Thị trường chứng khoán 2016: Những cú sốc bất ngờ

1. Dấu ấn 20 năm ngành chứng khoán

Ngày 28/11/2016, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã tổ chức Lễ kỷ niệm 20 năm Ngày truyền thống ngành chứng khoán và đón nhận Huân chương Độc lập hạng Nhì. Nhìn lại chặng đường 20 năm qua, Việt Nam đã xây dựng được một thị trường chứng khoán vận hành suôn sẻ, gồm các sở giao dịch chứng khoán (HSX và HNX), với trên 1.000 doanh nghiệp đại chúng đưa cổ phiếu vào giao dịch tập trung, quy mô vốn hóa cổ phiếu niêm yết trên 70 tỷ USD, thu hút 1,6 triệu nhà đầu tư trong và ngoài nước. Trong suốt hai thập kỷ qua, thị trường chứng khoán Việt Nam đã huy động trên 2 triệu tỷ đồng vốn cho đầu tư phát triển doanh nghiệp và đất nước. Khoảng 4.000 doanh nghiệp đã thực hiện bán đấu giá công khai cổ phần ra công chúng thông qua thị trường chứng khoán Việt Nam…

2. Những cú sốc bất ngờ

Thị trường chứng khoán Việt Nam năm 2016 chứng kiến những cú sốc bất ngờ từ bên ngoài có tác động mạnh mẽ chưa từng thấy. Đó là các sự kiện rất ít nhà đầu tư nghĩ tới khả năng xảy ra như sự kiện thị trường chứng khoán Trung Quốc ngắt giao dịch ngày 1/4, sự kiện Anh rời khỏi EU (Brexit) ngày 24/6, kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ ngày 9/11. Hầu hết các sự kiện này đều tác động mạnh đến thị trường chứng khoán Việt Nam và dẫn đến hoạt động bán tháo, dù chỉ là những biến động từ bên ngoài. Ngày 24/6, VN-Index có lúc đã sụt giảm 5,47%, ngày 9/11 giảm sâu nhất 3%. Tuy nhiên do nền tảng của thị trường vẫn tốt nên đã phục hồi ngay sau đó.

3. Rút ngắn thời gian từ IPO đến sàn chứng khoán

Ngày 1/11/2016, Thông tư số 115/2016/TT-BTC chính thức có hiệu lực. Theo đó, chỉ sau khoảng 20 ngày làm việc kể từ ngày hết hạn thanh toán tiền mua cổ phần qua đấu giá, nhà đầu tư mua cổ phần qua đấu giá đã có thể giao dịch cổ phần trên thị trường UPCoM. Như vậy, con đường từ hậu IPO đến sàn chứng khoán đã được rút ngắn rất nhiều so với mức 90 ngày như đã quy định trước đây tại Quyết định 51/2014/QĐ-TTg.

4. Ra mắt chỉ số chứng khoán chung

Ngày 24/10/2016, chỉ số VNX-Allshare đã chính thức vận hành và là chỉ số cơ sở đầu tiên kết nối 2 sàn niêm yết hiện nay (HSX và HNX). Đây là một trong những dấu mốc quan trọng trên con đường hợp nhất 2 sở giao dịch chứng khoán tại Việt Nam, sẽ giúp nâng quy mô vốn hóa toàn thị trường niêm yết tại Việt Nam và là một trong những yếu tố thuận lợi trên con đường nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ mức cận biên lên mới nổi. Tuy nhiên, sau diễn biến ra mắt chỉ số chung, việc hợp nhất 2 sở giao dịch chứng khoán vẫn đang chờ quyết định chính thức của Chính phủ.

