Tháo gỡ vướng mắc trong quản lý, phân bổ, sử dụng ngân sách cho khoa học, công nghệ

Trong 2 ngày (10-11/12), Bộ KH&CN tổ chức Hội nghị toàn quốc triển khai Nghị định 265/2025/NĐ-CP và hướng dẫn xây dựng kế hoạch, dự toán ngân sách nhà nước cho lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương, thế giới đang chứng kiến sự cạnh tranh mạnh mẽ trong công nghệ, dữ liệu và sáng tạo. Điều này đòi hỏi các quốc gia, trong đó có Việt Nam, phải xây dựng cơ chế đủ linh hoạt, tầm nhìn đủ dài hạn và nguồn lực đủ mạnh để phát huy lợi thế từ khoa học công nghệ. 

Với Nghị quyết 57, Bộ Chính trị đã xác định phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là đột phá quan trọng hàng đầu, đồng thời đặt mục tiêu giai đoạn 2026-2030 phải xác lập mô hình tăng trưởng mới dựa trên tri thức và công nghệ.

Thứ trưởng cho biết Đảng và Nhà nước ưu tiên dành tối thiểu 3% chi ngân sách nhà nước cho KHCN. Chủ trương này đã được cụ thể hóa trong các nghị định, thông tư và nhiều văn bản quy phạm pháp luật.

Riêng năm 2025, ngân sách đã bổ sung 25.000 tỷ đồng cho các hoạt động KHCN, ĐMST và CĐS, thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Chính phủ. Đến nay, Bộ KH&CN đã phối hợp Bộ Tài chính phân bổ 16.716 tỷ đồng cho 26 bộ, cơ quan trung ương và các địa phương. 

Tại phiên họp thứ 5 của Ban Chỉ đạo Chính phủ về KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ năm 2026 dự kiến dành khoảng 95.000 tỷ đồng cho các lĩnh vực này. Theo Thứ trưởng, đây là nguồn lực rất lớn, tạo ra cơ hội chưa từng có nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao về năng lực hấp thụ và triển khai của các bộ, ngành, địa phương.

Trong bối cảnh nguồn lực được mở rộng, Thứ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của khâu lập kế hoạch và xây dựng dự toán - bước quyết định hiệu quả đầu tư công. Nhiều quy định, hướng dẫn đã được ban hành nhưng thực tế triển khai tại một số đơn vị còn lúng túng, chưa thống nhất. 

Bộ KH&CN đề nghị các địa phương, bộ, ngành trao đổi thẳng thắn để tháo gỡ kịp thời các vướng mắc; đồng thời cam kết tiếp tục đồng hành, hỗ trợ trong quá trình thực hiện Nghị định 265, bảo đảm các nguồn lực được phân bổ đúng, đủ và kịp thời.

Tại Hội nghị, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai Phạm Anh Tuấn đánh giá Nghị định 265 là văn bản được đội ngũ quản lý và cộng đồng khoa học đặc biệt quan tâm. Các địa phương hiện phải xử lý khối lượng lớn công việc theo yêu cầu của Trung ương và tỉnh, trong khi thiếu hướng dẫn chi tiết về quy trình phân bổ và sử dụng ngân sách khiến nhiều đơn vị còn e dè, sợ rủi ro pháp lý. 

Nghị định 265 ra đời đúng thời điểm, tạo khuôn khổ pháp lý thống nhất, rõ ràng để các địa phương tự tin hơn trong tổ chức thực thi.

Đại diện các đơn vị thuộc Bộ KH&CN cũng trình bày nhiều nội dung chuyên sâu liên quan đến tài chính, kế hoạch và đầu tư. Theo đại diện Vụ Kế hoạch – Tài chính, Nghị định 265 hướng dẫn thi hành Luật KHCN, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo về tài chính và đầu tư, tạo hành lang pháp lý đồng bộ và linh hoạt hơn trong đầu tư công cho KHCN và đổi mới sáng tạo. 

Nghị định cho phép đầu tư hạ tầng nghiên cứu, hỗ trợ hoạt động của các quỹ và tổ chức KH&CN, tăng cường đào tạo nhân lực công nghệ cao và triển khai chính sách đặc thù cho các nhiệm vụ nghiên cứu, đổi mới sáng tạo chiến lược.

Ở lĩnh vực chuyển đổi số, Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia Lê Anh Tuấn cho biết nhiều quy định mới được áp dụng nhằm rút ngắn thời gian, tăng tính chủ động cho cơ quan triển khai. Một số dự án đầu tư ứng dụng CNTT và chuyển đổi số được phép áp dụng thủ tục rút gọn, chỉ định thầu hoặc thiết kế – thi công song song để đáp ứng yêu cầu nhanh, linh hoạt của công nghệ số.

Về định hướng dài hạn, Giám đốc Học viện Chiến lược KH&CN Phạm Đình Nguyên chia sẻ những điểm lớn của Chiến lược phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo đến năm 2030. Chiến lược tập trung tháo gỡ rào cản thể chế, thúc đẩy ứng dụng công nghệ mới, tăng cường liên kết giữa khoa học xã hội, khoa học tự nhiên và doanh nghiệp; đồng thời mở rộng huy động nguồn lực xã hội, đặc biệt từ khu vực tư nhân, cho các hoạt động nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Thu Giang