Tăng giờ làm thêm: Giải bài toán thiếu hụt lao động cục bộ

Tính toán bảo đảm sức khỏe và thu nhập cho người lao động

Dịch COVID-19 diễn biến phức tạp trong thời gian dài khiến tình hình sản xuất của các DN gặp khó khăn; năng suất, sản lượng sụt giảm do nhiều thời điểm thiếu hụt lao động trầm trọng. Trước thực tế đó, Chính phủ đề xuất Quốc hội xem xét điều chỉnh số giờ làm thêm, "nới trần" từ 40 giờ lên 72 giờ/tháng, mở rộng mức trần 300 giờ/năm cho tất cả các ngành nghề, lĩnh vực.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến đề xuất này là giải quyết khó khăn về nhân lực của DN do dịch bệnh. Với mức trần mới, DN có thể thỏa thuận tăng thời lượng làm thêm giờ với người lao động, vừa để phục hồi sản xuất, làm bù thời gian buộc phải dừng việc, vừa để tăng thu nhập cho người lao động.

Bày tỏ quan điểm về đề xuất của Chính phủ, ông Bùi Sỹ Lợi – nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban về Các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng, đề xuất này là rất cần thiết, do DN cần bảo đảm tiến độ các đơn hàng và người lao động cũng mong muốn làm thêm để tăng thu nhập. Tuy nhiên, điều chỉnh giờ làm cần thực hiện trên cơ sở bảo đảm sức khỏe cho người lao động và bù đắp bằng thu nhập hợp lý.

Theo ông Bùi Sỹ Lợi, việc tăng giờ làm thêm chỉ nên áp dụng trong các ngành nghề, lĩnh vực có yêu cầu cấp thiết và trong thời gian nhất định.

Lý giải về điều này, ông Bùi Sỹ Lợi phân tích, câu chuyện điều chỉnh giờ làm thêm đã từng được đặt ra khi sửa Bộ luật Lao động năm 2019. Đến nay, từ nhu cầu thực tế, việc "nới" giờ làm thêm một lần nữa được đặt ra vì "trần" quy định hiện tại khiến nhiều DN gặp khó trong bối cảnh dịch bệnh. Thực tế, việc tăng giờ làm thêm rất cần thiết cho cả DN và người lao động để đáp ứng nhu cầu thời vụ, các đợt xuất khẩu hàng hóa và cũng là cơ hội nâng cao thu nhập của người lao động.

"Nhưng về bản chất, làm thêm giờ vẫn là kéo dài thời gian lao động, đồng nghĩa với việc tăng cường độ lao động và ảnh hưởng đến sức khỏe, nếu cho phép kéo dài thời gian làm thêm quá mức", ông Bùi Sỹ Lợi lưu ý.

Đồng tình với quan điểm này, bà Nguyễn Thị Lan Hương - Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động cho rằng, trước bối cảnh thực tế, khi nền kinh tế chịu tác động của dịch bệnh, đối mặt với việc đứt gãy chuỗi cung ứng trong sản xuất kinh doanh thì việc tăng tốc sản xuất để bù đắp đơn hàng là việc cần thiết. Điều này tăng tính linh hoạt trong hoạt động sản xuất, qua đó tăng tính cạnh tranh cho DN.

Theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, tăng giờ làm thêm là cần thiết và cần có các quy định liên quan phù hợp để bảo đảm sức khỏe, tái tạo sức lao động cho người lao động.

Giải quyết thiếu hụt lao động cục bộ

Liên quan tới điều chỉnh giờ làm thêm, cả DN và người lao động đều muốn bỏ "trần" tăng ca trong tháng để (hiện là 40 giờ/tháng) để được vận dụng linh hoạt, chủ động hơn.

Trao đổi với Báo điện tử Chính phủ, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Catalan (chuyên sản xuất gạch ốp lát, đóng tại khu công nghiệp Yên Phong, Bắc Ninh) Nguyễn Văn Nguyên cho biết, 2 năm qua, dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất của DN. Năm 2021, nằm ở "điểm nóng" Yên Phong, công ty phải dừng, giãn việc kéo dài khi thực hiện giãn cách xã hội. Bước sang năm 2022, công ty lại đối mặt với khó khăn thiếu nhân lực cục bộ vì nhiều lao động trở thành F0.