5. Hiện thực hóa quyết tâm thoái vốn nhà nước

Ngày 12/12/2016, phiên chào bán cạnh tranh 9% cổ phần của Nhà nước do Tổng Công ty Đầu tư và kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) làm đại diện chủ sở hữu tại CTCP Sữa Việt Nam – Vinamilk (mã CK: VNM-HOSE) đã diễn ra tại Sở Giao dịch chứng khoán TPHCM. Theo đó, 78.378.300 cổ phần VNM, tương đương 60% số lượng cổ phần chào bán, đã được bán cho 2 nhà đầu tư nước ngoài gồm: F&N Dairy Investment Pte Ltd và F&N Bev Manufacuring PTE.LTD. Với giá bán 144.000 đồng/cổ phần, Nhà nước thu về 11.286,5 tỷ đồng sau khi bán 5,4% cổ phần tại Vinamilk. Mặc dù khối lượng bán không như kỳ vọng nhưng với mức giá giao dịch đạt 144.000 đồng/cổ phiếu, cao hơn 7,7% giá đóng cửa của ngày chào bán, thương vụ thoái vốn đợt 1 của SCIC tại Vinamilk được xem là một thương vụ tiêu biểu của năm 2016 (giá trị giao dịch lớn nhất Đông Nam Á năm 2016, 500 triệu USD).

Việc bán vốn thành công tại Vinamilk chính thức “mở hàng” cho một loạt các hoạt động thoái hết vốn tại 10 doanh nghiệp lớn mà SCIC đang nắm giữ, theo yêu cầu của Chính phủ tại văn bản số 1787/TTg-ĐMDN, đồng thời khai mở một con đường cho quá trình bán vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp lớn và có mức ảnh hưởng nhất định tới thị trường trong năm 2017.

6. Ranh giới mong manh về cổ phiếu ROS

Trong năm 2016, cổ phiếu ROS của Công ty cổ phần Xây dựng FLC (Faros) không chỉ thu hút sự chú ý của giới truyền thông Việt Nam, mà còn gây tò mò với cả giới truyền thông tài chính quốc tế như The Wall Street Journal. Với một công ty thành lập từ năm 2011 với số vốn điều lệ ở dạng khiêm tốn khoảng 1,5 tỷ đồng, nhưng chỉ trong vòng 5 năm, vốn điều lệ của ROS đã tăng “khủng” lên 4.300 tỷ đồng, tăng tới hơn 2.860 lần so với số vốn ban đầu. Một điều nữa cũng gây ra nhiều ngạc nhiên và cả hoài nghi đối với giới báo chí, cũng như giới đầu tư, đó là việc cổ phiếu ROS đã có mức tăng nhanh bất thường, từ mức 12.600 đồng/cổ phiếu ở ngày giao dịch đầu tiên niêm yết trên sàn (1/9) lên mức 126.000 đồng/cổ phiếu vào ngày 25/11, tăng giá gấp 10 lần chỉ trong vòng 3 tháng lên sàn và đưa cổ phiếu này bỗng chốc leo vọt vào danh sách 10 cổ phiếu có vốn hóa lớn nhất thị trường chứng khoán Việt Nam.

7. MTM và “gáo nước lạnh” dội vào sàn chứng khoán

Ngày 16/09/2016, Cơ quan An ninh điều tra, Bộ Công an đã quyết định khởi tố vụ án hình sự “Trần Hữu Tiệp cùng đồng bọn lừa đảo chiếm đoạt tài sản” xảy ra tại Hà Nội và các tỉnh. Ngày 19/09/2016, Cơ quan An ninh điều tra, Bộ Công an đã tống đạt Quyết định khởi tố bị can, thi hành lệnh bắt bị can để tạm giam đối với Trần Hữu Tiệp, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Mỏ và Xuất nhập khẩu khoáng sản miền Trung (mã CK: MTM-UPCoM).

Trước đó, ngày 20/6/2016, Sở GDCK Hà Nội (HNX) ra quyết định buộc 31 triệu cổ phiếu MTM phải tạm ngừng giao dịch tại sàn UPCoM với lý do để bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư. Tại thời điểm này, cổ phiếu MTM chỉ còn 2.600 đồng/CP, mất đến 80% giá trị so với lúc mới chính thức lên sàn. Rủi ro này đã đặt ra vấn đề giám sát tốt hơn đối với sàn UPCoM, nhất là khi sự tăng trưởng của thị trường này đang rất nhanh.

