Sửa Nghị định về kinh doanh xăng dầu: Phải hài hòa lợi ích

Cơ quan soạn thảo cầu thị

Bộ Công Thương đang chủ trì soạn thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 95/2021/NĐ-CP và Nghị định số 83/2014/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu. 

Dự thảo sửa đổi, bổ sung quy định về công thức giá, phương thức điều hành giá xăng dầu, thời gian điều hành/công bố giá, mức chiết khấu tối thiểu trong kinh doanh xăng dầu, quyền và nghĩa vụ của thương nhân kinh doanh xăng dầu…

Ông Trần Duy Đông – Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương cho biết, đơn vị soạn thảo muốn lắng nghe ý kiến của các chuyên gia, doanh nghiệp để sửa đổi Nghị định kinh doanh xăng dầu sao cho phù hợp nhất với bối cảnh thế giới, bối cảnh kinh tế xã hội trong nước, sát với các biến động thị trường và bảo đảm mục tiêu quản lý Nhà nước nhưng phải làm sao tạo động lực và điều kiện cho doanh nghiệp phát triển, hài hòa lợi ích doanh nghiệp, người dân.

Xăng dầu là mặt hàng rất quan trọng, nhạy cảm, ảnh hưởng đến quốc kế dân sinh, là đầu vào quan trọng của nền kinh tế, đầu vào cho mục tiêu kiểm soát CPI. Do đó, mặt hàng xăng dầu luôn nhận được quan tâm của cơ quan quản lý Nhà nước, doanh nghiệp, người dân.

Trong điều hành giá xăng dầu, cơ quan điều hành luôn phải bảo đảm mục tiêu làm sao đáp ứng được nguồn cung xăng dầu, đồng thời bảo đảm giá xăng dầu phải góp phần kiểm soát CPI, phải giải quyết bài toán cạnh tranh và thị trường.

Ông Trần Duy Đông cho hay, thực tế những vấn đề đặt ra trong quá trình sửa đổi Nghị định 83 và 95 đều là những vấn đề đã đưa ra thảo luận từ quá trình sửa đổi Nghị định 83 trước đây như, vấn đề Quỹ bình ổn giá xăng dầu, thời gian điều hành; dự trữ xăng dầu, quyền và nghĩa vụ của thương nhân đầu mối, thương nhân phân phối, đại lý…

Tuy nhiên, những biến động của thị trường xăng dầu những năm qua mang tính chất dị biệt, đặc biệt là cuộc xung đột quân sự giữa Nga và Ukraine, biến động giá xăng dầu ở biên độ cao và chưa từng xảy ra trước đó…

Do đó, cần phải tư duy lại các công cụ quản lý Nhà nước nên can thiệp đến đâu; tư duy về quan hệ cung cầu, về quy luật cạnh tranh.

"Cần làm sao để thị trường xăng dầu đạt được mục tiêu cao nhất là bảo đảm an ninh năng lượng cho đất nước, kiểm soát CPI – một trong những cân đối chính của kinh tế, thúc đẩy cạnh tranh, thúc đẩy doanh nghiệp phát triển", ông Trần Duy Đông nói.

Đại diện cơ quan soạn thảo khẳng định, việc làm chính sách thì phải hướng đến lâu dài và tôn trọng quy định khách quan, không chạy theo những vấn đề cục bộ, mang tính hiện tượng. Quan điểm của Bộ Công Thương và ban soạn thảo là thực sự lắng nghe, thực sự cầu thị để làm sao có thị trường xăng dầu bảo đảm mục tiêu kiểm soát CPI, bảo đảm cuộc sống người dân và hoạt động của doanh nghiệp".

Về công thức giá và phương thức điều hành giá xăng dầu, Thường trực Tổ biên tập đề xuất Bộ Tài chính phối hợp rà soát sửa đổi, bổ sung quy định về công thức giá cơ sở mặt hàng xăng dầu theo các phương án: Phương án 1, tiếp tục điều hành giá xăng dầu theo quy định hiện hành và sửa đổi công thức giá cơ sở hiện hành theo hướng rà soát, bổ sung một số chi phí thực tế phát sinh của doanh nghiệp nhưng chưa được tính trong giá cơ sở hiện hành (như rà soát nội dung quy định về premium trong nước...), đồng thời, rà soát các quy định về phương thức xác định các chi phí, tần suất xác định chi phí… để bảo đảm tính đúng, tính đủ, kịp thời các chi phí trong giá cơ sở do Nhà nước công bố.