Ông Nguyễn Văn Nguyên cho biết: "Chúng tôi kiến nghị chỉ quy định kiểm soát, giới hạn giờ làm thêm theo năm, không nên khống chế theo tháng, để DN có thể linh hoạt, chủ động hơn trong vận hành vì hầu hết các ngành nghề sản xuất đều có tính mùa vụ, thường tập trung vào những thời điểm nhất định. Vậy nên nếu được linh hoạt sử dụng số giờ làm thêm theo năm sẽ thuận lợi hơn cho hoạt động sản xuất".

Chia sẻ về những khó khăn do thiếu nhân lực, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty May 10 Bạch Thăng Long cho biết, tổng công ty có trên 12.000 lao động làm việc tại các công ty, xí nghiệp thành viên ở 8 tỉnh, thành phố. Trước và đặc biệt từ sau Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022, công ty bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch COVID-19. Số công nhân bị F0 tăng cao, có thời điểm, có đơn vị có đến 70% công nhân bị F0 phải nghỉ việc từ 10-14 ngày.

"Từ sau Tết đến giờ, bình quân các xí nghiệp, phân xưởng, số người lao động F0 đã chiếm khoảng 40%. Nhiều công nhân F0 phải nghỉ cả chục ngày, các dây chuyền, năng suất đều giảm tới 50-70% khiến các đơn hàng bị ảnh hưởng. DN đã phải làm việc lại với nhiều đối tác để xin kéo dài thời gian giao hàng. Vậy nên tăng giới hạn giờ làm thêm lúc này chính là một giải pháp cần thiết giúp DN tăng tốc, bù lại những khoảng thời gian đã bị thiếu hụt vừa qua", ông Bạch Thăng Long bày tỏ.

Tại khu công nghiệp Yên Phong, Bắc Ninh, nơi từng là "điểm nóng" COVID-19, cả huyện phải phong tỏa, nhiều công nhân chia sẻ chuyện bản thân và gia đình lần lượt trở thành F0, phải nghỉ việc, cách ly trong thời gian kéo dài. Dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, điều kiện kinh tế, sinh hoạt của gia đình cũng gặp khó khăn hơn nhiều.

Chính vì vậy, người lao động có nguyện vọng được làm thêm giờ để tăng thêm thu nhập. Chị Nguyễn Thị Tiến - công nhân tại Xí nghiệp sơ mi Hà Nội, Tổng Công ty May chia sẻ, so với việc nhận 8-9 triệu đồng/tháng để làm ngày 8 tiếng, về đúng 17h chiều với việc làm thêm 1-1,5 tiếng/ngày, về muộn hơn, để thu nhập thêm được 3-4 triệu đồng/tháng, chị chọn làm thêm.

"Thông thường, thời gian làm thêm chỉ khoảng 1 giờ/ngày, tức ngày lao động kéo dài từ 8 lên 9 giờ. Đợt này, công ty có đơn hàng gấp, tiến độ đang cấp bách vì từ tháng 2 tới nay, xí nghiệp có quá nhiều người lao động trở thành F0, nghỉ hàng loạt, giờ phải làm bù. Tôi và các anh chị em cùng dây chuyền đã thống nhất cùng làm thêm 2 giờ/ngày, khoảng 1 tuần từ nay đến hết tháng 3 để chạy kịp lô hàng".

Trong 2 tiếng làm thêm cuối ngày, chị Tiến sẽ được nhận mức lương cao gấp rưỡi (150%) so với lương cho 8 giờ làm chính thức trong ngày.

Sau Tết, vào cao điểm mùa vụ (từ tháng 2-4 hằng năm), Công ty cổ phần Catalan huy động công nhân làm thêm 2 giờ/ngày, anh Nguyễn Như Tiến – công nhân lò nung cho biết, làm thêm giờ sẽ có thêm thu nhập để bù lại thời gian khó khăn, phải nghỉ việc. Gắn bó với công việc tại đây đã 8 năm, mức lương của anh Tiến hiện từ khoảng 11-12 triệu đồng/tháng, nếu làm thêm đủ 40 giờ/tháng như quy định hiện hành, thu nhập sẽ lên mức 15 triệu đồng.

"Tôi thấy tăng lên thêm 1-2 giờ nữa thì vẫn bảo đảm. Tôi cũng mong được làm thêm nhiều hơn, như đề xuất là 72 giờ/tháng thì mỗi ngày thêm gần 3 giờ làm, chúng tôi vẫn có thể đáp ứng được công việc mỗi khi cần làm gấp để hoàn thành tiến độ", anh Nguyễn Như Tiến cho biết.

Thu Cúc