8. Thị trường chứng khoán phái sinh đã sẵn sàng vào năm 2017

Ngày 16/3/2016, HNX và Trung tâm Lưu ký chứng khoán (VSD) tổ chức công bố mô hình và kế hoạch phát triển hệ thống giao dịch và bù trừ thanh toán chứng khoán phái sinh. Tính tới cuối năm 2016, các khâu chuẩn bị về cơ bản đã được hoàn thiện, sẵn sàng cho cho thị trường chứng khoán phái sinh chính thức vận hành vào năm 2017. Sự hiện diện của thị trường chứng khoán phái sinh được xem như một dấu ấn quan trọng trong lộ trình hoàn thiện cấu trúc của thị trường chứng khoán Việt Nam, góp phần hoàn thiện cơ cấu hàng hóa trên thị trường tài chính và giúp hỗ trợ đa dạng hóa danh mục đầu tư, cung cấp công cụ phòng ngừa rủi ro và đáp ứng nhu cầu ngày một nhiều đối với các sản phẩm tài chính bậc cao.

9. Trái phiếu chính phủ - Thêm một năm “đại được mùa”

Thị trường trái phiếu Chính phủ (TPCP) năm 2016 liên tiếp lập nhiều kỷ lục ấn tượng: Thị trường sơ cấp ghi nhận mức huy động kỷ lục với con số lên tới 281.000 tỷ đồng. Do nhu cầu thị trường, kế hoạch huy động cả năm được thay đổi tới 2 lần, từ mức 220 ban đầu, lên 250 và 281 nghìn tỷ đồng. Chưa bao giờ như năm nay, chỉ tính tới giữa tháng 9, huy động TPCP sơ cấp đã hoàn thành kế hoạch năm đã điều chỉnh (250.000 tỷ đồng). Một thành công khác của thị trường TPCP trong năm 2016 là việc kỳ hạn huy động TPCP trên thị trường sơ cấp liên tiếp được kéo dài. Tính tới thời điểm cuối năm 2016, kỳ hạn vay bình quân TPCP trong năm đạt 8,27 năm, nâng kỳ hạn bình quân của cả danh mục TPCP đạt 5,63 năm. Năm 2016, cũng là năm ghi nhận sự sôi động của thị trường TPCP thứ cấp. Chưa năm nào, tổng lượng giao dịch TPCP đạt con số khoảng 1,5 triệu tỷ đồng và giá trị bình quân phiên đạt trên 6.200 tỷ đồng/phiên. Cùng với đó, lượng giao dịch repo (mua hoặc bán lại chứng khoán có kỳ hạn) đã chiếm tỷ trọng lớn hơn nhiều, một minh chứng cho thấy thị trường đã có sự phát triển mạnh theo chiều sâu.

10. Nới room cho nhà đầu tư nước ngoài: Chuyển “lời giải” sang năm 2017

Nới rộng tỷ lệ đầu tư tối đa của nhà đầu tư nước ngoài trong các doanh nghiệp đại chúng của Việt Nam là chính sách được chờ đợi nhiều nhất, bàn thảo nhiều nhất và kỳ vọng nhiều nhất tại thị trường chứng khoán Việt Nam. Tuy nhiên, hơn 1 năm kể từ khi Chính phủ ban hành Nghị định 60/2015/NĐ-CP quy định những điểm mới về tư duy nới room, nhưng thực tế, số doanh nghiệp thực thi việc này còn quá ít. Gỡ nút thắt nới room trên thị trường chứng khoán như thế nào là dấu hỏi của năm 2017 khi Luật Đầu tư mới được ban hành, còn Luật Chứng khoán (văn bản pháp lý tương đương), dự kiến đến năm 2018, Chính phủ mới trình Quốc hội ban hành thế hệ Luật Chứng khoán thứ hai.

T. Minh (theo TTXVN)