Phương án 2, sửa đổi công thức giá và phương pháp công bố giá cơ sở mặt hàng xăng dầu theo hướng Nhà nước chỉ công bố các yếu tố cấu thành giá gồm giá thế giới (giá Platt’s), các loại thuế thu vào ngân sách Nhà nước, lợi nhuận định mức, mức trích lập, chi sử dụng Quỹ bình ổn giá (có quy định nguyên tắc vận hành của công cụ Quỹ bình ổn giá cụ thể) để định hướng cho việc tính và quyết định giá bán lẻ xăng dầu cụ thể của các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu. Các doanh nghiệp căn cứ các chi phí thực tế của mình (gồm các chi phí kinh doanh, chi phí vận chuyển, premium...) để tự xác định và công bố giá bán lẻ của doanh nghiệp mình, thực hiện kê khai giá khi thay đổi giá và báo cáo về Bộ Công Thương, Bộ Tài chính để giám sát (như đối với các mặt hàng bình ổn giá khác theo quy định tại Luật Giá).

Nghị định ảnh hưởng đời sống, cần đánh giá toàn diện, đầy đủ

Dưới góc độ cộng đồng doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI nhấn mạnh, Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 95 và 83 của Bộ Công Thương lần này là rất rõ ràng, rất thẳng thắn và không ngại va chạm. Đặc biệt, buổi góp ý có sự hiện diện của các doanh nghiệp đến từ 50 tỉnh, thành phố trên cả nước, thể hiện sự quan tâm rất lớn của cộng đồng doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, từ các doanh nghiệp bán lẻ, doanh nhân phân phối, đầu mối nhập khẩu, nên cho thấy nhu cầu sửa đổi nghị định này trong cộng đồng doanh nghiệp rất lớn.

Đại diện VCCI cho rằng, Nghị định kinh doanh xăng dầu sẽ tác động lớn đến doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, tác động gián tiếp đến doanh nghiệp đang sử dụng nguồn cung xăng dầu và ảnh hưởng đến đời sống người dân. Do đó, VCCI đã hợp tác với Bộ Công Thương, Văn phòng Chính phủ trong góp ý xây dựng dự thảo lần này.

"Về quan điểm trong việc soạn thảo nghị định lần này, cần nhất quán quan điểm về cạnh tranh bình đẳng, tự do kinh doanh và công khai minh bạch, từ đó sẽ đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp, người dân", ông Đậu Anh Tuấn nói. 

Đại diện VCCI nhấn mạnh, mệnh lệnh hành chính chỉ là giải pháp tình thế chứ không thể bền vững bằng mệnh lệnh thị trường. Đây cũng là một yêu cầu quan trọng trong sửa đổi Nghị định 95 và 83 lần này, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp muốn bán hàng, muốn cạnh tranh, muốn đầu tư, muốn phục vụ.

Góp ý để soạn thảo Nghị định, đại diện Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam cho rằng, Bộ Công Thương cần lý giải rõ tại sao chỉ cho phép thương nhân phân phối chỉ được mua hàng tối đa của 3 đơn vị đầu mối kinh doanh xăng dầu mà không được mua nhiều hơn, có thể yêu cầu thương nhân phân phối có các điều kiện nhất định thì được mua hàng từ nhiều đầu mối khác nhau (có kho bãi riêng chứa từng nguồn mua, sổ sách đầy đủ…).

Về rà soát các điều kiện kinh doanh xăng dầu, dự thảo Nghị dịnh đưa ra các phương án là trong đó có giữ như quy định hiện hành và có bổ sung quy định siết chặt hơn để khắc phục việc hiểu khác nhau. Tuy nhiên, Hội đề nghị cân nhắc theo phương án xem xét các điều kiện thông thoáng hơn cho việc phát triển các doanh nghiệp, tăng cường cạnh tranh như mục tiêu hiện nay cũng như lâu dài đặt ra.

Đại diện Hội Bảo vệ người tiêu dùng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan hữu quan phối hợp chặt chẽ (nhất là đối với Bộ Tài chính), tiếp tục nghiên cứu, tổ chức lấy ý kiến đối với các đối tượng bị tác động trực tiếp và mở các cuộc họp, hội nghị lấy ý kiến để tiếp thu hoàn thiện, trình Chính phủ xem xét ban hành theo tiến độ.

Riêng về Quỹ bình ổn giá xăng dầu, chuyên gia Phạm Thế Anh,  Trưởng khoa Kinh tế học (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng hiện tại quỹ này hiệu quả chưa cao. 

Vị chuyên gia này cho rằng, Quỹ chỉ nên hoạt động trong những tình huống đặc biệt khi Nhà nước muốn trợ giá cho doanh nghiệp và người tiêu dùng, sử dụng nguồn thu vượt dự toán từ các khoản thu liên quan đến xăng dầu. Cần rút ngắn thời gian điều hành giá, tái cấu trúc thị trường xăng dầu theo hướng cạnh tranh hơn.

Anh Minh