đại biểu Quốc hội thể hiện sự đồng thuận cao với nội dung Tờ trình của UBTVQH và dự thảo Nghị quyết, đồng thời đóng góp thêm nhiều ý kiến cụ thể, thiết thực đánh giá tình hình thực hiện chương trình năm 2021 và các tháng đầu năm 2022. 

Các đại biểu cũng đề xuất thêm các biện pháp, giải pháp cụ thể để tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xây dựng pháp luật, bảo đảm tiến độ chuẩn bị, trình các dự án luật, nghị quyết theo đúng chương trình đã được Quốc hội quyết định; tăng cường, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, cá thể hóa trách nhiệm trong xây dựng pháp luật...

UBTVQH ghi nhận và sẽ chỉ đạo Tổng Thư ký Quốc hội phối hợp với Ủy ban Pháp luật tổng hợp ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, giúp UBTVQH nghiên cứu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết và chuẩn bị Báo cáo giải trình, tiếp thu đầy đủ ý kiến của các đại biểu Quốc hội để trình Quốc hội thông qua.

Hải Liên